Οι πρώτες πινακίδες με τα ονόματα των δρόμων και τα νούμερα, το 1898
Το Μάιο του 1898, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου μπήκαν οι πρώτες πινακίδες με τα ονόματα των δρόμων και τους αριθμούς στις πόρτες. Με κάποιες εξαιρέσεις καινούριων σχετικά διανοίξεων όπως των σημερινών Βενιζέλου, Αγ. Δημητρίου και Εθν. Αμύνης που πήραν αντίστοιχα τα ονόματα γνωστών προσώπων (Sabri pasa, Midhat pasa, Hamidiye), ο δήμος χρησιμοποίησε κυρίως ονομασίες που χρησιμοποιούσε στην καθημερινότητά της η κάθε γειτονιά. (πληροφορίες στο Salonique, 1830-1912: Une ville ottomane à l'âge des Réformes της Μερόπης Αναστασιάδου-Dumont, σ. 153-54). Η αρθρογραφία στην JdS δείχνει τα πρακτικά προβλήματα που προέκυπταν απο την επιλογή των ονομάτων των οδών, όπως αναγράφονταν στις πινακίδες
Από τον Σπύρο Αλευρόπουλο
Για τις περιγραφικές, κυρίως, ονομασίες των δρόμων υπήρξαν παράπονα, όπως εδώ στην JdS 26/5/1898, σε άρθρο που υπογράφεται με το αρχικό L. Από το άρθρο φαίνεται ότι ακόμη και η Σαμπρί Πασά για κάποιο διάστημα ως όνομα είχε αντικατασταθεί:
Τα ονόματα των δρόμων
Φυσικά εδώ οι ντόπιοι γνωρίζουν τη γλώσσα της χώρας. Οι ξένοι όμως αγνοούν την τουρκική. Ο δήμος όμως έχει αποφασίσει οι δρόμοι να έχουν τούρκικα ονόματα.
Ακόμη όμως και οι σαλονικιοί δεν μπορούν να διαβάσουν τις πινακίδες των δρόμων. Θα μπορούσε ο Δήμος να βάλει πινακίδες σε δυο γλώσσες, στα τουρκικά και στα γαλλικά ίσως. Από την άλλη τα τούρκικα ονόματα είναι σχεδόν μη μεταφράσιμα, ενώ κάποια είναι σχεδόν κωμικά. Παραδείγματα:
“Μιλτιάδη καχβεσινέ τσικάν σοκαγί”
“Παλλάς καχβεσινέ τσικαν σοκαγί”
“Μπακάλ Κωνσταντίν σοκαγί”
Που σημαίνουν αντίστοιχα “ Δρόμος που οδηγεί στο καφενείο Παλλάς”
“Δρόμος που οδηγεί στο καφενείο του Μιλτιάδη”
“Δρόμος που οδηγεί στον μπακάλη Κωνσταντίν”
Στην Ευρώπη δίνουν ονόματα διάσημων προσωπικοτήτων στους δρόμους θέλοντας έτσι να τιμήσουν τη μνήμη τους ή ονόματα συμπολιτών που φάνηκαν χρήσιμοι στην πατρίδα. Δεν ξέρουμε πώς ο Κωνσταντίνος με τους ξηρούς καρπούς του και το άσχημο καφενείο του ή ο κ. Μιλτιάδης που θρονιασμένος στο μαγαζάκι του πουλάει τη ρακή του μπορούν να δώσουν ένα πρεστίζ στην πόλη. Στην Ευρώπη συναντάς επίσης ημερομηνίες ή ονόματα στρατηγών που θυμίζουν μεγάλες νίκες. Κάθε σταυροδρόμι είναι ένα σύμβολο της ιστορίας που μιλά στην ψυχή των πολιτών. Η ιστορία της χώρας μας δεν έχει τέτοια να προσφέρει; Αντί για “Γιενί Ισκελέ ντζαντεσιντέ ραμπενο αραλιγινέ σοκαγί” (δεν αξίζει τον κόπο να μεταφραστεί) δεν θα μπορούσε να ονομαστεί Οδός “Edhem pasa” ή κάποιο αντίστοιχο όνομα; Μήπως το Sabri pasa χτυπούσε τόσο άσχημα που κρίθηκε σκόπιμο να αντικατασταθεί με το “Μεγάλη οδός της νέας αποβάθρας; (Γενί Ισκελε Ντζαντεσί)
Δεν θα συνεχίσουμε. Ελπίζουμε μόνο ο δήμος να κρίνει καλύτερα ως προς τις ονομασίες που υιοθετεί μάλλον στην τύχη, και αν είναι δυνατό να χρησιμοποιήσει μεταφρασμένες τις ονομασίες και στα γαλλικά.
Κάτω από τον τίτλο «Μικρές δυστυχίες της ζωής στην Θεσσαλονίκη», η JdS είχε αναφερθεί και μία βδομάδα νωρίστερα, στις 19/5/1898, στο θέμα των αβάπτιστων δρόμων, με τον χαρακτηριστικό χιουμοριστικό τρόπο της.
«Η JdS πολλές φορές γίνεται η ηχώ των επιθυμιών των Θεσσαλονικέων σχετικά με τις βελτιώσεις που πρέπει να γίνουν στην όμορφη πόλη μας. Γι’ αυτό, εδώ και πολύ καιρό, ζητάμε μετ’ επιμονής να δοθούν ονόματα στους δρόμους μας που έως τώρα είναι ανώνυμοι ή αποκαλούνται με ποικίλες εκδοχές της φαντασίας των κατοίκων. Ποιος δεν έχει βρεθεί σε αμηχανία τουλάχιστον 20 φορές προσπαθώντας να δώσει την διεύθυνσή του σε κάποιον μεταφορέα ή χαμάλη; Τις περισσότερες φορές, είμαστε σαν τους αστυφύλακες στο Παρίσι: -Στρίψτε στον τρίτο δρόμο δεξιά και μετά στον πρώτο αριστερά … Ένας φίλος μας, προκειμένου να εξηγήσει τον τόπο κατοικίας του λέει: Πιάστε τον μεγάλο δρόμο που οδηγεί στην Αψίδα του Θριάμβου μέχρι το σημείο που βρίσκεται μια παλιά κρήνη που έχει στερέψει δίπλα σ’ έναν τενεκετζή. Κατεβείτε προς τα δεξιά, μετρήστε 5 πόρτες αριστερά, μια ξύλινη πόρτα βαμμένη στο μαονί. Είναι μια μεγάλη αυλή με δέντρα. Εκεί είναι…» Και συμπληρώνει με ένα παράδειγμα από μια τυχαία πρόσκληση γάμου: ‘’…να παρευρεθείτε στο γάμο που θα γίνει στο σπίτι του κ..Χ., απέναντι από το σπίτι του Ψ’’ Τρέχα γύρευε!» σημειώνει η εφημερίδα και αναλύει τι θα γινόταν αν ζητούσατε παραπάνω πληροφορίες. «Αυτός ο εφιάλτης ευτυχώς θα τελειώσει. Ο Δήμος, με παροιμιώδη προθυμία να ικανοποιήσει τους φορολογούμενους, αποφάσισε να κάνει κάτι. Από χθες, άρχισε να τοποθετεί πλακέτες και να δίνει ονόματα στους δρόμους και αριθμούς στις πόρτες. Ήδη ο δρόμος που ξεκινά από το Αυστριακό ταχυδρομείο ως το Γιλδίζ Χαν ονομάστηκε Οδός Χρηματιστηρίου. Πιο ψηλά βαφτίστηκε Οδός Αλλατίνι. Αυτά έχουμε για την ώρα. Κάτι είναι κι αυτό, αν σκεφτεί κανείς πόσος χρόνος χρειάστηκε για να φτάσουμε ως εδώ.» Για το τέλος, ο αρθρογράφος βρίσκει την ευκαιρία να τονίσει την κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή των καμένων της πυρκαγιάς του 1890: «Ας μας επιτραπεί μία πρόταση για τον μεγάλο δρόμο της συνοικίας των καμένων . Δεν βρίσκετε ότι θα του ταίριαζε να ονομαστεί Οδός Vide-Gousset, όπως στο Παρίσι;» [Σημ: ο υπαρκτός παρισινός δρόμος, που λέξη-λέξη θα μπορούσε να μεταφραστεί «άδεια χάλια», έχει μείνει ως συνώνυμο της λέξης «Πορτοφολάς» από τις κλοπές που γίνονταν εκεί τον 17ο αιώνα. Το καυστικό σχόλιο της εφημερίδας έρχεται ως συνέχεια διάφορων αναφορών για την κωλυσιεργία στην ανοικοδόμηση και φύλαξη της περιοχής, 8 χρόνια μετά την πυρκαγιά που την κατέστρεψε.