H “Ιδιωτική χειρουργική κλινική του δρ. Michel Christovich”
Μια καρτ ποστάλ επιγράφεται “Ιδιωτική χειρουργική κλινική του δρ. Michel Christovich” μια αυλή με συντριβάνι και αγάλματα, κόσμο να περιμένει και ένα μεγάλο διώροφο σπίτι. Αυτό το σπίτι έψαξε να βρει η Μάρα Νικοπούλου όχι για τα αγάλματα της αυλής, αλλά αυτά της βεράντας, τα οποία φαίνονται ίδια στις φωτό του 1889 και στην “ιταλική” του 1916/17.
Το μόνο που αλλάζει είναι το μπροστινό κτίριο –που στη δεξιά φωτό είναι το γνωστό μας πια Μεταγωγών- και είναι αυτό ακριβώς που μας 'τοποθετεί” τη βεράντα με τα αγάλματα στην Χριστοπούλου με παλιά Φιλίππου. Το σημειο επιβεβαιώνεται και με το σχόλιο του κ. Αρτόπουλου στις ΠΦΘ ότι πρόκειται για την κατοικία του βυζαντινολόγου Π. Παπαγεωργίου και την παράθεση του παρακάτω αποσπάσματος από το βιβλίο του “Οι κρήνες της Θεσ/νίκης αφηγούνται”: “Η κατοικία όπου έμενε ο Π. Παπαγεωργίου, όπως αναφέραμε ήδη, βρισκόταν στη Διασταύρωση των οδών Φιλίππου και Χριστοπούλου, απέναντι από το διατηρούμενο ακόμη κτήριο της αστυνομίας, του πρώην Μεταγωγών. Για το σπίτι του Παπαγεωργίου ο Τομανάς γράφει ότι… είχε μεγάλο κήπο με δίχρωμα χαλίκια που σχημάτιζαν παραστάσεις. Μετά από τον πρόωρο θάνατο του Παπαγεωργίου το 1914, το σπίτι του το αγόρασε ο ιατρός Χρίστοβιτς και όταν πέθανε κι αυτός το σπίτι πουλήθηκε από τη χήρα του. Το 1926 εγκαταστάθηκε σ’ αυτό η Εμπορική σχολή... Σημαντική είναι η αναφορά του Τομανά που περιγράφει ότι οι μαθητές της σχολής κατέστρεψαν ανάμεσα στα άλλα τους σταλακτίτες του σιντριβανιού και τα αγάλματα που το κοσμούσαν, περιγραφή που απεικονίζει ακριβώς ότι και η πιο πάνω φωτογραφία. Μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι η φωτογραφία δείχνει την αυλή της κατοικίας του μεγάλου εκείνου Θεσσαλονικέως φιλολόγου και βυζαντινολόγου, του Π. Παπαγεωργίου.”
Από την Μάρα Νικοπούλου
Η φωτογραφία με την κλινική Χρίστοβιτς υπάρχει στο βιβλίο “Επιχειρηματικοί Τόποι της Θεσσαλονίκης στις αρχές του εικοστού αιώνα. Πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό από τη συλλογή Αγγελου Γ. Παπαϊωάννου” με επιμέλεια Ε. Χεκίμογλου,(έκδ. University Studio Press, 2001), σελ. 67, όπου σημειώνεται ότι ο Χρίστοβιτς εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1890. Πιο αναλυτικός και με πολύ καλή τεκμηρίωση είναι ο κ. Γερ. Πεντόγαλος στο βιβλίο του “Γιατροί της Θεσσαλονίκης 1800-1912” (έκδ. University Studio Press, 2010), όπου σημειώνει ότι “τον Οκτώβριο του 1888 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη στη συνοικία του Αγίου Αθανασίου, όπου δέχεται αρρώστους στο σπίτι του και εξετάζει δωρεάν τους φτωχούς.” (σελ. 314) κι ότι “το 1898 έχει ιδρύσει στο σπίτι του…Κλινική χειρουργική..” (σελ. 316).
Επίσης από σχόλιο του κ. Αρτόπουλου “Η φωτ/α έχει δημοσιευθεί στο βιβλίο του Γ. Μέγα “Θεσσαλονίκη 1896” όπου ο συγγραφέας αναφέρει ένα ιατρικό περιστατικό για τον ιατρό Μ. Χρίστοβιτς, τη χρονολογία αυτή.
Σε κάθε περίπτωση ο Χρίστοβιτς αναφέρεται από την Αγγ. Μεταλλινού ότι ξεκίνησε να εργάζεται στη Θεσ/κη από το 1890. Ο Π. Παπαγεωργίου αναφέρεται πως πέθανε το 1914 στην Αθήνα. Επομένως η φωτ/α μάλλον είναι μεταγενέστερη του 1896 και ο Γ. Μέγας την τοποθέτησε ως αναφορά για την κλινική του. Η φωτ/α πρέπει να είναι μετά το 1912”. Δεν είναι απίθανο να ίδρυσε μεν κλινική νωρίτερα και να την μετακόμισε ή να την “επέκτεινε” αργότερα και στου Παπαγεωργίου. Ο Παπαγεωργίου φέρεται να μετακόμισε οριστικά στην Αθήνα το 1910. Όπως και να'χει, έχουμε δυο πράγματα σιγουρα : α) η επιχρωματισμένη δείχνει κάποιου είδους κλινική, β) τη θέση του κτιρίου
Από επισήμανση επίσης του Γ.Ι. Θεοχαρίδη, στα “Μακεδονικά”, ΕΜΣ, 1964, “Όταν ο Π. Παπαγεωργίου επέστρεψε από τη Μυτιλήνη το 1899, είχε πουληθεί το πατρικό του σπίτι της οδού Φιλίππου και ο Παπαγεωργίου έμεινε με ενοίκιο στην οικία Λιόντα, απέναντι από την είσοδο της Αχειροποιήτου, εκεί όπου σήμερα είναι πλατεία.