Μια κρήνη και το τέλος της Αιγύπτου (όχι της χώρας...)
Από την Μάρα Νικοπούλου
Αφορμή μια φωτογραφία από το Delcampe που αναρτήθηκε στην ομάδα Ottoman-era Monuments of Greece. Δείχνει την οδό Αιγύπτου στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και πολλά από τα κτίρια υπάρχουν ακόμα. Στο κτίριο στο βάθος, ο κ. Πασβάντης εντόπισε τα ίχνη μιας κρήνης. Έτσι αποκτήσαμε και δεύτερη φωτό της κρήνης αυτής.
Η πρώτη (δεξιά) περιγραφόταν στην πηγή [Η.Πετρόπουλος, Η παλιά Θεσσαλονίκη] ως οδός Αιγύπτου κατά τις εργασίες διάνοιξης της Τσιμισκή.
Σε ανάρτησή της το 2014[Β. Παπαδόπουλος,ΠΦΘ], ο κ. Μίκος πολύ σωστά είχε αναγνωρίσει στο κτίριο της βρύσης τα χαρακτηριστικά του γνωστού «κομμένου» κτιρίου στην αρχή της Πολυτεχνείου, λίγο μετά τη γωνία με Κατούνη. Αυτό που δεν ξεκαθαρίστηκε όμως ήταν ο προσανατολισμός της φωτογραφίας, παρόλο που η αρχική εκτίμησή του ότι «βλέπει» προς δυτικά αποδεικνύεται επίσης σωστή.
Η ίδια φωτογραφία όπως δημοσιεύτηκε στην Μακεδονία με την είδηση της διάνοιξης στις 24/10/1963
Η θέση της κρήνης (κίτρινο) σε δυο αεροφωτογραφίες πριν την φωτιά. Το κόκκινο τόξο δείχνει τη γωνία λήψης της φωτογραφίας του Delcampe, το κίτρινο αυτής του Η. Πετρόπουλου.
Η κρήνη βρισκόταν στο τελευταίο σπίτι της οδού Αιγύπτου –της Μισίρ Τσαρσισί κατά τα Οθωμανικά χρόνια. Στη δυτική άκρη του ίδιου οικοδομικού τετραγώνου ήταν το τζαμί της Λόντζας, [που είχαμε παρουσιάσει εδώ https://archive.saloni.ca/297 ]
Όλα αυτά στην συνοικία Ιstira, έξω από τα τείχη που σταματούσαν στο ύψος της σημερινής Πλ. Εμπορίου και λίγο πάνω από την Ολυμπίου Διαμαντή, όπως φαίνεται και στο απόσπασμα από τον χάρτη «Διανομή νερού στην πόλη-Οθωμανική περίοδος» της Έλλης Γκαλά-Γεωργιλά (δεξιά). Εκεί κοντά σημειώνεται και η κρήνη Η5-4 (μια κρήνη με νερό από τον Χορτιάτη που έφτανε εκεί από τακσίμι κοντά στον Πρ.Ηλία ). Δεν ξέρω αν πρόκειται για την ίδια που απλώς τώρα με την φωτογραφική τεκμηρίωση πρέπει να μεταφερθεί στο «κίτρινο τετραγωνάκι» ή κάποια άλλη.
Στον χάρτη του Β. Δημητριάδη βλέπουμε καλύτερα την παλιά ρυμοτομία. Θέσεις με κρήνες δεν σημειώνονται, τις αναφέρει περιγραφικά στο κείμενο.
Η περιοχή σε αεροφωτογραφία μετά την πυρκαγιά [από την έκθεση «Θεσσαλονίκης Εμπόριον», Τράπεζα Πειραιώς, 2017]. Λίγα μόνον κτίρια έχουν καεί (π.χ. το τζαμί). Με κίτρινο σημειώνεται η θέση της βρύσης, σε κόκκινο πλαίσιο το κομμάτι του κτιρίου που διατηρείται ως σήμερα. Οι αριθμοί αντιστοιχούν στα παλιά οικοδομικά τετράγωνα.
Το αρχικό σχέδιο του Εμπράρ δεν κρατούσε σχεδόν τίποτα από την περιοχή. Με τα επόμενα ρυμοτομικά (1921, 1927, 1928) όσο πάει και μεγαλώνουν τα κομμάτια που διατηρούνται (ευτυχώς, κατ’ εμέ). Το 1961 –λίγο πριν αρχίσουν τα έργα- η πράξη τακτοποίησης έχει αυτή την εικόνα, που πάντως δεν αντιστοιχεί με αυτό που ακολουθήθηκε. Σημειωτέον ότι στο επίμαχο κτίριο (το 10) αναφέρονται δύο πολύ γνωστά επώνυμα της πόλης: Μποτόν και Σαϊας.
Η περιοχή γύρω στα 1930 από γης και αέρος –και αναρτήσεις των κ.Θ. Φωτιάδη και Δ. Μπράβου, αντίστοιχα. Η βούλα σημειώνει το κτίριο Β, στην ΝΔ γωνία Αιγύπτου με Ζαφειράκη.
Άλλη μια αποτύπωση της εποχής των έργων, από την έκδοση του ΥΠΕΧΩΔΕ «Λαδάδικα» και ανάρτηση του κ. Λαζαρίδη στις ΠΦΘ (2014).
Τα έργα έχουν προχωρήσει αλλά δεν έχουν ολοκληρωθεί. Το κομμάτι του σπιτιού όπου βρισκόταν η βρύση έχει γκρεμιστεί. Το υπόλοιπο είναι μισοκρυμμένο πίσω από τη διαφήμιση «Κορώνα» και μαζί με τα άλλα κτίρια του παλιού οικ. τετραγώνου 410 θα στεγάσει για δεκαετίες τα περίφημα «μπιφτεκάδικα». Το τέλος της Αιγύπτου είναι στην άλλη πλευρά του δρόμου πια.
Το σήμερα. Μετά τις εργασίες αναστύλωσης/αποκάλυψης στοιχείων. Στο ελάχιστο που απομένει από την ανατολική όψη του κτιρίου, διακρίνεται και λίγο από το τόξο κάποιου ανοίγματος. Η βρύση βρισκόταν ελάχιστα παραπίσω από το σημείο που το street view έχει απαθανατίσει μια λακκούβα με νερά...