Saloni.ca Archive

Η μικρή περιπετειώδης ιστορία του καθηγητή Ιβάν Γκαρβάνοφ. Από τον Σπύρο Αλευρόπουλο.

Ο Ιβάν Γκαρβάνοφ (Иван Гарванов) (1869-1907) ήταν καθηγητής φυσικής και μαθηματικών στο Βουλγαρικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης από το 1894. Ήδη το 1893 στη συνοικία Koca Kasιm Pasa, κοντά στο Ικί Λουλέ, στον βιβλιοπώλη Χατζηνικόλοφ (Иванъ Хаджи Николовъ), στην οδό Τσελεμπή Μπακάλ, είχε ιδρυθεί η Εσωτερική Επαναστατική Μακεδονική Οργάνωση (VMRO). Ο ενθουσιασμός των πρώτων χρόνων δεν κράτησε για πολύ. Σχεδόν αμέσως οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε εξελικτικούς (φίλα προσκείμενους στην Βουλγαρία) και επαναστάτες (φεντεραλιστές/αυτονομιστές). Ο μετριοπαθής Γκαρβάνοφ ήταν συνεπής υποστηρικτής της προοδευτικής ωρίμανσης της συνείδησης στον σλαβόφωνο μακεδονικό πληθυσμό και της ιδεολογικής ενσωμάτωσής του στην Βουλγαρία. Αμέσως δηλαδή συντάχτηκε με τους εξελικτικούς ή κεντριστές.

Λέγεται ότι η δολοφονία του συναδέλφου του Χρίστο Γκάνοφ του άλλαξε τις ιδέες. Αλλά και αργότερα οι μαρτυρίες δείχνουν ότι προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να αποτρέψει τις βίαιες ενέργειες. Το 1900 εκλέχτηκε αρχηγός της τοπικής επιτροπής της Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης Μακεδονίας-Αδριανούπολης (VMORO ή IMARO). Σε κρίσιμα ζητήματα μειοψήφησε, αλλά ακολούθησε τις συλλογικές αποφάσεις με σκληρές συνέπειες και για τον ίδιο.

Ο Γκαρβάνοφ μέσα στο πλαίσιο, με συναδέλφους του από το Γυμνάσιο, στο στούντιο του Ζεπτσί. Ο Γκαρβάνοφ ήταν ο υπεύθυνος για την ίδρυση και λειτουργία του πρότυπου μετεωρολογικού σταθμού που λειτούργησε στο Γυμνάσιο. Αριστερά το πρώτο και το τελευταίο μετεωρολογικό δελτίο όπως δημοσιεύτηκαν από το Γυμνάσιο στην JdS.

Δεξιά, πάλι στην JdS 5/5/1898 πρώτη φορά αναφέρεται η ύπαρξη του Μετεωρολογικού σταθμού στ Γυμνάσιο υπό την διεύθυνση του Γκαρβάνοφ. Στις 21/11/1904 η εφημερίδα υπόσχεται ότι θα ξαναρχίσει την τακτική αναγραφή των μετεωρολογικών δεδομένων. Δεν θα πραγματοποιηθεί. JdS 23/12/1897 Υπόθεση Γκάνοφ.

Ο Χρήστο Γκάνοφ ήταν καθηγητής χημείας στο Γυμνάσιο. Καθηγητής Γαλλικών στο ίδιο ήταν και ο Ηλία Πεϊτσίνοβιτς, αυτόν όμως τον κέρδισε η σέρβικη προπαγάνδα. Στήνει καρτέρι και δολοφονεί τον Γκάνοφ (που κατηγορούσε τον Ηλία για αποστάτη) στο καφέ Κολόμπο στις 3/6/1897, όπου ήταν μαζί με τον Γκαρβάνοφ. Ο τελευταίος τραυματίζεται. Στις 6/9/1897 ο Πεϊτσίνοβιτς σκοτώνεται με την σειρά του από τον βούλγαρο Ιβάν Καρασουλία. Το πτώμα του Πεϊτσίνοβιτς το βρίσκουν σ έναν απόμερο δρόμο της Θεσσαλονίκης με έναν σταυρό στο μέτωπο, σημάδι της “Αδελφότητας εναντίον των Σέρβων” που είχε ιδρυθεί από έναν πρώην μαθητή του Γυμνασίου τον Ντάμε Κρούεφ (Η ελληνική βικιπαίδεια τον φέρει ως καθηγητή, αλλά δεν επιβεβαιώνεται). Μέχρι το 1902 είχαν δολοφονηθεί 43 Σέρβοι κατά την σέρβικη wiki, από αυτήν την μυστική βουλγαρική οργάνωση.

Ο Γκαρβάνοφ βρέθηκε σε λάθος τόπο την λάθος στιγμή. Και δεν θα είναι η τελευταία φορά. Στις 7 Ιουνίου 1901 ο Γιακίμ Ιγκνατίεφ, απόφοιτος του Γυμνασίου του 1889 που εικονίζεται στο πλαίσιο, σε αναμνηστική φωτογραφία των τελειοφοίτων του έτους, σκοτώνεται από έναν λανθασμένο χειρισμό όπλων. Παρών και ο πάλι ο Γκαρβάνοφ, ο οποίος και συλλαμβάνεται για λίγο καιρό. Πηγές: https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D0%B8%D0%BC_%D0%98%D0%B3%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B5%D0%B2?fbclid=IwAR3Wo-Z-bsEIBQL23zL9qNsD6cghGLm3Miszv16E8fkwA7pbvEvbjyNCvBU http://macedonia.kroraina.com/obm1/3_2.html?fbclid=IwAR3JNrsmUaIdU1uEg4hl9Jco5_UJ6pSUF-j1jBBY_-a1CkjcbKDZN4eZz6g σ. 113 Ο Γκαρβάνοφ. Στην ετικέτα αναφέρεται ως επικεφαλής της κεντρικής επιτροπής της Εσωτερικής Επαναστατικής Οργάνωσης Μακεδονίας-Αδριανούπολης. Ο Γκαρβάνοφ, με τα γεγονότα του 1901 (εκτεταμένες συλλήψεις βουλγάρων μετά από επεισόδια στην πύλη Βαρδαρίου), όταν συλλαμβάνονται πολλά στελέχη, γίνεται αρχηγός της οργάνωσης. Αρχές του 1903 στην φυσικομαθηματική αίθουσα του Γυμνασίου προεδρεύει στο συνέδριο και προσπαθεί να εμποδίσει την σχεδιαζόμενη εξέγερση του Ίλιντεν, καθώς και τις τρομοκρατικές ενέργειες των βαρκάρηδων. Δεν τα καταφέρνει. Συλλαμβάνεται κι αυτός. Μετά την αποτυχία των εξεγέρσεων η οργάνωση διασπάται. Ανήκοντας στο φιλοβουλγαρικό κομμάτι της έρχεται σε αντίθεση με εκείνους που επιδιώκουν μια αυτόνομη Μακεδονία. Μεταθανάτια δημοσιευμένη συνέντευξη του Γκαρβάνοφ στην JdS 16/8/1908

“Πώς γνώρισα τον καθηγητή Γκαρβάνοφ; Ένα πρωινό, ένας νεαρός βούλγαρος σπουδαστής παρουσιάστηκε στην εφημερίδα και μας πρότεινε αν θέλαμε να δημοσιεύσουμε ένα μετεωρολογικό δελτίο. -Και ποιος θα μας δίνει τα στοιχεία; -Φυσικά το σχολείο μας, το βουλγάρικο γυμνάσιο, όπου μόλις εγκαταστήσαμε έναν μετεωρολογικό σταθμό. -Ευχαριστώ νεαρέ, θα ρθω να δω τον διευθυντή σας. Δυο μέρες αργότερα, επισκέφτηκα το βουλγάρικο γυμνάσιο και γνώρισα τον καθηγητή Γκαρβάνοφ, σοβαρό επιστήμονα με μεγάλη ευφυία. Όταν ξέσπασε η επανάσταση του Buck, καμιά 15ριά μήνες πριν τις δυναμιτιστικές ενέργειες, και έπειτα αργότερα μετά τις βόμβες, ο Γκαρβάνοφ που δεν ήταν κάποιο μυστήριο για μένα, μου εξομολογήθηκε αυτά που ακολουθούν: «Φυσικά και είμαι επαναστάτης, αλλά όχι βίαιος παρτιζάνος. Εκτελώ άμεσες εντολές του Σταμπούλοφ, μ άλλα λόγια θέλω την αφύπνιση του βουλγαρικού έθνους. Το σχολείο είναι αυτό που θα δημιουργήσει την αλλαγή. Όταν ο βούλγαρος θα εκπαιδευτεί και συνειδητοποιήσει την ηθική προσωπικότητά του θα θελήσει να αποκτήσει μια προσωπικότητα πολιτική, κοινωνική και θα το απαιτήσει: αν δεν τις αποκτήσει, θα το διεκδικήσει ακόμη και με την βία. Αυτό το πρόγραμμα ακολουθούμε. Εξάλλου, αν ανάψει η φλόγα, θα ριχθούμε μέσα στην αναστάστωση και θα πολεμήσουμε μέχρι τέλους για την απελευθέρωση των υπόδουλων βουλγάρων -Ποια είναι τα εμπόδια στην επιτυχία του προγράμματός σας; – Είναι τριών ειδών: Υπάρχουν κατ αρχάς οι θερμοκέφαλοι στην Βουλγαρία που νομίζουν ότι για να προσαρτήσουμε την Μακεδονία, αρκεί να απλώσουμε το χέρι. Είναι μετά η επίσημη Ρωσία που τροφοδοτεί αυτό το πάθος που δεν διστάζω να την θεωρήσω ένοχη. Και υπάρχει κι ένα τρίτο. Η τουρκική κυβέρνηση ασκεί έναν απίστευτο δεσποτισμό. «Σας μιλώ για την επίσημη Ρωσία. Δουλεύει και μέσα στην ίδια την Βουλγαρία. Η Ρωσία ενεργεί μέσα σε επίσημο οθωμανικό έδαφος. Όλοι οι Roskovsky και οι Tcherbina δεν είναι παρά πράκτορες. Και μη νομίσετε ότι δρουν μονομερώς. Αν και σε οθωμανικό έδαφος διατηρούν το πνεύμα της εξέγερσης. Επιπλέον συμβουλεύουν να πνίξουμε αυτήν την αναταραχή μέσα στο αίμα. Είναι αυτή η ρωσική υποκρισία που διατηρεί το λάθος των βουλγάρων στην Βουλγαρία δεξιά και την αδιάλλακτη στάση των τούρκων στ αριστερά». Αυτά τα λόγια μου ξανάρθαν στο μυαλό όταν ξαναδιάβασα το μανιφέστο του Deliradeff. Ο Γκαρβάνοφ δεν ήταν μόνον διανοούμενος αλλά και μάντης όπως και οραματιστής. Τον είδα μια προτελευταία φορά την επομένη της πρώτης του καταδίκης. Οι άντρες τον οδηγούσαν μαζί με τους άλλους καταδικασμένους για να τους επιβιβάσουν πάνω σ ένα πλοίο που θα τους μετέφερε για εξορία στο Μποντρούμ. Βλέποντάς τον προχώρησα για να του σφίξω το χέρι. Μια γροθιά στο στήθος μ έκανε να καταλάβω ότι δεν αστειεύονται με το παλιό καθεστώς. Ο καημένος ο Γκαρβάνοφ φαινόταν καταβεβλημένος. Με το ελεύθερο χέρι του- το άλλο ήταν με χειροπέδες που μοιράζονταν με τον διπλανό του- μου έστειλε έναν χαιρετισμό οδυνηρά παραιτημένο. Κάθε φορά που θυμάμαι τον Γκαρβάνοφ, θυμάμαι την παραίτησή του όταν με χαιρετούσε, τα μάτια του που ήταν αφηρημένα, χαμένα μέσα στην ασάφεια...Τι σκεφτόταν ο δυστυχής; Ίσως ότι η στιγμή της απελευθέρωσης ήταν κοντά; Ποιος ξέρει. Ίσως; Γιατί είπα πιο πριν ότι ο Γκαρβάνοφ ήταν προφήτης. Max Yvel.”

Ο Γκαρβάνοφ διατέλεσε πρόεδρος στο ΙΜΡΟ και διαφώνησε με την σκοπιμότητα της εξέγερσης του Ίλιντεν. Αναγκάστηκε να υπακούσει στην πλειοψηφία που αποφάσισε την δυναμική σύγκρουση με τους Οθωμανούς. Η τελευταία συνάντηση αναφέρεται στον εκτοπισμό του Γκαρβάνοφ το 1903, όταν μαζι με αρκετούς άλλους βούλγαρους συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στην Ρόδο. Ο Γκαρβάνοφ ως μετριοπαθής αναφέρεται ότι ήθελε να εμποδίσει την μεταφορά δυναμίτη στους “Βαρκάρηδες” Στις 28/11/1907 ήταν πια ο ίδιος στόχος, μαζί με τον Μπόρις Σαράφοφ από τον τέως σύντροφό τους Τοντόρ Πάνιτσα (ο οποίος αργότερα θα διατελέσει δήμαρχος της κατειλημμένης από την Βουλγαρία Δράμας, φέρεται και ως συνοδεύων το βουλγαρικό απόσπασμα που αφαίρεσε τα χειρόγραφα από το μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας) Ο Σαράφοφ, απόφοιτος του Γυμνασίου Θεσσαλονίκης του 1890, είχε κατηγορηθεί και για την δολοφονία του Στέφαν Μιχαϊλάνου, πρώην διευθυντή του Ρουμανικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης και κατόπιν εκδότη εφημερίδας στο Βουκουρέστι. Ως μέλος της δεξιάς φιλοβουλγαρικής φράξιας μέσα στην ΕΜΕΟ (που ιδρυθηκε το 1893 στην Θεσσαλονίκη) και μάλιστα με αρκετές συνωμοσίες στο βιογραφικό του και με αρκετές ιδεολογικές παλινωδίες ως προς την αυτονομία της Μακεδονίας, καταγγέλθηκε ότι ήθελε να σκοτώσει τον Σαντάνσκι (ο οποίος εν ολιγοις προέκρινε μια βαλκανική συνομοσπονδία έναντι του βουλγαρικού εθνικισμού των κεντροδεξιών). Ο Σαντάνσκι με εκτελεστικό όργανό του τον Πάνιτσα τον πρόλαβε στην Σόφια. Μαζί μ αυτόν σκότωσαν και τον Γκαρβάνοφ. Ο Μέγας στο βιβλίο του για τους Βαρκάρδης σ. 61 αναφέρει ότι ήταν αδελφός του Μιχαήλ Σαράφοφ, διευθυντή του Γυμνασίου. Αυτό δεν επιβεβαιώνεται από το γενεαλογικό του δέντρο (βλ. :΅ https://www.geni.com/people/%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81-%D0%A1%D0%90%D0%A0%D0%90%D0%A4%D0%9E%D0%92/4722389328010127034?fbclid=IwAR1ZbX06yq6lWeYn2iHQDXxwUHoh5Zedjc48-Mz8Zx2Qif7X-9dyNPWAJwU, αλλά και από πουθενά αλλού όσο είδα) Ο Πάνιτσα με κόκκινο και τα θύματά του, Γκαρβάνοφ και Σαράφοφ. Θύτης και θύματα μέσα στην ίδια οργάνωση. Ανάμεσά τους, πάνω από τον Σαράφοφ, ο Σαντάνσκι, που έδωσε την εντολή για την δολοφονία του καθηγητή και του παλιού μαθητή. Οι αρχηγοί της οργάνωσης του VMRO Η είδηση της δολοφονίας του Γκαρβάνοφ στην JdS. Σκοτώθηκε από τον Πάνιτσα επί τόπου ενώ ο Σαράφοφ τραυματίστηκε σοβαρά και ξεψύχησε στο νοσοκομείο.