Το αφηρημένο γλυπτό στο ΑΠΘ, του Γ. Ζογγολόπουλου, στη μνήμη του Κύπριου αγωνιστή Κυριάκου Μάτση(1926-1958), πτυχιούχο του Γεωπονικής Σχολής του Παν. Θεσσαλονίκης
Νίκανδρος Καστανίδης
Σχόλιο από τον Γιώργο Κωνσταντάρα:
ας χωρέσουμε σε λίγα λόγια μια ηρωική μορφή:
“Ο Κυριακος Ματσης το 1946 εισήχθη στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης όπου σπούδασε γεωπονία (απόφοιτος 1952). Κατά την διάρκεια της διαμονής του στην Θεσσαλονίκη γνωρίστηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου που υπηρετούσε στον ελληνικό στρατό σαν έφεδρος αξιωματικός. Ο Μάτσης συνδέθηκε μαζί του.
Οταν γύρισε στην Κύπρο εργαζόταν ως γεωπόνος στην Αμμόχωστο. Εντάχθηκε από πολύ νωρίς στην Παναγροτική Ένωση Κύπρου για τα δίκαια του αγρότη.
Διετέλεσε τομεάρχης της ΕΟΚΑ στην επαρχία Αμμοχώστου από το 1955 και τομεάρχης Κερύνειας έως τον θάνατο του. Συνελήφθη στις 9 Ιανουαρίου 1956, μετά από προδοσία και κατά την διάρκεια των βασανιστηρίων τον επισκέφθηκε ο ίδιος ο Κυβερνήτης Χάρντιγκ και του πρόσφερε το υπερβολικά μεγάλο για την εποχή ποσό των 500.000 λιρών αν αποκάλυπτε πού κρυβόταν ο Διγενής.
Εκεί απάντησε το γνωστό “Ου περί χρημάτων τoν αγώνα ποιούμεθα...αλλά περί αρετής”
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1956 δραπέτευσε και επικηρύχτηκε με το ποσό των 5.000 λιρών.
Στις 19 Νοεμβρίου 1958 περικυκλώθηκε το κρησφύγετό του στο Δίκωμο Πενταδάκτυλου, όπου βρισκόταν μαζί με δύο συναγωνιστές του και αρνήθηκε να παραδοθεί.
Έτσι, ανατινάχθηκε από τις Βρετανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα να βρει το θάνατο. Θάφτηκε στα “φυλακισμένα μνήματα” που τότε ήταν φυλακή, χωρίς να επιτραπεί στους συγγενείς του να παραλάβουν τη σορό του”.
Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02tnzZri3fgvYjiki74HCDiP6DdivyQK1yMzCVYSMPok66uRdoQgqsZ1v5LXNpw1f3l
Το συγκεκριμένο γλυπτό βρίσκεται, σήμερα, στην πλατεία μπροστά από το κτίριο Διοίκησης του ΑΠΘ
Φωτογραφία Νίκου Καραμπετάκη
Η σημερινή θέση του εν λόγω γλυπτού
Τα αποκαλυπτήρια του έγιναν στις 5-12-1976 στα πλαίσια των εορτασμών για τα 50 χρόνια του Παν. Θεσσαλονίκης. Στη φωτογραφία ο τότε πρύτανης Ιωάννης Γ. Δεληγιάννης (1920-1999) με τον τότε προπρύτανη Ιωάννη Αναστασιάδη (1912-1988) και τον φοιτητή Παντ. Ζηνά, τη στιγμή που εκφωνούσε λόγο προς τιμή του Κύπριου αγωνιστή.
Ο τότε πρύτανης Ιωάννης Δεληγιάννης τη στιγμή που απέδιδε φόρο τιμής στον Κύπριο μάρτυρα της ΕΟΚΑ
Η αρχική θέση του μνημείου αυτού ήταν ακριβώς απέναντι από τη Γεωπονική Σχολή, στο χώρο δηλ. που είχε σπουδάσει ο τιμώμενος αγωνιστής. Αργότερα μετακινήθηκε στην πλατεία μπροστά από το Κτίριο της Διοίκησης του ΑΠΘ, για αισθητικούς λόγους.
Ο Κυριάκος Μάτσης ήταν Κύπριος αγωνιστής και μέλος της ΕΟΚΑ κατά την περίοδο της Αγγλικής αποικιοκρατίας. Γεννήθηκε στην επαρχία της Λευκωσίας στις 23 Ιανουαρίου του 1926. Το 1946 ξεκίνησε να φοιτά στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο Τμήμα Γεωπονίας. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στην Θεσσαλονίκη,
υπήρξε ιδιαίτερα δραστήριος και έδωσε διαλέξεις γύρω από το θέμα της Κύπρου.
Επέστρεψε στην Αμμόχωστο, όπου εργάστηκε ως γεωπόνος. Εντάχθηκε στην Παναγροτική Ένωση Κύπρου και στην ΕΟΚΑ, όπου διετέλεσε τομεάρχης στην επαρχία Αμμοχώστου από το 1955, και τομεάρχης Κερύνειας έως τον θάνατό του. Συνελήφθη στις 9 Ιανουαρίου 1956, ενώ κατά την διάρκεια των βασανιστηρίων του, τον επισκέφθηκε ο ίδιος ο Άγγλος
Κυβερνήτης, Χάρντιγκ και του πρόσφερε το υπερβολικά μεγάλο για την εποχή ποσό των 500.000 λιρών, αν αποκάλυπτε πού κρυβόταν ο Διγενής. Εκεί απάντησε το γνωστό “Ου περί χρημάτων των αγώνα ποιούμεθα… αλλά περί αρετής”. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1956, δραπέτευσε και επικηρύχτηκε με το ποσό των 5.000 λιρών. Στις 19 Νοεμβρίου
1958, περικυκλώθηκε το κρησφύγετό του και ανατινάχθηκε από τις Βρετανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα τον μαρτυρικό του θάνατο.
Στη φωτογραφία ο Κυριάκος Μάτσης όταν φοιτούσε στη Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ
Προτομή του τοποθετήθηκε, το 1989, μπροστά στη Γεωπονική Σχολή, η οποία αργότερα μετακινήθηκε σε θέση μπροστά από το Φοιτητικό Αναγνωστήριο του ΑΠΘ, όπου βρίσκεται και σήμερα.
