Παραμένουμε στο άλμπουμ της νοσοκόμας Mary Gladwin, αυτή τη φορά με μία φωτογραφία της θέας προς την ‘Αίγλη’, τον καμένο Άγιο Δημήτριο και την πόλη. Αλλά και για να δούμε τα ίχνη μίας κρήνης που δεν έχει συζητηθεί, καθώς και λίγες εικόνες από το εξαιρετικό σπίτι απ’ όπου τραβήχτηκε.
Από την Μάρα Νικοπούλου
Facebook:
https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/1135335360289429
«Η Θεσσαλονίκη από ένα σπίτι ψηλά στον λόφο», γράφει η λεζάντα, μάλλον δια χειρός της ίδιας της Gladwin που έχει δυσνόητο γραφικό χαρακτήρα και γράφει πάντα το Σαλόνικα με “c”. ΄Κάποιες στέγες, οι θόλοι του λουτρού της Αίγλης, ο Άγιος Δημήτριος. Σημείο λήψης είναι το αρχοντόσπιτο που βλέπουμε στη συνέχεια σε άλλες φωτογραφίες του άλμπουμ. Μερικές από αυτές ταυτοποιήθηκαν από τον κ. Αθανάσιο Νικόπουλο σε μια ανάρτηση της ΠΦΘ που ευτύχησε να συμπληρωθεί με φωτογραφίες συγγενών του τελευταίου ιδιοκτήτη και μαρτυρίες παλιού κατοίκου και γειτόνων
Βλέπουμε την δυτική πλευρά της αυλής του σπιτιού που βρισκόταν πολύ κοντά στο Αλατζά Ιμαρέτ, με πλάτη στην Γρανικού και είσοδο από μία πάροδο της Καμενιάτου. Ο κ. Νικόπουλος που το αναγνώρισε σε μία άλλη φωτογραφία της αυλής και έκανε την ανάρτηση [ΠΦΘ, 9/3/2020], ανέβασε και αυτήν εδώ σχολιάζοντας την «εκπληκτικά, ασυνήθιστη βρύση με τα πιθάρια».
Ομολογώ ότι δυσκολεύτηκα να αντιληφθώ τι εννοεί γιατί δεν είναι καθαρό. Εξάλλου το μάτι μου τράβηξε η γάτα στο τραπεζάκι στο βάθος…
Από άλλο σημείο λήψης, δυο πιθάρια και μία -μάλλον μαρμάρινη- γούρνα μπροστά τους, και σ’ αυτή τη φωτό που ανέβασε ο κ. Σεραφίδης κάποιους μήνες μετά [ΠΦΘ,9/9/2020], πάλι από το ίδιο άλμπουμ της Gladwin. Εδώ όντως διακρίνεται πιο καθαρά ότι η σύνθεση με τα πιθάρια θυμίζει «βρύση». Και από την ίδια την Gladwin μαθαίνουμε ότι, σύμφωνα με την ιδιοκτήτρια του σπιτιού το 1917, “τα πιθάρια τα χρησιμοποιούσε ο τούρκος πασάς που έχτισε το σπίτι για να αποθηκεύει το χιόνι που του έφερναν από τον Όλυμπο[sic!] ώστε να έχει δροσερά σερμπέτια το καλοκαίρι” Ίσως εννοούσε πάγο απ' τον Χορτιάτη ή ίσως ήταν απλώς ένας θρύλος που συνόδευε το σπίτι... Δεν ξέρουμε. Δεν είναι ξεκάθαρο επίσης αν το 1917 ή και μετά χρησιμοποιείται και με καναλάκια για το πότισμα των πολλών δέντρων που είχε, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, ο κήπος.
Από σχόλιο του κ. Νίκου Μουρατίδη επίσης μαθαίνουμε ότι ήταν από τα σπίτια που είχαν νερό ήδη με πήλινους σωλήνες από την οθωμανική περίοδο της πόλης.
Η τότε ανάρτηση στις ΠΦΘ εμπλουτίστηκε με διάφορες φωτογραφίες (της δεκαετίας ’50 ή ‘60) από το αρχείο του κ. Στέφανου Παρασκευόπουλου, εγγονού του ιδιοκτήτη Κ. Ζωγραφάκη, που όμως έμειναν ασχολίαστες ως προς το περιεχόμενό τους.
Εδώ μία από αυτές όπου, πίσω από τον λοξό κορμό του πεύκου, διακρίνεται κρήνη, με κάτι που πρέπει να ήταν η ‘θεσούλα’ για το τάσι ψηλά αριστερά. Το πιθανότερο να είχε μετατραπεί σε κάτι άλλο πια (με είσοδο από την άλλη πλευρά) και πιθανότατα δεν ήταν σε λειτουργία ούτε το 1917, την χρονιά που κατοικούσε εκεί η Γκλάντγουιν.
Η φωτό δείχνει κομμάτι από την νότια όψη του σπιτιού και την δυτική μάντρα. Η πόρτα ίσως είναι αυτή προς το δρομάκι που συνέδεε το σπίτι με την οδό Καμενιάτου.
Στον χάρτη από την εξαιρετική εργασία της κ. Γκαλά-Γεωργιλά «Δρόμοι του Νερού» (όπου αποτυπώνονται και αποκρυπτογραφούνται κατά το δυνατόν, οι καταγραφές του Β. Δημητριάδη) σημειώνω με πράσινη βούλα την πολυκατοικία που χτίστηκε στη θέση του αρχοντόσπιτου.
Δυστυχώς, δεν βρίσκουμε κάτι ξεκάθαρο -το αντίθετο.
Αντιγράφουμε τις αναφορές για τους δυο πιο κοντινούς δείκτες:
« Η22-3 Κρήνη Delik Taş (Τρυπημένης Πέτρας -πιθανόν
κοντά στον Αγ. Δημήτριο) (ενδεχομένως να πρόκειται για
το taksim Delik Taş 25)»
Για το ίδιο το ταξίμ Η25: «Περιοχή Αγ. Δημητρίου.
Υδρεύονταν: 6 τουρκικά σπίτια και 3 κρήνες» από τις οποίες σημειώνεται μόνον η μία -νότια του λουτρού.
Από φωτογραφίες, πάντως, ξέρουμε καλά πια ότι υπήρχαν και πολλές κρήνες που δεν αναφέρονται στα στοιχεία που είχε βρει και καταγράψει ο Β. Δημητριάδης.
Επιστροφή στο άλμπουμ της Gladwin, με μία σύνθεση τριών φωτογραφιών με στοιχεία της αυλής και της πρόσοψης του σπιτιού -οι δυο είναι τραβηγμένες από την πλευρά της πόρτας που είδαμε παραπάνω, στην φωτό με την κρήνη. Η δεξιά, όπου φαίνεται και ο μιναρές του Αλατζά Ιμαρέτ, έχει αναρτηθεί στις ΠΦΘ. Είναι αυτή που επέτρεψε και την αναγνώριση του σπιτιού από τον κ. Νικόπουλο. Η αριστερή, επίσης.
Η μεσαία δεν είχε δημοσιευτεί, και σ' αυτην βλέπουμε ξανά την ίδια την Γκλάντγουιν όρθια στην είσοδο, αλλά και το κοριτσάκι που εικονίζεται στην αριστερή, μαζι με την κυρία που είδαμε μπροστά από το Αλατζά Ιμαρέτ και έναν κύριο με πένθος στο μανίκι.
Με τα πρόσωπα, θα ασχοληθούμε περισσότερο άλλοτε. Για την ώρα, κρατάμε ότι οι φωτογραφίες αυτές είναι βγαλμένες σε διαφορετικές εποχές (στην αριστερή και τη μεσαία τα δέντρα είναι φυλλωμένα, στην δεξιά όχι).
Και εδώ βλέπουμε το σπίτι -και την σχέση του με το Αλατζά, την Αίγλη και τον Αγ. Δημήτριο- σε πανοραμική από την αντίθετη πλευρά της αρχικής, από τα τέλη της δεκαετίας του ’40.