Κρίσπου 7. Χρονολόγηση του κτιρίου μέσω φωτογραφιών, με αφορμή μια πινακίδα μνήμης που τοποθετήθηκε στο Κουλέ Καφέ για το κτίριο που στεγάζει την Δημοτική Βιβλιοθήκη Άνω Πόλης. Το χρονολογεί μεταξύ 1897-1905 και ονομάζει ως αρχικό κάτοικο -λογικά και ιδιοκτήτη- τον «Οθωμανό στρατιωτικό διοικητή Χιφζί μπέη».
Οι φωτογραφίες όμως δείχνει να καταρρίπτουν το πρώτο σκέλος, την χρονολόγηση..
Φωτό: Δ. Βαβαλίδη, από το Vanishing Thessaloniki, Θεσσαλονίκη 1982
Χρησιμοποιούμε δυο λήψεις του Paul Zepdji που όπως προκύπτει από άλλα στοιχεία χρονολογούνται στα 1891-92.
Για το αριστερό κομμάτι χρησιμοποιούμε μια επιχρωματισμένη εκδοχή της που έχει κάπως καλύτερη ανάλυση. Μεταξύ άλλων, δείχνει και το Μητροπολιτικό Μέγαρο, με σκαλωσιές αλλά σχεδόν τελειωμένο. Το κτίριο του Ελληνικού Προξενείου δεν έχει χτιστεί ακόμα. Και τα δύο ήταν έργα του Ερνέστου Τσίλερ και ολοκληρώθηκαν το μεν Μητροπολιτικό Μέγαρο το 1892, το δε Προξενείο το 1893. Αντίστοιχα, όσο μας επιτρέπει να δούμε η ποιότητά της, στην φωτό δεν διακρίνεται (τουλάχιστον όχι τελειωμένο…
Το σημείο που μας ενδιαφέρει όμως είναι στο δεξί κομμάτι της αρχικής. Συγκρίνουμε ένα απόσπασμα καλύτερης ανάλυσης (δεξιά) με απόσπασμα της φωτό του 1889 (αριστερά). Σημειωμένο σε πράσινο πλαίσιο, το κενό οικόπεδο το 1889, και το κτίριο της Βιβλιοθήκης, το 1892.
Τα κτίρια με τους κόκκινους αριθμούς μπαίνουν ως «σημεία ελέγχου» και στις δυο φωτογραφίες. (Για παράδειγμα, τα κτίρια 1 και 3 βρίσκονταν στο βόρειο πεζοδρόμιο της (νυν) Ολυμπιάδος, στο τετράγωνο που τώρα ορίζεται από τις οδούς Ολυμπιάδος, Θεοτοκοπούλου, Αργυροπούλου, Καλλιδρόμου.)
Σχετικά με τον ιδιοκτήτη του, δεν ξέρουμε βέβαια τι αναφέρεται στις κτηματολογικές πηγές.
Πάντως, ο δρόμος σύμφωνα με τον Β. Δημητριάδη, λεγόταν «Kαϊμακάμη Χιφζί Εφέντη». Ωστόσο, στη JdS που αναφέρει με κάθε ευκαιρία τους «αξιωματούχους» της πόλης, δεν συναντάμε ξεκάθαρα κάποιον Χιφζί στρατιωτικό διοικητή της Θεσσαλονίκης. Το όνομα Χιφζί εμφανίζεται ελάχιστες φορές από το 1897 ως το 1910 –άλλοτε ως «πασάς» και άλλοτε ως «μπέης», πάντα όμως με άλλη ιδιότητα.
Ενδεικτικά: Τον Μάιο 1899, στην Μυτιλήνη είναι διοικητής κάποιος Θεσσαλονικιός Χιφζί Πασάς.
Τον Νοέμβριο 1899, “ο εντιμότατος Χιφζί μπέης” προάγεται στην δεύτερη κλάση του τάγματος “Oula”. Eίναι γνωστός για τη συμμετοχή του σε φιλανθρωπικά έργα και έργα δημοσίου συμφέροντος.
Μάρτιος 1902: Ο εντιμότατος Χιφζί Μπέη που εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος, μόλις έδωσε την παραίτησή του [..μάλλον από το Εμπορικό Επιμελητήριο]
Αύγουστος 1903:Ο Χιφζί Πασά, πρώην διοικητής Μούγλων, διορίστηκε στη γενική επιθεώρηση βιλαετίων Ρωμυλίας.
Τον Ιανουάριο 1904, συναντάμε Χιφζί Πασά ως διοικητή στις Σέρρες (στο αντίστοιχο σαντζάκι, προφανώς)
Ενώ τον Ιούλιο 1905, ο Χιφζί Πασάς είναι μέραρχος, πάλι στις Σέρρες (ή κάτι που «χάθηκε στη μετάφραση» του βαθμού του. Τον αναφέρει ως general de division).
Toν Φεβρουάριο 1907, διορίζεται βαλής στο Μοναστήρι. Πάντα χωρίς να γνωρίζουμε εάν πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο που έδωσε το όνομά του στον δρόμο.