Από τον Νίκανδρο Καστανίδη
Τα παθήματα της Θεσσαλονίκης με πυρκαγιές μεγάλου μέρους της πόλης ήταν πολλαπλά τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα. Αυτή του 1917 ήταν αρκετά καταστροφική κι αποτελεί ορόσημο στην ιστορική της πορεία. Το μέγιστο ιστορικό ενδιαφέρον μ’ αφορμή την πυρκαγιά αυτή επικεντρώνεται, μέχρι τώρα, στην πολεοδομική ανέλιξη του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Υπάρχει, ωστόσο, κι ένα επίσης σημαντικό ζήτημα με ανάλογο ιστορικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για την εξέλιξη της μέριμνας για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών της πόλης.
Στην αρχή του 20ου αιώνα υπήρχαν κάποιες πρωτοβουλίες δημιουργίας ομάδων πυρόσβεσης, κύρια υπό την πίεση των Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων που, τότε, ανθούσαν στη Θεσσαλονίκη. Τέτοιες ομάδες ήταν ιδιωτικές, αλλά υπήρχε και μια αντίστοιχη ομάδα του Δήμου της Θεσσαλονίκης. Αυτές είχαν στοιχειώδη εξοπλισμό και οι, τότε, “πυροσβέστες” ήταν ανειδίκευτοι κι ανίκανοι να αντιμετωπίσουν μεγάλες πυρκαγιές. Ο πρώτος που έκανε μια αξιοσημείωτη υπόδειξη γι’ αυτό το ζήτημα ήταν ο Ernest Hébrard (1875-1933), ο πολεοδόμος-αρχαιολόγος που έβαλε τη σφραγίδα του στη δημιουργία της σύγχρονης Θεσσαλονίκης. Ο Hébrard, λοιπόν, τοποθέτησε στο σχέδιο του για την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης, το 1919, έναν Σταθμό Πυροσβεστικής. Ήταν στο “τετράγωνο” μεταξύ Κασσάνδρου, Αγίας Σοφίας και Αγίου Δημητρίου. Δυστυχώς, οι διάφοροι πολιτικοί παράγοντες και παρατρεχάμενοι τους αγνόησαν την υπόδειξη αυτή, όπως κι αρκετές άλλες πολεοδομικές προδιαγραφές του Hébrard και της αντίστοιχης επιτροπής.
Έτσι, αφού πέρασε πάνω από μια δεκαετία, το σωτήριο έτος 1932 θεσπίστηκε η ίδρυση Πυροσβεστικής Υπηρεσίας με δύο Πυροσβεστικούς Σταθμούς κι ένα Πυροσβεστικό Συνεργείο. Τότε, δημιουργήθηκε ο Α’ Πυροσβεστικός Σταθμός Θεσσαλονίκης απέναντι από τη ΧΑΝΘ και ο Β’ Σταθμός δίπλα στην πλατεία Βαρδαρίου σε χώρο κοντά στο σημερινό κτίριο των Δικαστηρίων.
Είναι ιστορικά ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι σε ρυμοτομικό χάρτη της Θεσσαλονίκης του 1925 υπάρχει τοποθεσία κοντά στο Γενί Τζαμί όπου σημειώνεται Πυροσβεστικός Σταθμός. Αυτή η περίπτωση δεν έχει διερευνηθεί, καθόλου.
Ο Α’ Πυροσβεστικός Σταθμός μεταφέρθηκε, το 1936, σε μισθωμένο κτίριο του Ταμείου Συντάξεως των Σιδηροδρομικών, στην Πρίγκηπος Νικολάου (σημ. Σβώλου) 33, όπου παρέμεινε μέχρι το 1998.
Αναπαράσταση της πυρκαγιά του 1890 στη Θεσσαλονίκη
Το αποτέλεσμα της καταστροφικής πυρκαγιάς του 1917, όπως φαίνεται σ’ ένα τμήμα του κέντρου της Θεσσαλονίκης
Μια μάλλον πρωτόγονη ομάδα πυροσβεστών της Θεσσαλονίκης, οι λεγόμενοι “τουλουμπατζήδες”, που κουβαλάνε μια αντλία
[Αναρτήθηκε από τον κα “Maria Filippidou”, στις ΠΦΘ, στις 10-9-2017]
Μια ιδιωτική ομάδα Εβραίων πυροσβεστών της Θεσσαλονίκης, στις αρχές του 20ου αιώνα
Μια ακόμη πυροσβεστική ομάδα της Θεσσαλονίκης, στις αρχές του 20ου αιώνα
Το σχέδιο του Hébrard για την ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης, του 1919, όπου φαίνεται η υπόδειξη για την τοποθεσία του Πυροσβεστικού Σταθμού
Η τοποθεσία του Πυροσβεστικού Σταθμού σε τοπογραφικό χάρτη με την οικοπεδοποίηση του κέντρου της Θεσσαλονίκης, αρχές της δεκαετίας του 1920
Ο Α’ Πυροσβεστικός Σταθμός Θεσσαλονίκης, 1932-1936
Ένα από τα πρώτα αυτοκινούμενα πυροσβεστικά οχήματα, που ήρθαν στην Ελλάδα το 1923. Η φωτογραφία είναι από την Αθήνα.
Πυροσβέστες με πλήρη εξάρτηση, Αθήνα τη δεκαετία του 1930
Πυροσβεστικός Σταθμός δίπλα στο Γενί Τζαμί, όπως φαίνεται σε τοπογραφικό χάρτη της Θεσσαλονίκης του 1925
Ο Πυροσβεστικός Σταθμός στην Σβώλου (πρώην Πρίγκηπος Νικολάου) 33, το 1987
[Αναρτήθηκε από τον κ. “Tasos Saragiotis”, στην ΑΘ, 1-2-2017]
Ο Πυροσβεστικός Σταθμός στην Σβώλου (πρώην Πρίγκηπος Νικολάου) 33, τη δεκαετία του 1960
Ο Πυροσβεστικός Σταθμός στην Σβώλου (πρώην Πρίγκηπος Νικολάου) 33, γύρω στο 1990
To 1899 υπάρχουν τουλάχιστον 3 ομάδες με τουλουμπατζήδες (ή όποιο άλλο τρόπο πυρόσβεσης) όπως φαίνεται από περιγραφή της Journal de Salonique στις 13 Απριλίου με τιτλάκι “Προς αναζήτηση μιας πυρκαγιάς”. Επίσης υπάρχει ήδη σύστημα ειδοποιησης πυρκαγιάς: δυο κανονιές από το Γεντί. Κατά πάσα πιθανότητα, εννοεί το Τριγώνιο που τότε αναφερόταν πολλές φορές ως Γεντί Κουλέ. Στο δημοσίευμα λέει ότι ενώ ήχησε ο συναγερμός δεν μπορούσαν να εντοπίσουν τη φωτιά. Ο κόσμος κοιτούσε στα 4 σημεία του ορίζοντα ψάχνοντας και “οι τουλουμπατζήδες έτρεχαν έτρεχαν σέρνοντας τις αντλίες τους εδώ κι εκεί. Μια ομάδα έφυγε προς το Βαρδάρη, άλλη προς τις Εξοχές κι άλλοι, οι πιο σοφοί, περίμεναν στις διασταυρώσεις να μάθουν πού είχε ξεσπάσει φωτιά”. Τελικά, αφού απελπίστηκαν, πήγαν όλοι να ξανακοιμηθούν. Την επόμενη μέρα βρήκαν ότι ήταν σε κάποιο σημείο εκτός τειχών, στη συνοικία του Ινταντιέ.
Λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβριο του 1899, (πιθανόν και μετά από κάποιο αντίστοιχο περιστατικό), η εφημερίδα επανέρχεται. Εξηγεί ότι οι δυο κανονιές που ειδοποιούν για έναρξη φωτιάς δεν μπορούν να εξηγήσουν το σημείο. Στην Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, ακόμα και στο Μοναστήρι, στο αντίστοιχο σύστημα ο αριθμός από τις κανονιές προσδιορίζει ανάλογα και το “γεωγραφικό στίγμα”. Δεν μπορεί να γίνει κάτι αντίστοιχο κι εδώ; αναρωτιέται ο αρθρογράφος.