Ο καθηγητής Γκριγκόρ Πιρλίτσεφ και οι γλωσσικές έριδες στο Βουλγαρικό
Ο καθηγητής Γκριγκόρ Πιρλίτσεφ και οι γλωσσικές έριδες στο Βουλγαρικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης. Από τον Σπύρο Αλευρόπουλο.
Από το Βουλγαρικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης πέρασε και μια προσωπικότητα που άφησε το σημάδι της και στα ελληνικά γράμματα. Ο Γκριγκόρ Πιρλίτσεφ (Григор Ставрев Пърличев 1830-1893) βραβεύτηκε ως Γρηγόρης Σταυρίδης το 1860 σε ποιητικό διαγωνισμό. Αμφισβητήθηκε η ελληνικότητα του, την οποία φαίνεται τότε να την επιθυμούσε. Όμως το γεγονός που είχε αποφασιστική σημασία για την μεταστροφή του ήταν ο θάνατος του δασκάλου του των ελληνικών στην Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων Ντίμιταρ Μιλαντίνοφ (Δημήτρη Μηλαδίνη) και του αδελφού του Κωνσταντίνου. Τα αδέλφια, υποστηρικτές της αυτόνομης Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας, συλλαμβάνονται από τις τουρκικές αρχές και κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες πεθαίνουν στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης. Ο Πιρλίτσεφ κατηγορεί το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο και επιστρέφει στην Οχρίδα πεισμένος πολέμιος της ελληνορθόδοξης κυριαρχίας. Έχει πλέον γίνει υπέρμαχος της ανεξαρτητοποίησης της Βουλγαρικής Εκκλησίας.
Στην Θεσσαλονίκη έρχεται ως καθηγητής ελληνικών στο Βουλγαρικό Γυμνάσιο το 1883. Μένει μάλιστα σ ένα μεγάλο σπίτι στο πάνω μέρος της πλατείας “Μουλά”, στον χώρο που καταλαμβάνει σήμερα το Πειραματικό Γυμνάσιο του ΑΠΘ. Στην αυτοβιογραφία του Κραϊνιτσάνετς αναφέρεται η επιμονή του Πιρλίτσεφ να μάθουν οι μαθητές ελληνικά : “Να μάθετε ελληνικά. Θα σας χρειαστεί να γνωρίζετε την γλώσσα, αν αυτοί είναι οι εχθροί σας” „Учете бре гърцки езикъ, ще ви трѣбе, ако ни се тия неприятели.“.
Ο Κουσμάν Σαπκάρεφ, ο βασικός ιδρυτής του Βουλγαρικού Γυμνασίου, είχε παντρευτεί την αδελφή της καθηγήτριας του Βουλγαρικού Παρθεναγωγείου Θεσ/νίκης Τσαρέβνα Μιλαντίνοβα-Αλεξίεβα. Η Τσάρεβνα με την σειρά της ήταν κόρη του Ντίμιταρ Μιλαντίνοφ, δασκάλου όπως είπαμε του Πιρλίτσεφ. Βουλγαρόφρων ο Πιρλίτσεφ, επιμένει να μιλάει στην γλώσσα που αποκαλούμε σήμερα σλαβομακεδονικά, η οποία δεν ήταν μέχρι τότε δοκιμασμένη σε κείμενα λογοτεχνικά ή άλλα. Συνάντησε γι αυτόν τον λόγο εχθρικές διαθέσεις από το γλωσσικό κατεστημένο της Βουλγαρίας.
Στις 6 Μαϊου 1885, γιορτή του Κυρίλλου και Μεθοδίου, σε ομιλία του στο Γυμνάσιο, σύμφωνα με την βορειομακεδονικη εκδοχή των πραγμάτων στην Wikipedia, ο Πιρλίτσεφ αναφέρθηκε με διφορούμενο τρόπο στην μακεδονική ιδιαίτερη ταυτότητα και στις προοπτικές της, (τουλάχιστον έτσι εκτιμάται από βορειομακεδόνες ιστορικούς). Αυτή η ομιλία πάντως προκάλεσε την αντίδραση του τότε διευθυντή Καντιλάροφ, γνωστού για την σχέση του με την Βουλγαρία, ο οποίος και τον σταμάτησε. Το θέμα όμως δεν τέλειωσε εδώ. Κατά το σχολικό έτος 1887/1888 ξέσπασε μια νέα εξέγερση μαθητών. Μεταξύ των αιτιών της εξέγερσης ήταν η απαίτηση των μαθητών να δουλέψουν και να διδαχθούν στην μακεδονική σλαβική διάλεκτο, που ήταν και η μητρική τους γλώσσα. Οι μαθητές αυτοί αποβλήθηκαν, για λίγο καιρό φλέρταραν με την σέρβικη εκδοχή των πραγμάτων, απογοητεύτηκαν, ξαναγύρισαν στο σύνολό τους στους κόλπους της Βουλγαρίας. Αποχώρησε από το σχολείο το 1889 για να επιστρέψει στην Οχρίδα, όπου και πέθανε το 1893.
Ο Πιρλίτσεφ σε κάθε περίπτωση ποτέ δεν αμφισβήτησε την βουλγαρική κηδεμονία στους σλαβόφωνους της Μακεδονίας. Ήταν ο πρώτος μεταφραστής της Ιλιάδας στα βουλγαρικά.
Ο νεαρός Γκριγκόρ Πιρλίτσεφ
Η έκδοση του Αρματωλού. Βραβευμένο ποίημα το 1860.
Ο Γκριγκόρ Πριλίτσεφ την τελευταία χρονιά του ως καθηγητής στο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης.
Ο γιος του Γκριγκόρ, Κύριλλος Πριλίτσεφ (1875-1944), απόφοιτος του Βουλγαρικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης, και μετά από περιπέτειες στις μυστικές βουλγαρικές οργανώσεις, καθηγητής στο ίδιο Γυμνάσιο. Συμμετείχε στο συνέδριο της φιλοβουλγαρικής Ένωσης Βουλγαρικών Συνταγματικών Λεσχών το 1908 στην Θεσσαλονίκη. Πεθαίνει στην Οχρίδα.