Νοσοκόμα έξω, από την κάτω μεριά της οικίας Χασάν Ταχσίν Πασά
Το σημείο και η φωτογραφία γνωστά. «Νοσοκόμα έξω από την κάτω μεριά της οικίας Χασάν Ταχσίν Πασά. Ίσως στον Α ΠΠ λειτούργησε κι αυτό το κτήριο σαν νοσοκομείο. Προγενέστερα της κλινικής ΔΑΝ», σημείωνε ο Δαυίδ Μπράβος σε μια παλιά μας ανάρτηση. Δεν βρήκα να έχει ξεκαθαριστεί, ούτε στις άλλες σχετικές ομάδες. Σήμερα μαθαίνουμε τι ακριβώς ήταν: Το χρησιμοποιούσε ο Βρετανικός Ερυθρός Σταυρός ως Αναρρωτήριο Νοσοκόμων.
Είμαστε στην Άνοιξη του 1917. Η Mary Gladwin την έχει γλιτώσει στο τσακ από μηνιγγίτιδα. Νοσηλεύτηκε στο 43ο Βρετανικό Νοσοκομείο (εκεί που νοσηλεύονταν οι γιατροί και οι νοσοκόμες). «Αν ήμουν βασίλισσα δεν θα με είχαν φροντίσει περισσότερο», γράφει η Γκλάντγουιν. Για τη συνέχεια, αποκρυπτογραφούμε το χειρόγραφό της. Eυτυχώς στα βασικά σημεία που μας ενδιαφέρουν είναι ξεκάθαρο. «Οι Βρετανοί πήγαν την καλοσύνη τους ένα βήμα παραπέρα και την έστειλαν ως προσκεκλημένη στο Αναρρωτήριο Νοσοκόμων του Βρετανικού Ερυθρού Σταυρού. Έτσι, οκτώ βδομάδες αφότου έπαθε μηνιγγίτιδα βρέθηκε στον Παράδεισο», γράφει μιλώντας πάντα στο γ’ ενικό για τον εαυτό της. Και συνεχίζει δίνοντας μια πλήρη περιγραφή, από την οποία μεγαλύτερη ίσως σημασία έχει όσα λέει για τον ίδιο τον Χασάν Ταχσίν Πασά – τα κεφαλαία δικά της. «Το σπίτι ανήκε στον Χασάν Τασάν [sic] Πασά, έναν εξόριστο στην Ελβετία, τον Σωτήρα του Λαού του και Υπερασπιστή της Θεσσαλονίκης, ο οποίος για να αποφύγει μια περιττή αιματοχυσία παρέδωσε την πόλη στους Έλληνες το 1912. Ή, όπως επέμεναν οι εχθροί του, έναν προδότη που χρηματίστηκε και πρόδωσε την πατρίδα του». Το σπίτι ήταν σ’ έναν κήπο με τριανταφυλλιές κι ανάμεσά τους ανθισμένους πανσέδες. Ήταν Μάιος και η Γκλάντγουιν φέρνει στο νου της στίχους και περνάει τις μέρες της ξαπλωμένη σε μια σεζ-λονγκ «με την ανείπωτη ευωδία και το θεϊκό χρώμα να διεισδύει στον πυρήνα της ύπαρξής της. Ένας άνθρωπος που αγαπούσε τόσο τα λουλούδια και είχε τόσα σπάνια βιβλία καλά φυλαγμένα σε κλειστές βιβλιοθήκες με διακοσμημένες τζαμόπορτες δεν μπορεί να ήταν τελείως κάθαρμα», καταλήγει, εννοώντας προφανώς τον Χασάν Ταχσίν Πασά και τις διαφορετικές γνώμες που ακούγονταν γι’ αυτόν, δίνοντάς μας μια ιδέα και για το εσωτερικό του κτιρίου.
Για την ειδική πτέρυγα του 43ου αλλά και το Αναρρωτήριο βρίσκουμε αναφορά και στην εργασία για την Άλις Έμιλυ Λίνφιλντ που πέρασε και από τα δυο, χτυπημένη από ελονοσία και δυσεντερία, τον Σεπτέμβριο/Οκτώβριο 1917 και έναν χρόνο μετά. «Στις 17 Σεπτεμβρίου εισήχθη στο 43ο Γενικο Νοσοκομείο στην περιοχή της Καλαμαριάς, που είχε μια ειδική πτέρυγα 100 κλινών για ‘Ασθενείς Νοσοκόμες’ για να περιθάλπει τις άρρωστες νοσοκόμες των πολλών νοσοκομείων της περιοχής. Τις νοσοκόμες του στρατού τις στοίχειωνε ο εφιάλτης να αρρωστήσουν σοβαρά, αλλά τις περιέθαλπαν εξαιρετικά καλά σε άνετο περιβάλλον για να βοηθήσουν την ανάρρωσή τους […] Στις 16 Οκτωβρίου, μετά από ένα μήνα στο νοσοκομείο, η Άλλι στάλθηκε για ανάρρωση στο Αναρρωτήριο του Ερυθρού Σταυρού που στεγαζόταν στην πρώην οικία του Τούρκου διοικητή της Θεσσαλονίκης», γράφει ο Μάλκολμ Λίνφιλντ, χωρίς όμως να μας δίνει το όνομα του διοικητή.
Στη φωτογραφία (από το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας) μια εικόνα του κτιρίου και του κήπου, χρόνια αργότερα, όταν πια στέγαζε την Κλινική Δαν. Δημοσιεύτηκε στη «Θεσσαλονίκη εκτός των Τειχών» του Β. Κολώνα (σ. 253), όπου μαθαίνουμε ότι είχε χτιστεί το 1911 σε σχέδια Παιονίδη. Ο Χασάν Ταχσίν δεν πρόλαβε να το χαρεί. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο, όταν αυτός ήταν εξόριστος στην Ελβετία, του ανήκε ακόμα. Με τον θάνατό του, το κληρονόμησαν τα τρία παιδιά του που το πούλησαν το 1925.