Ο καθαγιασμός του Προφήτη Ηλία μετά την πυρκαγιά του 1917
Στις πάρα πολλές φωτογραφίες του Προφήτη Ηλία από την εποχή του Α’ΠΠ, βλέπουμε συγχρόνως τον μιναρέ (σε διάφορες φάσεις της καταστροφής του) και σταυρό στον τρούλο, υποθέτοντας έτσι ότι λειτουργούσε ήδη ξανά ως εκκλησία. Ωστόσο, από την «Μακεδονία» μαθαίνουμε ότι ο καθαγιασμός και τα εγκαίνια του ναού έγιναν μετά την πυρκαγιά. Παράλληλα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα άλλο δημοσίευμα της εποχής σχετικά με τις εργασίες στον ναό.
Ο μιναρές και ο σταυρός σε ζουμ από τις φωτογραφίες ν. 52 και ν. 128 του Joseph Pigassou. Με δεδομένο ότι ο Pigassou έφυγε από την Θεσσαλονίκη πριν την πυρκαγιά, υπολογίζουμε ότι η δεξιά φωτογραφία τραβήχτηκε την άνοιξη του 1917.
Οι ανακοινώσεις-πρόσκληση για τον καθαγιασμό του ναού όπως δημοσιεύτηκαν στις 14 και 15 Οκτωβρίου 1917. Το ίδιο κείμενο με αλλαγμένη μόνον την πρώτη αράδα («Αύριον» και «Σήμερον») και προσδιορισμό του ναού με βάση τον αποτεφρωθέντα ναό του Αγ. Δημητρίου. Η καταστροφή του Αγ. Δημητρίου ίσως ήταν και η αιτία που εγκαινιάστηκε «βιαστικά» ο Πρ. Ηλίας, καθώς…
…σε δημοσίευση 10 μέρες πριν, βλέπουμε μια ασυνεννοησία ανάμεσα στην εκκλησία και τους αρχαιολόγους. Ο έφορος αρχαιοτήτων Πελεκίδης στέλνει σχετικό έγγραφο στην Ιερά Μητρόπολη, επισημαίνοντας τον κίνδυνο να καταστραφούν οι αγιογραφίες.
Κάτι που πιθανότατα συνέβη, μιας και στον Πρ. Ηλία σήμερα είναι ελάχιστες οι τοιχογραφίες που σώζονται. «Από τη ζωγραφική διακόσμηση έχουν σωθεί λίγες τοιχογραφίες στο νάρθηκα, στα παράθυρα των χορών, στα τυπικάρια, στο περίστωο και στα παρεκκλήσια. Η αποσπασματικότητα και η κακή διατήρησή τους καθιστούν ανέφικτη μία συγκεκριμένη πρόταση χρονολόγησής τους ενώ η ζωγραφική στα παρεκκλήσια είναι μεταγενέστερη από εκείνη του νάρθηκα. Σώζονται σκηνές από τη ζωή και τα θαύματα του Χριστού, καθώς και μεμονωμένοι άγιοι.» γράφει η Wikipedia. Ενώ άλλες ιστοσελίδες «αποδίδουν» την καταστροφή τους στην μετατροπή του ναού σε τζαμί, όπως π.χ., αυτή η αναφορά «Το 1430 κατά την Οθωμανική κατοχή η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, μετατράπηκε σε τζαμί και καταστράφηκαν σχεδόν όλοι οι τοιχογραφίες της. Σήμερα διασώζονται πολύ λίγες τοιχογραφίες της εκκλησίας.» [Thessaloniki-sightseeing.com] Σε τζαμιά όμως είχαν μετατραπεί και πολλές άλλες (οι περισσότερες) βυζαντινές εκκλησίες της πόλης, με τις τοιχογραφίες τους τελικά να διατηρούνται -έστω και «λαβωμένες»- κάτω από διάφορα κονιάματα και επιχρωματισμούς. Χαρακτηριστικό πάντως είναι ότι στις διάφορες ιστοσελίδες με πληροφορίες για τον ναό δεν αναφέρονται οι πρώτες «επισκευές» (αυτές του 1917), αλλά μόνον οι μεταγενέστερες της δεκαετίας του ’50.