Saloni.ca Archive

Η Kαραντίνα πρώτος χώρος “υποδοχής” των προσφύγων της Μικρασίας. Η διαδικασία θεωρητικά αποσκοπούσε στην μέριμνα για τη δημόσια υγεία. Ωστόσο η ταχύτητα και η μαζικότητα που επέβαλαν οι συνθήκες παρέπεμπαν περισσότερο σε μιά ψυχρή διαδικασία και την μεταχείριση αγέλης ζώων.

Κίνητρο για τον εγκλεισμό το γεγονός πως εκείνη την εποχή ο τύφος όπως και άλλες μολυσματικές ασθένειες βρισκόταν σε έξαρση. Τις πρώτες μέρες, οι πρόσφυγες αποβιβάζονταν στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Αναζητούσαν κατάλυμα στο κέντρο της πόλης, σε σπίτια, ξενοδοχεία, πλατείες, δρόμους, αγορές, εκκλησίες. Σύντομα όμως στο λιμάνι και στο κέντρο έγινε το αδιαχώρητο. Το γεγονός αυτό έκανε τις αρχές να επιλέξουν σαν τόπο αποβίβασης την Καλαμαριά. Οι εγκαταστάσεις υποδομής για απολύμανση και απομόνωση είχαν δημιουργηθεί το 1916 στην Αρετσού. Γαλλική Υγειονομική Μονάδα του Ναυτικού είχε το κύριο τμήμα του Νοσοκομείου της ψηλά στην αρχή της σημερινής οδού Πλαστήρα. Το τμήμα στην παραλία, φιλοξενούσε ασθενείς με λοιμώδη νοσήματα η ύποπτα κρούσματα από τα εισερχόμενα γαλλικά και ξένα πλοία. Σταθμός καραντίνας και απολύμανσης από τις 30 Απριλίου 1916.

Το 1919 που αποχώρησαν οι Γάλλοι ο άφθονος ελεύθερος χώρος, οι στοιχειώδεις υποδομές γιά στέγαση του προσωπικού, το εργαστήριο βακτηριολογίας ο κλίβανος και το φαρμακείο που μας είχαν “κληρονομήσει” πέρασαν στις Ελληνικές αρχές. Δυστυχώς αποδείχτηκαν μεν απαραίτητα αλλά ήταν τα ελάχιστα.

Το δράμα ήταν πως την περίοδο 1922-1924 πέρασαν από την Θεσσαλονίκη πάνω από 270.000 πρόσφυγες. Αρχικά από Καύκασο και νότια Ρωσία. Αργότερα από παντού. 4 Νοεμβρίου του 1922 φτάνουν και οι πρώτοι πρόσφυγες από τη Σμύρνη. Γέροι, μάνες και μωρά ξυπόλητοι, φορώντας τα κουρέλια που κάποτε ήταν ρούχα έμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα εδώ, κάτω από άθλιες συνθήκες, στο περιφραγμένο με ισχυρό συρματόπλεγμα λοιμοκαθαρτήριο. Στις εξόδους υπήρχαν φυλάκια του στρατού, δεν μπορούσε να ξεμυτίσει κανείς.

Ο ένας πάνω στον άλλον, τους έλουζαν με μία πλάκα πράσινου σαπουνιού με ποτάσα, κεφάλια και σώμα. Έπειτα τους κούρευαν άντρες-γυναίκες με την “ψιλή” ώστε να απαλλαχθούν από τις ψείρες. Τα κορίτσια θυσίαζαν τις μακριές πλεξούδες τους. Αφού απολύμαιναν τα ρούχα, τους τα επέστρεφαν, τις περισσότερες φορές καταστραμμένα. Μετά τον κλίβανο τους τοποθετούσαν σε πρόχειρες σκηνές, σπάνια σε θαλάμους που είχαν εγκαταλείψει τα συμμαχικά στρατεύματα. Τους θερίζει ο Βαρδάρης και πουντιάζουν χωρίς θέρμανση, χωρίς τα στοιχειώδη, στοιβαγμένες οικογένειες 8-14 ατόμων. Μετά απο καραντίνα 15 έως 30 ημερών ακολουθούσε μετακίνηση προς το κέντρο της Θεσσαλονίκης ή την ενδοχώρα της Μακεδονίας. Οικογένειες που συμπλήρωσαν 2-3 χρόνια εγκατάστασης στους 60 θαλάμους αξιώθηκαν να μπουν στα νεόχτιστα σπιτάκια της Καλαμαριάς.

Οι προσφυγικές αποστολές κορυφώθηκαν το 1923 με τη συνθήκη της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών. Συνολικά πέθαναν εδώ πάνω από 50.000 ψυχές. Αιτίες θανάτου η ελονοσία (περίπου 50 θάνατοι την μέρα), η πείνα, ο τύφος, διάφορες άλλες μολυσματικές αρρώστιες. Η πνευμονία θέριζε. 1.300 από τους πρώτους πρόσφυγες έφτασαν στην ακτή με ότι φορούσαν. Τα φθαρμένα και σκισμένα ρούχα τους παραδόθηκαν στη φωτιά μετά την απολύμανση. Αναγκάστηκαν να μείνουν τέσσερις μήνες σχεδόν γυμνοί, τυλιγμένοι με ένα σεντόνι. Πολλοί από αυτούς δεν άντεξαν. Η καραντίνα λειτουργούσε με τους όρους ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης. Η εμπειρία της απολύμανσης περιγράφεται σαν τραυματική. Άφησε στους περισσότερους μια σκληρή ανάμνηση που τους συνόδευε μέχρι τα γεράματα.

Οι εγκαταστάσεις του απολυμαντηρίου γκρεμίσθηκαν μετά το 1964 και πριν το 1968, μετά από πιέσεις του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, που ανέλαβε τη δημιουργία λαϊκής πλαζ στην παραλία της Αρετσούς. Κανείς δεν σκέφτηκε ότι το Απολυμαντήριο θα μπορούσε να αποτελέσει έναν “προσκυνηματικό τόπο” για τη σκληρή πορεία δεκάδων χιλιάδων προσφύγων που πέρασαν από δω.

Από τον Δαυίδ Μπράβο

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/1074007763088856

Δημόσιο Λοιμοκαθαρτήριο. Απολυμαντήρια. Στο Μικρό Καρά-Μπουρνού. Σ αυτήν την πρώτη σκάλα της Αρετσούς κατέβαιναν οι δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες. Την βλέπουμε εδώ μαζί με μέρος των εγκαταστάσεων της καραντίνας και των σκηνών. Συνέχεια της προηγούμενης. Νοέμβριο του 1922 φτάνουν οι πρώτοι πρόσφυγες από Σμύρνη. Πιθανον Σμυρνιούς βλέπουμε στην σκάλα, να κατευθύνονται στον κλίβανο και το κούρεμα.

Φοβισμένοι, άρρωστοι, ψειριασμένοι, μουσκεμένοι από τη βροχή και τα κύματα. Η εμπειρία της απολύμανσης, περιγράφεται σαν τραυματική. Άφησε στους περισσότερους μια σκληρή ανάμνηση, που τους συνόδευε μέχρι τα γεράματα. Οι εγκαταστάσεις των Απολυμαντηρίων την Κατοχή. Το καλοκαίρι του 1942, οι γερμανικές αρχές κατοχής συγκέντρωσαν μεγάλο αριθμό Θεσσαλονικέων Εβραίων ανδρών για καταναγκαστικά έργα στη Μακεδονία. Προτού τους διαμετακομίσουν στα επιμέρους σημεία, προηγήθηκε η απολύμανσή τους στο Απολυμαντήριο, όπου τους μετέφεραν, πεζούς βέβαια και στη συνέχεια και πάλι με τα πόδια στη Θεσσαλονίκη. Η πρώτη σκάλα της Αρετσούς σηματοδοτεί το μέρος ακόμα ενός μαρτυρίου. Κατοχικός χάρτης με σπάνια σήμανση των Απολυμαντηρίων. Χάρτης από το αρχείο του Παρασκευά Σαββαΐδη. Οικογένεια προσφύγων έξω από το αντίσκηνο τους. Αρετσού. Φρικτές οι συνθήκες διαβίωσης για τις πολυμελείς οικογένειες. Ερημιά και ξεραΐλα, ένας λασπότοπος γεμάτος από αγκαθωτούς θάμνους. Κανένα δέντρο, μόνο στρατιωτικά παραπήγματα. Βαλτότοποι με στάσιμα νερά συμπληρώνουν το τοπίο. Σκνίπες και κουνούπια κατά χιλιάδες αποτελούν το ζωικό βασίλειο της περιοχής. Παντού μαύρη λάσπη.

4 αστοί κάνουν ανέμελοι βόλτα λίγο παραπέρα. Πριν από την πρώτη σκάλα (και λίγο μετά) οι εγκαταστάσεις του απολυμαντηρίου το 1943

Αρχές του Α ΠΠ στην Αρετσού υπήρχε μόνο αυτή η σκάλα. Η σκάλα των Απολυμαντηρίων Η σκάλα του “Παράδεισου” έγινε την δεκαετία του 30. Hopital Maritime Lazaret de la Pointe Mikra. Iδρύθηκε για να καλύψει τις ανάγκες του γαλλικού ναυτικού. Ξεκίνησε τη λειτουργία του, υπό τη διεύθυνση του επιάτρου του ναυτικού Jean Gabriel Dargein (1871-1940), στις 30 Απριλίου 1916. Το κύριο τμήμα του συγκροτήματος ήταν αυτό που βλέπουμε ψηλά. Αποτελούμενο αρχικά από 4 θαλάμους με 24 κλίνες ο καθένας, καθώς και 3 κτίρια από τούβλα (εργαστήριο βακτηριολογίας, φαρμακείο και στέγαση προσωπικού). Στην παραλία θα δημιουργηθεί λίγα χρόνια αργότερα το Δημόσιο Λοιμοκαθαρτήριο. Απολυμαντήρια.

ΟΙ πληροφορίες από τον Adrian Wright

Η φωτογραφία ξαναχρησιμοποιήθηκε και εδώ: https://archive.saloni.ca/1525 Ακριβώς πάνω σαυτόν τον χώρο στήθηκε το λοιμοκαθαρτήριο. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από την σκάλα που πάτησαν οι χιλιάδες πρόσφυγες.

Οι εγκαταστάσεις στοιχειώδους υποδομής για την απολύμανση και την απομόνωση των προσφύγων είχαν δημιουργηθεί το 1916 σαν Γαλλική Υγειονομική Μονάδα του Ναυτικού. Το κύριο τμήμα του Νοσοκομείου ήταν αυτό που βλέπουμε ψηλα. Το τμήμα του στην παραλία, φιλοξενούσε ασθενείς με λοιμώδη νοσήματα η ύποπτα κρούσματα από τα εισερχόμενα γαλλικά και ξένα πλοία. Λειτούργησε σαν σταθμός καραντίνας και απολύμανσης από τις 30 Απριλίου 1916. Στο βάθος ψηλά και χαμηλά οι εγκαταστάσεις του Γαλλικού Νοσοκομείου. 1935. Από την σκάλα που βλέπουμε στο βάθος κατέβαιναν οι πρόσφυγες στις εγκαταστάσεις της καραντίνας. Ακριβώς μετά την σκάλα του απολυμαντηρίου μεταπολεμικά δημιουργήθηκε το ναυπηγείο του Χωματά. Μετακόμισε προς την περιοχή του ΒΙΑΜΥΛ αρχές της δεκαετίας του 60. Ναυπηγεία Χωματά. Το Ναυπηγείο του Χωματά. Αμέσως μετά την σκάλα του Απολυμαντηρίου. Εδώ θα γίνει το 1968 η πλαζ του ΕΟΤ. Εκτός από τις σκηνές υπήρχαν και 60 θάλαμοι. Κατάλοιπο συμμαχικών εγκαταστάσεων. Οι θάλαμοι φτιαγμένοι με ξύλα και σκεπές από πισσόχαρτο μπάζουν από παντού. Κάθε θάλαμος 15 επί τέσσερα με κοινοχρήστους χώρους υγιεινής.

Για κάποιους λίγους η εγκατάσταση σε αυτούς τους θαλάμους για 2-3 χρόνια σήμαινε πως θα παρέμεναν Καλαμαριώτες. Μεταφέρθηκαν στα νεόχτιστα προσφυγικά τους σπίτια μετά απο αυτήν την τεράστια ταλαιπωρία τους. 1926. Μία από τις πρώτες κατοικίες που κτίζονται στην Καλαμαριά Πρότυπες κατασκευές κατοικιών δύο διαμερισμάτων για τη στέγαση των προσφύγων. Περιοχή Νέου Ρύσιου Αρετσού.