Το Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ
Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ. 1884-1917. Εγνατίας 59 το 1917. Πέρασε ιδιαίτερες μέρες δόξας. Θα το τοποθετούσαμε στην Αντιγονιδών στον όγκο που καλύπτει το Ξενοδοχείο Mandrino και το πεζοδρόμιο μπροστά του. Η είσοδος του “πατούσε” ελαφρά την σημερινή Εγνατία. Εγνατίας 29 & Αντιγονιδών 2 η σημερινή του διεύθυνση.
Μετά την σύνδεση του σιδηροδρόμου αρχικά με το Βελιγράδι (1879) και την Βιέννη (1888) το κύκλωμα παραστάσεων που περιόδευε Ευρώπη και Ανατολή έγινε προσβάσιμο. Οι θιασάρχες επιβιβάζουν τους ηθοποιούς στο τραίνο, φορτώνουν τα σκηνικά και σε λίγες ώρες φτάνουν στον προορισμό τους. Ποιοτικές μετακλήσεις από Γαλλία – Ιταλία – Γερμανία – Αυστροουγγαρία – Ισπανία – Ελλάδα που νωρίτερα είχαν απολαύσει Παριζιάνοι, Μιλανέζοι, Βιεννέζοι, κάνουν πλέον σταθερά την εμφάνιση τους στο EDEN, ένα κομψό θέατρο 1200 θέσεων, με αξιοπρεπείς εγκαταστάσεις.
Όπερα, θέατρο, οπερέτα, βωντεβίλλ, κομεντί φρανσέζ, συναυλίες κλασσικής, μίμοι και ακροβάτες, πυγμαχία, ελληνικό μελόδραμα, επιθεώρηση, τραγωδία, χοροί και κοινωνικές εκδηλώσεις. Συντονισμός παραστάσεων σε σχέση με τις πρεμιέρες τους στο εξωτερικό. . Λειτουργούσε όλα αυτά τα 33 χρόνια, με πλήρες πρόγραμμα όλη την χειμερινή περίοδο (τέλη Αυγούστου-Μάιο).
Ανταγωνισμό είχε αρχικά μόνο από το θέατρο Jupiter (1890), στην Λεωφόρο Νίκης. Πριν το 1890 στον χώρο του παραλιακού Jupiter υπήρχε το Γαλλικό Θέατρο το οποίο κάηκε στην τότε μεγάλη πυρκαγιά. Μετά το 1905 το Jupiter ονομαζόταν και Όμιλος Φιλομούσων. Αργότερα με ριζικές τροποποιήσεις μετατράπηκε στο Ωδείον-ODEON, μέχρι την πυρκαγιά του 1917.
Το EDEN λειτούργησε και σαν κινηματογράφος από το 1910. Με τον πλήρη εξηλεκτρισμό της επιχείρησης, απέκτησε και τα τότε τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα προβολής. Ο καλλιτεχνικός του διευθυντής Elie Noah φρόντιζε για την ποιότητα των θεατρικών και κινηματογραφικών παραστάσεων με πάθος, ευαισθησία, γνώση και τις σωστές διεθνείς διασυνδέσεις. Τα κινηματογραφικά έργα ήταν διαλεγμένα με αυστηρή επιμέλεια από τις σοβαρότερες τότε εταιρείες διανομής. Ένας αρτ κινηματογράφος της εποχής.
Αυτό ήταν το μοναδικό θέατρο στην Εγνατία μέχρι το κτίσιμο του ξενοδοχείου GRAND HOTEL (1900) που συμπεριλάμβανε θερινή αίθουσα θεάτρου. Στην θέση του “Αττικόν” -όπως λάθος αναφέρει ο Τομανάς- δεν υπήρχε πριν την πυρκαγιά κινηματοθέατρο. Νωρίτερα στην “περίκλειστο” πόλη λειτουργούσε το Ιταλικό Θέατρο με ελάχιστες παραστάσεις τον χρόνο. Ήταν ένα ερείπιο ήδη το 1877. Η τοποθεσία του κάτω από την Φράγκων στο ύψος της Οθωμανικής Τράπεζας (σήμερα Ωδείο), στην οδό Βεροίας.
Ο Γκαρμπολάς στις εφημερίδες του σπάνια δίνει πληροφορίες για ξένους θιάσους. Προωθεί τα εθνικιστικά του και έτσι χωράει μόνον το ελληνικό μελόδραμα. Αντίθετα η Journal de Salonique, του Σααδή Λεβή και του γιού του Σαμ, καταγράφει τα πολιτιστικά με λεπτομέρεια και με κριτική αποτίμηση. Οι αναφορές της Journal στο EDEN και τον Elie Noah είναι καθημερινές και συχνά διθυραμβικές. Ευμενή κριτική δίνει σε καλές παραστάσεις από όπου κι αν προέρχονται. Το Θέατρο Λ. Πύργου, ο διευθυντής του Ρώμπαπας, ο Όμιλος Φιλομούσων είναι η επόμενη γενιά θεάτρου που εξιτάρει την εφημερίδα.
Το κοινό στη Θεσσαλονίκη σύντομα απέκτησε κριτήριο και έγινε υποψιασμένο μουσικά και θεατρικά. Είχε άποψη για το ανέβασμα των παραστάσεων και έτρεφε μεγάλο σεβασμό σε συγγραφείς συνθέτες και ηθοποιούς. Έμαθε να περιφρονεί τις αρπαχτές και τα μπουλούκια. Ο κόσμος τραγουδά διάφορες άριες στην καθημερινότητά του. Ένα συνεχώς αυξανόμενο κοινό άρχισε να τραγουδάει στους δρόμους όπερα τα βράδια σαν ένα είδος ραδιόφωνου της εποχής.
Η επίδραση του EDEN ήταν τεράστια. Την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, οι αίθουσες παραστάσεων θα αυξηθούν κατακόρυφα. Οι περισσότερες θα δημιουργηθούν στην Νίκης και την Χαμιδιέ (Εθν. Αμύνης). Το θέατρο και ο πολυχώρος του κήπου του Λευκού Πύργου πλέον πρωταγωνιστούν. Ολύμπια, Σκέιτιγκ και Αλάμπρα – Παλλάς – Ωδείο – Πατέ ακολουθούν. Οι θαμώνες πολλαπλασιάστηκαν. Η Θεσσαλονίκη έγινε απαραίτητος σταθμός όλων των θιάσων που περιόδευαν, ένα θεατρικό-οπερετικό στέκι.
Η θέση του θεάτρου ήταν κεντραρισμένη σε ευθεία με την δεξιά πλευρά της Οθωμανικής Τράπεζας. Το κτήριο υπάρχει και σήμερα, φιλοξενεί το Ωδείο στην Φράγκων με Λ. Σοφού. Αυτό κάνει τον ακριβή εντοπισμό εύκολη υπόθεση. Στο τέλος σημειώνω σε παλιά και νέα αεροφωτογραφια που ακριβώς θα το βλέπαμε σήμερα. Εγνατίας 29 & Αντιγονιδών 2.
Δαυίδ Μπράβος
Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ. 1884-1917. Εγνατίας 59 το 1917.
Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ. 1884-1917. Εγνατίας 59 το 1917. Μετά την πυρκαγιά.
Από το ξενοδοχείο EGYPT σημειωμένος ο όγκος του EDEN.
Διαφήμιση του 1917. Εγνατίας 59.
Ο καλλιτεχνικός του διευθυντής Elie Noah. και η σκηνή του EDEN. 1200 θέσεις.
Παραστάσεις του 1910.
Αφίσες της εποχής.
1909, παραστάσεις του Παρισινού Θεάτρου.
1910, συναυλία κλασσικής μουσικής.
1911, αγώνες πάλης.
1912 Νοέμβριος. “Εθνικαί παραστάσεις”
1910 κινηματογραφικές προβολές.
Η θέση του θεάτρου ήταν κεντραρισμένη σε ευθεία με την δεξιά πλευρά της Οθωμανικής Τράπεζας. Το κτήριο υπάρχει και σήμερα, φιλοξενεί το Ωδείο στην Φράγκων με Λ. Σοφού. Αυτό κάνει τον ακριβή εντοπισμό εύκολη υπόθεση. Αεροφωτογραφία του 1916
Η θέση του θεάτρου ήταν κεντραρισμένη σε ευθεία με την δεξιά πλευρά της Οθωμανικής Τράπεζας. Το κτήριο υπάρχει και σήμερα, φιλοξενεί το Ωδείο στην Φράγκων με Λ. Σοφού. Αυτό κάνει τον ακριβή εντοπισμό εύκολη υπόθεση. Σημερινή αεροφωτογραφία με την θέση του στην Εγνατία.
Πάνω στον παλιό χάρτη.
Το COVENT GARDEN της Θεσσαλονίκης. Πριν ή μετά από παραστάσεις στο EDEN καφεδάκι και ποτά στο γειτονικό EGYPT HOTEL. Socializing.