Σχολή Κωφαλάλων στη Θεσσαλονίκη στα πρώτα χρόνια του 20ού αι.
Πρώτη αναφορά για την ανάγκη ίδρυσης σχολής «κωφαλάλων» γίνεται το 1896. (Βάζω τον όρο όπως επικρατούσε τότε – και για πολλές δεκαετίες μετά).
Από την Μάρα Νικοπούλου
Facebook:
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=969919523497681&id=204212503401724
«Ξέρουμε ότι ο Φουάντ Εφέντης, απόφοιτος της Σχολής Κωφαλάλων της Κων/λης και ο κ. Φαράτζι, απόφοιτος της Σχολής Κωφαλάλων του Παρισιού, πριν μερικούς μήνες απηύθυναν αίτημα προς την τοπικές αρχές για την ίδρυση σχολείου κωφαλάλων στην Θεσσαλονίκη.
Με τη σειρά τους, πολλοί ακόμα κωφάλαλοι της πόλης μας απηύθυναν το αίτημά τους υπέρ ενός τέτοιου σχεδίου. Ο Βαλής το προώθησε στο Υπουργείο Δημόσιας Εκπαίδευσης».
Τα χρόνια περνάνε και δεν υπάρχει κάτι νεότερο -υπάρχουν όμως αναφορές στην Έλεν Κέλερ, ήδη από το 1901.
Δυο δημοσιεύματα του 1904 για δημιουργία Ιδρύματος στην Κων/λη με εντολή του Σουλτάνου μπερδεύουν λίγο τα πράγματα.
Από αυτό του 1896, φαίνεται να υπάρχει ήδη Σχολή Κωφαλάλων στην Κων/λη. Το 1904, πάντως, ανακοινώνεται ότι θα ιδρυθεί Ίδρυμα/Σχολή Κωφαλάλων και Τυφλών και εξηγεί τον τρόπο χρηματοδότησης του έργου.
Μπορεί η σχολή που αναφέρεται το 1896 να ήταν ιδιωτική και τώρα να ετοιμάζεται η πρώτη δημόσια. Όπως και να ‘χει, εμάς μας ενδιαφέρει η Θεσσαλονίκη, κι έτσι φτάνουμε στο 1905…
… με δύο σχετικά δημοσιεύματα.
«Κωφάλαλοι -Με εντολή του Σουλτάνου, στην πόλη μας θα ιδρυθεί σχολή για τυφλούς και κωφάλαλους. Θα χρηματοδοτηθεί με κράτηση 1% από τους μισθούς δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών. Ο Σουλτάνος θα δωρίσει το σημείο όπου θα χτιστεί αυτό το εξαιρετικό ίδρυμα. Δωρεές υπέρ αυτού του σπουδαίου φιλανθρωπικού έργου γίνονται επίσης δεκτές».
Δυο μήνες μετά, μία (δυστυχώς κακοσκαναρισμένη) ανακοίνωση: «Σχολή Κωφαλάλων- […] κινηματογραφική προβολή υπέρ της Σχολής Κωφαλάλων που θα ιδρυθεί στη Θεσσαλονίκη. Η αίθουσα […] για την περίσταση, στρώθηκε και φωτίστηκε. Η μπάντα της Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων έπαιζε καθ’όλη τη διάρκεια της προβολής. Μεγάλο πλήθος στριμώχτηκε για να την παρακολουθήσει και να συμβάλλει σ’ αυτό το [αξιέπαινο;] έργο».
Κρατάμε μερικά στοιχεία: Ενώ στο πρώτο δημοσίευμα αναφέρεται και «τυφλών», η JdS στον τίτλο επιλέγει να γράψει μόνο το «Κωφάλαλων». Πιθανόν λόγω της σχέσης της με τους δυο διάσημους κωφάλαλους της καλής κοινωνίας της πόλης που είχαμε δει προηγουμένως -τον Φαράτζι και τον Φουάντ.
Στο δεύτερο δημοσίευμα, λείπει εντελώς οποιαδήποτε αναφορά στους τυφλούς.
Κρατάμε, όμως, και την παρουσία της μπάντας της Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων -του Ισλαχανέ, δηλαδή, που θα εμφανιστεί και αργότερα.
Και περνάνε πάλι μερικά χρόνια, μέχρι τον Οκτώβρη του 1908 -μετά την επανάσταση των Νεότουρκων πια, σε μια Θεσσαλονίκη όπου επικρατεί μεγάλη κινητικότητα. Συμπληρώνουμε τις λεξούλες που λείπουν και διαβάζουμε:
«Σχολή Κωφαλάλων: Τα εγκαίνια της Σχολής Κωφαλάλων που ιδρύθηκε στην Θεσσαλονίκη υπό την [αιγίδα;] του Δημάρχου θα γίνουν στις 25 Οκτωβρίου [?]»
Στις επόμενες μέρες, δεν υπάρχει κάτι. Βασικά, δεν υπάρχει τίποτα μέχρι τον Αύγουστο του 1909:
«Δεν είναι παράξενο που οι Θεσσαλονικείς δεν έμαθαν ότι άνοιξε στην πόλη μας σχολή κωφαλάλων. Σ' αυτούς τους τελευταίους, με τη γνωστή ταπεινότητά τους, δεν αρέσει να λένε υψηλόφωνα τι κάνουν. Κάνουν τη δουλειά τους σιωπηλά.
Την έξυπνη ιδέα να δημιουργήσει σχολείο κωφαλάλων στην Θεσσαλονίκη την είχε ο εντιμότατος Φουάντ Εφέντης, γνωστός κωφάλαλος και κουνιάδος του Γενικού Εισαγγελέα Αλί Ριζά -τα δυο αντίθετα, όπως βλέπουμε.
Με την ενθάρρυνση του Μπαϊράμ Φεχμί μπέη, του διευθυντή του Ινταντιέ, ο Φουάντ Εφέντης συγκέντρωσε τους κωφάλαλους της πόλης μας σ’ ένα σπίτι στην γειτονιά του Ισλαχανέ και τους μαθαίνει γραφή και ανάγνωση. Η διδασκαλία -περίεργη όταν την βλέπεις- γίνεται τις πρωινές ώρες. Το απόγευμα, οι μαθητές πηγαίνουν να μάθουν τέχνη στα Εργαστήρια της Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων.
Η Οθωμανική Επιτροπή Ενώσεως και Προόδου που δεν τσιγκουνεύεται να προσφέρει τη βοήθειά της σε εκπαιδευτικά έργα υποσχέθηκε να ενδιαφερθεί για το νέο σχολείο· θα ζητηθεί οικονομική στήριξη από το Διεύθυνση Δημόσιας Εκπαίδευσης και τον Δήμο
Ο Φουάντ Εφέντης θα φέρει τους μαθητές που είχε στην Σμύρνη και στην Κων/λη και θα δέχεται επίσης και μαθητές επί πληρωμή. Ευχόμαστε καλή επιτυχία σ’ αυτό το εγχείρημα που λειτουργεί χωρίς θόρυβο», ολοκληρώνει το άρθρο της με άλλη μια απόπειρα για χιούμορ η JdS.
Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι το σχολείο που άνοιξε ΔΕΝ είναι αυτό που είχε αναγγείλει ο Σουλτάνος. Πρόκειται για ιδιωτική σχολή -του Φουάντ- και προφανώς δεν έχει λάβει ακόμα καμία σοβαρή υποστήριξη από την Πολιτεία ή τον Δήμο, παρά το γεγονός ότι ο Φουάντ είναι σόι με στέλεχος των Νεότουρκων.
Μαθαίνουμε ότι ο Φουάντ στο μεταξύ είχε διδάξει στην Σμύρνη και στην Κων/λη και ότι το εδώ σχολείο του συνεργαζόταν (στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης προφανώς) με τα Εργαστήρια του Ισλαχανέ.
Τον Δεκέμβριο του 1909 δύο δημοσιεύματα ακόμα:
«Η σχολή κωφαλάλων λειτουργεί ήδη κανονικά στην πόλη μας. Οι γονείς των κωφαλάλων που θέλουν να στείλουν τα παιδιά τους σ’ αυτή την νέα σχολή, παρακαλούνται αν απευθυνθούν στην Διεύθυνση του ιδρύματος.
Για τους νεαρούς κωφάλαλους που είναι απασχολημένοι την μέρα οργανώνονται βραδινά τμήματα. Σύντομα θα φτιαχτεί και οικοτροφείο. Θυμίζουμε ότι οι κωφάλαλοι μαθητές φοράνε κόκκινη στολή για να ξεχωρίζουν από μακριά».
«Στο Θέατρου Κήπου»
Η εκδήλωση που έγινε την Παρασκευή υπέρ της Σχολής Κωφαλάλων είχε μεγάλη επιτυχία. Τα έσοδα ανήλθαν στο ποσό των εκατό τουρκικών λιρών».
Τον Μάιο του 1910, μαθαίνουμε ότι «Η Επαγγελματική Σχολή Κωφαλάλων μετακόμισε στη Συνοικία των Εξοχών, κοντά στου Κερίμ Εφέντη. Εκτός από τουρκικά και γαλλικά, διδάσκεται υποδηματοποιϊα και ξυλουργική. Oι οικότροφοι πληρώνουν 30 και 25 λίρες ετησίως. Οι φτωχοί δεν πληρώνουν τίποτα».
Το «επαγγελματική» στον τίτλο της σχολής αναφέρεται για πρώτη φορά. Επίσης, μάλλον στην νέα θέση λειτουργεί και το οικοτροφείο.
Δεν ξέρουμε τι απέγινε το σχολείο μετά το 1912, κι αν ο Φουάντ ξαναμετέφερε τους μαθητές του αλλού, πάντως εδώ δεν πρέπει να έγινε κάτι αντίστοιχο για να καλύψει το κενό.
Με μια πρόχειρη ματιά, στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, η πρώτη σχολή κωφών λειτούργησε στην Σύρο από την Near East Relief το 1926-32. Το ’32 μεταφέρθηκε στην Αθήνα και τελικά συνενώθηκε με τον «Εθνικό Οίκο Κωφαλάλων Χ. & Ε. Σπηλιοπούλου» που είχε συσταθεί το 1907 αλλά τελικά ιδρύθηκε το …1937.