Το Βουλγαρικό Γυμνάσιο Αρρένων στην Θεσσαλονίκη

15 Νοεμβρίου 2019

Το Βουλγαρικό Γυμνάσιο Αρρένων στην Θεσσαλονίκη, “των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου”.

Από τον Σπύρο Αλευρόπουλο.

Το κτίριο του Γυμνασίου, που βρισκόταν στην ΒΑ γωνία Αγ. Σοφίας με Αριστοτέλους (σήμερα Ολύμπου) αγοράστηκε στις 17 Ιανουαρίου 1882. για 1880 Τουρκικές λίρες. Μέχρι την κατάργησή του το 1913 πέρασαν 207 καθηγητές (μας παραδίδονται σε αναλυτική λίστα εδώ: https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%87%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B8_%D0%B2_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D1%83%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B1%D1%8A%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BC%D1%8A%D0%B6%D0%BA%D0%B0_%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%8F?fbclid=IwAR2RpBmwWayEutN92AliHgMzMrUbqZO-NHd6bWewPJZrL_6q_mJOIQ_RS18 από τους οποίους οι πιο πολλοί καταλήγουν και πεθαίνουν στη Σόφια). Συνολικά πέρασαν 5820 μαθητές, με ποικίλη προέλευση, σχεδόν αποκλειστικά από την ενδοχώρα της Μακεδονίας.

Σε άρθρο της η JdS επισημαίνει ότι μια επίσκεψη στα διάφορα τμήματα του σχολείου, επιτρέπει να θαυμάσουμε τα εργαστήρια, τις πλούσιες συλλογές του μουσείου, τις εργασίες των μαθητών στη γεωμετρία και τα μαθηματικά. Επίσης εξαίρει το γεγονός ότι το σχολείο κατέχει ένα πολύ καλό μετεωρολογικό παρατηρητήριο, για το οποίο θα μιλήσουμε σε άλλη ανάρτηση. Καθηγητές και μαθητές ανακατεύτηκαν ενεργά στην σύσταση οργανώσεων για την αυτονόμηση της Μακεδονίας ή/και στην εξυπηρέτηση της αντίληψης που είχε η Βουλγαρία εκείνα τα χρόνια για την περιοχή. Η σύσταση αυτών των οργανώσεων, που είναι ένας λαβύρινθος ονομάτων, διασπάσεων, συμπτύξεων και επαναδιασπάσεων, πολλές φορές αντιτιθέμενων μεταξύ τους λόγω διαφορετικών επιδιώξεων, είχε κυριολεκτική αφετηρία το Γυμνάσιο και αυτούς που σχετιζόμενοι με αυτό ήθελαν να εμπλακούν ενεργά με την υπόθεση στην οποία πίστευαν και υπηρετούσαν. Κανείς, και να ήθελε, δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχος εκείνα τα χρόνια.

Κάποιοι από τους καθηγητές ανέλαβαν δημόσια αξιώματα στην Βουλγαρία με την επιστροφή τους, κάποιοι δολοφονήθηκαν στα πλαίσια των έριδων που αναπτύχθηκαν, πολλοί από τους μαθητές στελέχωσαν αργότερα επαναστατικές οργανώσεις όπως τους γνωστούς «Βαρκάρηδες», ανταρτικές ομάδες στην εξέγερση του Ίλιντεν ή και αργότερα, στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ή σε συγκρούσεις με τον Τουρκικό στρατό. Αρκετοί επίσης από τους μαθητές επέστρεψαν ως καθηγητές στο ίδιο σχολείο. Στο σχολείο συνέβησαν και μαθητικές εξεγέρσεις. Άλλοτε για την τροφή και την αυστηρότητα, νωρίς τη δεκαετία του 1880, άλλοτε για την ομιλούμενη γλώσσα και άλλοτε λόγω ιδεολογικών διαφορών.

Το πού ήταν το Βουλγάρικο Γυμνάσιο Αρρένων είναι φυσικά γνωστό. Για την ολοκληρωμένη παρουσίασή του ας ξαναδούμε την θέση του. Με πράσινο το Αρρένων, με κόκκινο των Θηλέων, πάνω από την Αχειροποίητο. Οι διευθυντές του Βουλγαρικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης, από την αρχή μέχρι το τέλος της λειτουργίας του το 1913 Από τις πρώτες φωτογραφίες του κτιρίου, με τον φύλακα/καβάση δεξιά. Αναγράφεται 1888-89 Τελειόφοιτοι μαθητές και διδάσκοντες στην πρώτη σειρά. 11/5/1906 20/8/1909 Η Ένωση των Συνταγματικών Λεσχών. Η δεξιόστροφη φιλοβουλγαρική οργάνωση στο δεύτερο (και τελευταίο) συνέδριό της

Γύρω στα 1910. Οι αντένες στην σκεπή πρέπει να χρησίμευαν για τον μετεωρολογικό σταθμό. Ήδη όμως από αρκετά χρόνια σε αχρηστία. Στην γιορτή των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, κάποιον Μάιο τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του σχολείου. Είδηση για ταραχές στο Βουλγαρικό Γυμνάσιο το 1908 στην JdS. Αποβολές, αντιδράσεις προς τον διευθυντή, σπάσιμο παραθύρων. Σε άλλο φύλλο αναφέρεται η προσπάθεια του σχολείου να μην βγουν τέτοιες ειδήσεις προς τα έξω. Δεξιά ο τοίχος του σχολείου από την σημερινή Ολύμπου και πάνω στην Αγ. Σοφίας. Αριστερά πάλι ο τοίχος και μέρος από το σχολείο, ιδωμένο από την οδό Ευρυπίδου που χώριζε το Γυμνάσιο από το τζαμί Τσαρσαμπά (του οποίου ο μαντρότοιχος δεξιά) Αποδεικτικό φοίτησης του Γυμνασίου Ποίημα του Ιβάν Βάζοφ “Επίσκεψη στο Γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης”. Εκδόθηκε το 1884 από τον Ντράγκαν Μάντσοφ, βιβλιοπώλη στην Θεσσαλονίκη

Μπαίνει ο επισκέπτης στο Γυμνάσιο και ρωτάει τους μαθητές την καταγωγή τους. Άλλος από το Σαρ, από την Οχρίδα, από το Κιλκίς, από το Πιρίν, άλλος “από την άκρη της πολυάνθρωπης Θεσσαλονίκης”. Από τη ματιά και την φωνή τους ο επισκέπτης ποιητής καταλαβαίνει ότι βρίσκεται στο οχυρό της Μακεδονίας. Είδηση ενδεικτική του φανατισμού των ημερών. JdS 22/11/1908 Στην Μπαλάφτσα [από το 1927 Κολχικόν] στην επαρχία του Λαγκαδά σκότωσαν τον βούλγαρο Βασίλ Ντιμιτρόφ, γιατί δεν απέσυρε τον αδελφό του από το βουλγάρικο γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης. “Πρόκειται για ένα από τα εγκλήματα που μαστίζουν την χώρα τα τελευταία χρόνια”. Έξι άτομα έχουν συλληφθεί, ένα έβδομο καταζητείται. Στην είδηση του Εμπρός 18/5/1907, φόνος ειρηνόφιλου βούλγαρου καθηγητή από συμπατριώτες του μπροστά στο Γκραν Οτέλ της Εγνατίας. Δεν μπόρεσα να εξακριβώσω σε ποιον αναφέρεται. Οι ενδοβουλγαρικές εντάσεις δεν σταματούν. Τον Φεβρουάριο του 1912, φονεύεται ο γιος του βούλγαρου ιερέα που λειτουργούσε την εκκλησία του Αγ. Δημητρίου στον Βαρδάρη. Μαθητής του γυμνασίου, τον σκοτώνουν συμμαθητές του για πολιτικές διαφορές όπως αφήνει να εννοηθεί το ρεπορτάζ της Μακεδονίας 11/2/1912 Ο Γκεόργκι Μπέλεφ, τελευταίος διευθυντής του Γυμνασίου, δίνει την δικιά του μαρτυρία για τις τελευταίες μέρες του σχολείου

Όταν μπήκαν οι βούλγαροι στρατιώτες στην πόλη (η 7η Μεραρχία Ρίλα στις 9/11/1912), κάποιοι από αυτούς στρατωνίστηκαν στο Γυμνάσιο, ενώ οι μαθητές στάλθηκαν στα σπίτια τους. Τα μαθήματα επαναλήφτηκαν τον Ιανουάριο του 1913 και οι στρατιώτες πήγαν σ’ άλλους χώρους. Η κατάσταση φυσικά ήταν τεταμένη τους πρώτους μήνες του 13. Στις 30 Μαϊου οι καθηγητές και δάσκαλοι των σχολείων συνεδριάζουν στο Γυμνάσιο και συζητούν για το πώς θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Στις 31 υποβάλλουν αίτημα στην Εξαρχία για παύση δραστηριοτήτων, ενώ μια μεγάλη ομάδα εκπαιδευτικών ζητά την άδεια να εγκαταλείψουν την πόλη. Με δεδομένη την μεγάλη πιθανότητα σύλληψής τους τους επιτράπηκε. Ο διευθυντής του Γυμνασίου με επίσημο διάβημα ζητά εκ νέου στις 4/6/1913 να κλείσει το σχολείο. Του απαντούν να τελειώσουν πρώτα οι εξετάσεις. Στις 4/6 στέλνει ο διευθυντής τηλεγράφημα ότι έχει φύγει και ο τελευταίος καθηγητής. Ο αρχιμανδρίτης Ευλόγιος την επόμενη μέρα στις 9 το πρωί του ζητά να συνεχιστεί το έτος μέχρι το τέλος του μήνα. Σε συνάντηση των διευθυντών και των άλλων σχολείων με τον Ευλόγιο μπήκε το θέμα να συνεχιστεί η χρονιά τουλάχιστον μέχρι τις 15 Ιουνίου ή μέχρι τις 20 εφόσον το επιτρέψουν οι περιστάσεις. Μετά τη λήξη της συνεδρίασης εκείνη τη μέρα, όσοι επέστρεψαν στο Γυμνάσιο είδαν ότι η γειτονιά εκεί γύρω είχε αποκλειστεί από τα ελληνικά στρατεύματα. Είχε προηγηθεί μια απόπειρα ενός έλληνα να εισέλθει στο Γυμνάσιο, αποκρούστηκε από τους στρατωνισμένους βούλγαρους και σε βοήθεια του έλληνα έτρεξαν άλλοι έλληνες στρατιώτες που ήταν στο τζαμί Τσαρσαμπά, δυο βήματα δηλαδή από το συμβάν. Βούλγαροι στρατιώτες και μαθητές οχυρώνονται στο Γυμνάσιο, ανταλλάσσονται πυροβολισμοί, ασαφές αν υπήρξαν θύματα, δόθηκαν αμοιβαίες εξηγήσεις και το συμβάν θεωρήθηκε λήξαν. Οι περιστάσεις που επέβαλαν το κλείσιμο του σχολείου, για τις οποίες είχε γίνει λόγος, ήταν πλέον ορατές. Στις 8 Ιουνίου διαλύουν τις τάξεις και καλούνται οι μαθητές να φύγουν στα σπίτια τους. Αποφασίζεται επίσης να γίνει μια έκθεση πεπραγμένων, να μείνουν μόνον 4 στρατιώτες και οι εναπομείναντες να προσέχουν τις κινήσεις τους, με την συμβουλή μόλις μπορέσουν να φύγουν από την πόλη. Περνούν λίγες μέρες χωρίς να γίνει κάτι σημαντικό και στις 14 Ιουνίου καλείται ο καθηγητής γυμναστικής Ντανιέλ Μπλανσού να μείνει ως φύλακας του αρχείου, των γραφείων, της βιβλιοθήκης καθώς και των λοιπών εγκαταστάσεων για να μην λεηλατηθούν. Στις 17 Ιουνίου γίνεται η επίθεση στο σχολείο. Αναφέρονται τα ονόματα κάποιων μαθητών που παρέμειναν. Η μάχη διάρκεσε από τις 4 το απόγευμα μέχρι τις 4 το πρωί της επομένης. Μέρος της περιουσίας του σχολείου μεταφέρθηκε στα ατμόπλοια με προορισμό την Αθήνα. Τα υπόλοιπα κάηκαν ή λεηλατήθηκαν.

Από το κείμενό του «Τελευταίες μέρες στο Βουλγαρικό Γυμνάσιο Αρρένων της Θεσσαλονίκης «ПОСЛЕДНИТъ ДНИ НА СОЛУНСКАТА Б.М.Р. ГИМНАЗИЯ», που είναι δημοσιευμένο στην Επιτομή Θεσσαλονίκης, Σόφια, 1934 «Sbornik Solun», Sofija 1934, σ.353-362 Μακεδονία 6/10/1922 Ίσως να πρόκειται για το βουλγαρικό γυμνάσιο. Πάντως ως εκκενωθέν πρόσφυγες θα φιλοξενούσε.