Οθωμανικός περιπλανώμενος θίασος στην Θεσσαλονίκη
«Οθωμανικός περιπλανώμενος θίασος στην Θεσσαλονίκη», σε απεικόνιση του Αυστριακού ζωγράφου Franz Schlegel, του οποίου σκίτσα και ξυλογραφίες απαντώνται συχνά σε αυστριακές εφημερίδες μεταξύ των δεκαετιών 1870 και 1890. Ασυνήθιστη εικονογράφηση που συνοδεύει μονόστηλο άρθρο-ανταπόκριση της Αυστριακής εφημερίδας Illustrirte Zeitung τον Οκτώβριο του 1889, σε μια εποχή που ανταποκρίσεις από την Θεσσαλονίκη αφορούσαν κυρίως ιστορικές, πολιτικές, γεωγραφικές ειδήσεις ή θεομηνίες. Το 19ο αιώνα περιοδεύοντες θίασοι, τα λεγόμενα «θεατρικά μπουλούκια», συχνά οικογένειες θεατρίνων, ταξίδευαν με τα μέσα της εποχής από πόλη σε πόλη, δίνοντας παραστάσεις σε στεγασμένους χώρους, πλατείες ή καφενεία. Η απόδοση του ενδιαφέροντος άρθρου: Θεατρικές παραστάσεις δίνονται στις μεγαλύτερες πόλεις της Ανατολής, συνήθως από Αρμένιους, Έλληνες ή Ευρωπαϊκούς περιπλανώμενους θιάσους και τις παρακολουθούν κυρίως «Φράγκοι». Αλλά και οι κατά τα άλλα σοβαροφανείς Οθωμανοί βρίσκουν ευχαρίστηση στις θεατρικές παραστάσεις, οι οποίες διοργανώνονται σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους. Τους ρόλους επανδρώνουν αποκλειστικά άνδρες, τους γυναικείους νεαρά αγόρια. Η παράσταση λαμβάνει χώρα σε μια αχρησιμοποίητη αποθήκη, με το σκηνικό να βρίσκεται στη μέση της. Γύρω της υπάρχουν δύο σειρές από απλές ψάθινες πολυθρόνες και μερικές καρέκλες για τους «επίσημους» θεατές. Το κοινό αποτελείται κυρίως από τις φτωχότερες τάξεις: στρατιώτες, αχθοφόρους, αγόρια ηλικίας 10 έως 15 ετών και Αρναούτηδες που παρά το σοβαροφανές και πολεμοχαρές τους βλέμμα, χειροκροτούν με σκωπτικό χαμόγελο τους ηθοποιούς. Η διακόσμηση είναι εξαιρετικά λιτή. Ένα πλαίσιο από ξύλινα πάνελ περιπλεγμένα με χάρτινα λουλούδια εν είδη τριανταφυλλιάς, μια καρέκλα, αυτό είναι όλο. Ένας ηλικιωμένος Οθωμανός εμφανίζεται, με ένα μπαστούνι και κάνει μια εισαγωγική σύντομη ομιλία, στην οποία επαινεί στο κοινό τις αναμενόμενες καλλιτεχνικές απολαύσεις. Αυτός ο ηθοποιός είναι ο κύριος χαρακτήρας, ο γελωτοποιός, το «αστείο πρόσωπο». Μετέπειτα εμφανίζεται ένας νεαρός άνδρας, ο κωμικός, ο οποίος μοιάζει με πιερότο και είναι ο αποδέκτης των πειραγμάτων, παρωδώντας ένα Τούρκο δανδή. Το γιγάντιο φέσι του καθώς και το χοντρό τσιγάρο του, αποτελούν αντικείμενα παρωδίας από την πλευρά του γέρου, του οποίου τα όχι ακριβώς διακριτικά αστεία προκαλούν μια μεγάλη ιλαρότητα. Μετέπειτα εμφανίζεται η κοπέλα, την οποία ο γέρος οδηγεί στην τριανταφυλλιά, και της οποίας την ομορφιά εξυμνεί στον δανδή. Τον γυναικείο ρόλο ενσαρκώνει ένας νεαρός με μεγάλη χάρη και δεξιοτεχνία. Σκηνές έρωτα και ζήλιας εναλλάσσονται διαδοχικά, με το μπαστούνι του γέρου να παίζει ένα ενεργό ρόλο, με ευτυχές τέλος στο ειδύλλιο. Το πρώτο μέρος συνήθως ολοκληρώνεται με μια μέτρια «γυμναστική» επίδειξη ενώ στη συνέχεια ξεκινά και το δεύτερο μέρος της παράστασης, με παρόμοιο περιεχόμενο. Είναι αυτονόητο ότι οι θεατές καπνίζουν, ενώ σερβίρονται αναψυκτικά, ένα είδος λεμονάδας. Αν και αυτού του είδους θεατρικές παραστάσεις είναι πολύ πιο αξιοσέβαστες από τις παραστάσεις του Καραγκιόζη, σε αντίθεση μ’ αυτές, δεν περιλαμβάνουν γυναίκες θεατές.
Αλέξανδρος Σαββόπουλος