Ένα κτίριο στην Φράγκων αποκαλύπτεται “Το Αυστριακό Ταχυδρομείο”

Ένα κτίριο στην Φράγκων αποκαλύπτεται και φανερώνει τους δημιουργούς του και μία πρωτιά. Με την βοήθεια μιας φωτογραφίας, είμαστε πια σε θέση να το τοποθετήσουμε με απόλυτη βεβαιότητα, και έτσι να συμπληρώσουμε την ιστορία του. Από την Μάρα Νικοπούλου

Facebook: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1009889682833998&id=204212503401724

Μια από τις πρώτες αναφορές για τον αρχιτέκτονα-πολιτικό μηχανικό Μπαρούχ στην Journal de Salonique είναι αυτή στις 31/7/1899: «To πολιτικό συμβούλιο της ισραηλιτικής κοινότητας έθεσε σε δημοπρασία τα έργα κατασκευής για ένα χάνι, του οποίου το οικόπεδο βρίσκεται στον Φραγκομαχαλά, απέναντι από το Χάνι Αλλατίνη. Οι επιχειρηματίες που θέλουν να υποβάλουν προσφορά και να δουν τα σχέδια, τις προσφορές και τις προδιαγραφές, παρακαλούνται να απευθύνονται 6-8 μμ γαλλική ώρα στο γραφείο του κ. Μπαρούχ, του επιβλέποντος πολιτικού μηχανικού, που βρίσκεται στην οδό Τοπχανέ [Φράγκων] στο κτίριο Ισαάκ Μοδιάνο. Κάθε συμμετέχων οφείλει να καταβάλει εγγύηση 150 τουρκικές λίρες. Η τελική δημοπρασία θα λάβει χώρα την Τρίτη 8 Αυγούστου στις 10 τουρκική ώρα, στον χώρο της ισραηλιτικής κοινότητας». Από το δημοσίευμα μαθαίνουμε την περιοχή που θα χτιστεί το νέο χάνι: απέναντι από το Χάνι Αλατίνη. Στην αεροφωτογραφία του 1915-6, την βλέπουμε, χτισμένη πια. Σημειώνεται με κίτρινο το Χάνι Αλατίνη και με κόκκινο η Οθωμανική Τράπεζα, για βοήθεια στον προσανατολισμό.

η θέση του κτιρίου σε σχέση με το χάνι Αλλατίνη. Το χάνι Αλλατίνη με μπλε

1900, Oκτώβριος: Το δημοσίευμα με τον τίτλο «Σημειώσεις για την τέχνη» δίνει τις πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες και τα στοιχεία που χρειάζονται για να τοποθετηθεί το κτίριο.

«Ο συνεργάτης μας ‘Ρεπόρτερ’, πριν περίπου δυο μήνες είχε πάρει συνέντευξη από έναν πολιτικό μηχανικό-αρχιτέκτονα που του δήλωσε κατηγορηματικά ότι η Θεσσαλονίκη δεν διαθέτει ούτε ένα καλόγουστο κτίριο. Αν ο αρχιτέκτονας ερχόταν πάλι σήμερα στην πόλη μας, θα παρατηρούσε ότι αυτή του η προ διμήνου εκτίμηση δεν έχει πια λόγο ύπαρξης. Οι σκαλωσιές μιας οικοδομής που έχτισε η ισραηλιτική κοινότητα στην καρδιά του Φραγκομαχαλά απομακρύνθηκαν, αποκαλύπτοντας ένα υπέροχο κτίριο που ανταποκρίνεται σε όλες τις απαιτήσεις της τέχνης, της αισθητικής και του καλού γούστου –έχοντας και το πολύτιμο πλεονέκτημα ότι κόστισε πολύ λιγότερο απ’ όσο φοβόμασταν γιατί δεν έγιναν σπατάλες. To κτίριο είναι το πρώτο που παρουσιάζει μια πραγματικά ευρωπαϊκή όψη. Όπως αυτά στο Παρίσι, τη Βιέννη, το Βουκουρέστι και όλες τις μεγάλες πόλεις, η στέγη του νέου κτιρίου είναι μερικώς καλυμμένη από πλάκες από τα Carrieres Orientales που είναι μεγαλόπρεπες στην εμφάνιση, εύκολες στη χρήση και στέρεες σε κάθε δοκιμή.

Με την πληροφορία για την στέγη, αυτομάτως αποκλείονται διάφορα κτίρια που βρίσκονταν ‘απέναντι’ (προς διάφορες κατευθύνσεις) από το Χάνι Αλατίνη, και μένει ένα. Έλειπε, όμως η φωτογραφία που θα το επιβεβαίωνε. Τώρα πλέον υπάρχει, με την πολύτιμη συνεισφορά του κ. Σαββόπουλου και μιας φωτογραφίας από το άρθρο του με τίτλο «Το Αυστριακό Ταχυδρομείο Θεσσαλονίκης κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο» [περιοδικό «Φιλοτέλεια» της Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρείας, Μάιος 2020 και τεύχη 722, 723, 724 και 725]. Βλέπουμε την «μερικώς καλυμμένη» από σχιστόπλακες στέγη, βλέπουμε και τα διάφορα διακοσμητικά που περιγράφονταν στο δημοσίευμα του 1900. Όλα αυτά, στο κτίριο της δυτικής γωνίας Φράγκων με Βίκτωρος Ουγκώ, που για πολλά χρόνια στέγασε το Αυστριακό Ταχυδρομείο.

Εκτός από το Αυστριακό Ταχυδρομείο, το κτίριο φιλοξενούσε γραφεία και άλλα μαγαζιά και ονομαζόταν Passage Oriental. Στη JdS το όνομα αυτό βρέθηκε για πρώτη φορά σε δημοσίευμα της 21/2/1901, και αναφέρεται στον γνωστό μας Μιράν Αμπντουλά και την ασφαλιστική εταιρία La Victoria de Berlin. Στο ισόγειο, δίπλα στο Ταχυδρομείο, από την πλευρά της Ουγκώ, το 1907 υπάρχει ραφείο. (Το είχαμε δει κι όταν ψάχναμε το Τίριγγ) Σταματάμε επίσης στο 1908, και σε ένα δημοσίευμα που είχε αναρτήσει παλιότερα ο Σπύρος Αλευρόπουλος: Το συμβούλιο της Ταλμούδ Τορα ζητά από την Τράπεζα Θεσσαλονίκης, δάνειο 1200 λιρών Τουρκίας, προκειμένου να κάνει μετατροπές στο Πασάζ Οριεντάλ και να χτίσει έναν φούρνο – δεν ξεκαθαρίζεται αν ο φούρνος θα είναι στο Πασάζ ή αλλού, ας κρατήσουμε μόνο τις εργασίες μετατροπών. Εργασίες θα χρειαστεί να γίνουν και το 1912. Αυτή τη φορά λόγω της έκρηξης στο Αυστριακό Ταχυδρομείο τον Ιούλιο του 1912. Οι ζημιές από την έκρηξη πάντως δεν ήταν μεγάλες και το απόσπασμα από τη Μακεδονία της 31/7/1912 εξηγεί τον λόγο: τα κεπέγκια ήταν ανοιχτά και εκτονώθηκε προς τον δρόμο.

Το κτίριο έζησε τουλάχιστον άλλα 10 χρόνια, αλλά το Αυστριακό Ταχυδρομείο έφυγε από εκεί το 1914. Παρ’ όλ’ αυτά εξακολούθησε να εμφανίζεται στις αναλυτικές διευθύνσεις (άνωθεν του πρώην Αυστριακού Ταχυδρομείου κλπ) . Από τα πολλά δημοσιεύματα που αναφέρουν το Πασάζ Οριεντάλ, κρατάμε μόνον λίγα: 1916, Στο γραφείο δικηγόρου και βουλευτή, ιδρύεται Σύλλογος Σερραίων. 1917: Καταλαβαίνουμε ότι δεν είχε πάθει ζημιά (ή έστω όχι μεγάλη ζημιά) στη φωτιά, καθώς τον Οκτώβριο μετακομίζει εκεί το πιλοπωλείον Ρεκανάτη. 1922 Ο δικηγόρος Ν. Κοντολέων παραμένει στο Πασάζ τουλάχιστον μέχρι τον Ιανουάριο 1923 1923: Οι τελευταίες φορές που το βρίσκουμε στην εφημερίδα «Μακεδονία», με απολύτως τελευταία αυτή του…Χαρδαλιά

'Ηταν ιδιοκτησία της Ισραηλιτικής Κοινότητας, από την αρχή του μέχρι τουλάχιστον το 1916 που υπάρχει σχετική αναφορά. Λογικά, πρέπει να παρέμεινε δικό της μέχρι να γκρεμιστεί. Δεν βρέθηκε ο λόγος που κατεδαφίστηκε, σίγουρα πάντως δεν ήταν ο φόβος μήπως το πάρει το σχέδιο Εμπράρ, μιας και ήδη στο ρυμοτομικό του 1921 (δεξιά) βλεπουμε ότι στο σημείο εκείνο δεν θα ίσχυε η αρχική πρόταση (αριστερά). Από όσα χάνια της περιοχής σώθηκαν από την πυρκαγιά, αυτό πρέπει να ήταν το πρώτο που χάθηκε, και μάλιστα πολύ νωρίς. Κρίμα. Ας κρατήσουμε την άλλη του πρωτιά, αυτή της στέγης «ευρωπαϊκού τύπου».