Με αφορμή μια φωτογραφία της ηγεσίας του Εργατικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης σε μια διαδήλωση
Κυρίαρχη μορφή στο ΕΚΘ από τα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας ήταν ο Δημήτρης Θεοδώρου. Διατήρησε την θέση του προέδρου του Εργατικού Κέντρου και κατά την διάρκεια της κατοχής. Κάποια στιγμή διαφώνησε με την κυβέρνηση Τσολάκογλου, τον Αύγουστο του 1942 καθαιρείται για να οριστεί πρόεδρος ο τροχιοδρομικός Παπαθανάσης, όμως με την στήριξη δυνάμεων του ΕΑΜ (για λόγους προφανούς εναντίωσης στην δωσιλογική κυβέρνηση) ξαναπαίρνει την θέση του λίγο αργότερα. Εκλεκτός των Γερμανών τότε ήταν ο Δημήτρης Θεοχαρίδης (αργότερα θα ιδρύσει το ΕΜΕ-Εθνικό Μέτωπο Εργαζομένων και θα εκλεγεί βουλευτής το 1946). Το 1944 μεσολάβησε με τον Χρυσοχόου ώστε Κισα Μπατζάκ και Δάγκουλας να φύγουν από την πόλη μαζί με τους ανθρώπους τους μπροστά στην επέλαση του ΕΛΑΣ. Ήταν άλλωστε προϋπόθεση ώστε ο Χρυσοχόου να αναλάβει Γενικός Διοικητής. Είναι ενδιαφέρον για τις σχέσεις αυτών των οργανώσεων ότι όλοι αυτοί δεν θέλησαν να έρθουν σε καμία επαφή με Βήχο και Πούλο. Πράγματι στις 12/10/1944 αναχωρούν από την πόλη για το Κιλκίς.
Για να ξανάρθουμε στον Θεοδώρου, κατά την περίοδο της κατοχής κατηγορήθηκε κι αυτός για συνεργασία με τους Γερμανούς. Ως πρόεδρος του ΕΚΘ υιοθέτησε ψηφίσματα κατά της Αντίστασης, συμμετέχοντας όποτε του δινόταν η ευκαιρία σε εκδηλώσεις κατοχικές. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι παρέμεινε στο ΕΚΘ προκειμένου αυτό να μην πέσει στα χέρια του δωσίλογου Θεοχαρίδη. Κάποιες στιγμές μάλιστα διεκδίκησε με μερική επιτυχία αύξηση των μισθών και ημερομισθίων μέσω τιμαριθμικής αναπροσαρμογής από τους εργοδότες της πόλης (“Σύμβαση Μέρτεν”), η οποία αναιρέθηκε μετά από έντονες διαμαρτυρίες των τελευταίων (“πουθενά στην Ελλάδα δεν έχουμε τέτοια αναπροσαρμογή”). Ο Θεοδώρου ασκούσε εξουσία μέσω της διανομής χρημάτων και τροφίμων. Αυτήν την πολιτική την άσκησε με συνέπεια μέχρι το τέλος του συνδικαλιστικού του βίου, και κυρίως κατά την παντοκρατορία του από το 1950 μέχρι το 1968
Στις αρχαιρεσίες του 1942 και 1943 στην διοίκηση του ΕΚΘ εκλέγονταν αποκλειστικά άνθρωποι του Θεοδώρου. Από την άλλη, το ΕΕΑΜ (Εργατικό ΕΑΜ) που ιδρύθηκε στις 16/7/1941, νωρίτερα μάλιστα και από το ίδιο το ΕΑΜ, υποστηρίζονταν φυσικά από το ΚΚΕ αλλά και από άλλες πατριωτικές δυνάμεις. Στο τέλος της κατοχής αν και δεν μπορούσε να επηρεάσει την διοίκηση Θεοδώρου το ΕΕΑΜ έλεγχε ήδη την πλειοψηφία των εργατικών σωματείων. Η δύναμη του Θεοδώρου περιορίζονταν κυρίως στους λιμενεργάτες και στους φορτοεκφορτωτές.
Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1944 ο Θεοδώρου κάλεσε το ΕΕΑΜ και του παρέδωσε την διοίκηση του ΕΚΘ.
Πρόεδρος ανέλαβε ο Σταύρος Πιτιανούδης, αντιπρόεδρος ο Χαρίλαος Αλευρόπουλος, γεν. γραμματέας ο Αλέξανδρος Δανιηλίδης και ταμίας ο Γιάννης Μουζενίδης. Από αυτούς ο Χαρίλαος Αλευρόπουλος, ο παππούς μου, σοσιαλιστής, ήταν συνεργαζόμενος με το ΕΕΑΜ.
Στην πορεία για τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στα συνδικάτα, τον Ιανουάριο του 1945 ο γενικός διοικητής Μακεδονίας Γ. Μόδης βλέποντας την δύναμη του ΕΕΑΜ προσπαθεί να τις απαγορεύσει, αλλά στις 21 Ιανουαρίου οι πιέσεις οδηγούν σε εκλογές και από τα 25 μέλη που εκλέγονται οι 21 είναι κομμουνιστές και οι υπόλοιποι συνεργαζόμενοι. Ο ΕΡΓΑΣ (Εργατικός Αντιφασιστικός Σύνδεσμος), συνέχεια του ΕΕΑΜ, συνάσπισε εκείνες τις αντιφασιστικές δυνάμεις που δεν είχαν καμία προϊστορία συνεργασίας με τους κατακτητές. Πρόεδρος του ΕΚΘ αναλαμβάνει ο Μήτσος Παπαγιάννης, στέλεχος του ΚΚΕ.
Από την άλλη, ειδικά ο Θεοχαρίδης σε εκδήλωση του ΕΜΕ τον Αύγουστο του 1945 αποκάλεσε τα μέλη της προσωρινής διοίκησης του ΕΚΘ “πράκτορες του σλαβισμού”. Να σημειωθεί ότι ο Θεοχαρίδης ως βουλευτής προμήθευε με το αζημίωτο στα μέλη της παράταξής του τρόφιμα και είδη ενδυμασίας που έπαιρνε από τους Άγγλους.
Ο Θεοδώρου ταλαντευόταν στον χώρο ανάμεσα στον ΕΡΓΑΣ και την ΕΜΕ, συμμαχώντας ανάλογα με τα συμφέροντά του, προκειμένου να επιβιώσει καταρχάς και να (ξανα)αναρριχηθεί στη συνέχεια στη διοίκηση. Πράγματι, τον Απρίλιο του 1945, μετά την συμφωνία της Βάρκιζας, επιστρέφει διορισμένος ο Θεοδώρου. Απεργίες και συλλαλλητήρια τον καταγγέλλουν ως δωσίλογο και εχθρό της εργατικής τάξης.
Ίσως η φωτογραφία είναι από αυτήν την περίοδο, γιατί οι εικονιζόμενοι πρέπει να είχαν αυτές τις θέσεις τότε στο ΕΚΘ πριν επιστρέψει ο Θεοδώρου. Σε κάθε περίπτωση η φωτογραφία δεν πρέπει να είναι από την απελευθέρωση, όπως αναγράφεται. Λείπει ο πανηγυρικός χαρακτήρας. Οι Αλευρόπουλος και Πιτιανούδης πράγματι απεικονίζονται. Οι άλλοι εφόσον είναι αυτοί που ονομάζονται, μας προσανατολίζει ώστε να χρονολογήσουμε την φωτογραφία μέσα 1945, το πολύ αρχές 1946.
Ακολουθούν νέες ταραχές. Στις βιαιότητες που ακολουθούν χύνεται κυριολεκτικά αίμα μέσα και έξω από το ΕΚΘ με την επέμβαση και της Χωροφυλακής. Στις 3 Οκτωβρίου καταργούνται οι διορισμένες διοικήσεις, μαζί μ αυτές και ο Θεοδώρου. Τον Δεκέμβριο του 45 ανασυντίθεται η διοίκηση με μικτή εκπροσώπηση όλων των παρατάξεων, πλην Θεοχαρίδη. Νέο συνέδριο και εκλογές ορίζονται για τον Φεβρουάριο του 1946, χωρίς την συμμετοχή των Θεοδώρου και Θεοχαρίδη. Πήραν μέρος 23.500 εργαζόμενοι. Η Ασφάλεια της Θεσσαλονίκης είχε στείλει υπόμνημα από τον Ιούλιο προς την Γενική Διοίκηση προτείνοντας να μην γίνουν οι εκλογές διότι “τουλάχιστον το δεύτερον Εργατικόν Κέντρον της χώρας, θα περιέλθη εις τας χείρας του ΚΚ”. Δεν αποφεύχθηκε.
Θεοδώρου και Θεοχαρίδης συνεργάζονται αντιπολιτευόμενοι. Τον Μάρτιο του 1946 ο ΕΡΓΑΣ καλεί τους εργάτες να απόσχουν από τις εθνικές εκλογές (γραμμή ΚΚΕ), τον Ιούνιο του 1946 δημοσιεύεται το Γ' ψήφισμα που αφορά στην δημόσια τάξη και ασφάλεια. Ολόκληρα διοικητικά συμβούλια συνδικάτων συλλαμβάνονται και τα μέλη τους καταδικάζονται σε κάθειρξη. Ακολουθούν απολύσεις εργαζομένων μελών του ΕΡΓΑΣ. Καθαιρείται η διοίκηση και τα μέλη της ένα προς ένα συλλαμβάνονται. Ο πρόεδρος του ΕΚΘ Μήτσος Παπαγιάννης συνελήφθη μαζί με τον γεν. γραμ. Βασίλη Δούκα τον Ιούλιο με την κατηγορία ότι συνέταξε και κυκλοφόρησε προκήρυξη με την οποία διαμαρτυρόταν για το Γ' Ψήφισμα. Καταδικάστηκε από το Έκτακτο Στρατοδικείο σε τρίχρονη φυλάκιση. Ορισμένοι βγαίνουν στο βουνό. Νέος πρόεδρος διορίζεται ο Θεοχαρίδης. Τον αντιπολιτεύεται ο Θεοδώρου. Τον Ιούλιο του 46 το Συμβούλιο της Επικρατείας καθαιρεί ως παράνομη την διοίκηση Θεοχαρίδη. Ακολουθούν εκλογές, αποκλεισμός σωματείων, εγγραφή νέων ανάλογα με την πολιτική τάση της διοίκησής τους και συνεχίζεται για αρκετό καιρό η διελκυστίνδα ανάμεσα στους δύο εκπροσώπους της δεξιάς παράταξης. Η αριστερά διωκόμενη απουσιάζει. Η περίοδος από το 1950 ως το 1968 θα σφραγιστεί από την μονοκρατορία του Δημ. Θεοδώρου.
Από την παλιά πλειοψηφία τόσο οι εκλεγμένοι όσο και τα μέλη των διαφόρων συνδικάτων, καθώς και οι οικογένειές τους, ανέβαιναν τον δικό τους μικρότερο ή μεγαλύτερο Γολγοθά.
Σπύρος Αλευρόπουλος
Η βασική πηγή είναι η μελέτη του Ν. Μαραντζίδη “Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στη Θεσσαλονίκη 1941-1983” που περιέχεται στον τόμο “Το Eργατικό-Συνδικαλιστικό κίνημα της Θεσσαλονίκης, η ιστορική φυσιογνωμία του”, σελ. 163 και εξής. Έκδοση του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, στα πλαίσια της Θεσσαλονίκης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 1997. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν: Θανάσης Χατζής “Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε”, μέρος Τέταρτο, εκδ Δωρικός Στην σ. 69 δημοσιεύεται η αναρτημένη φωτογραφία. Γιώργος Σανίδας “Παράνομα δίκτυα του ΚΚΕ στην περιοχή Θεσσαλονίκης κατά τον Εμφύλιο και την πρώτη μετεμφυλιακή περίοδο”, διδακτορική διατριβή στη Σχολή Οικονομική και Πολιτικών Επιστημών, στο Τμήμα Πολιτ. Επιστημών του ΑΠΘ, 2021 Δημ. Θεοχαρίδης “Η Μακεδονία στις φλόγες” Αθήνα 1968. Η μεσολάβησή του με τους Δάγκουλα και Κισα Μπατζάκ σ. 134-137.
Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται στη μνήμη του Θανασάκη που βιάστηκε να φύγει.