Σε πανοραμικές αλλά και κοντινές φωτογραφίες, διακρίνουμε έναν ιδιαίτερο τύπο στέγης/στέγαστρου που σχηματίζει στρογγυλεμένο γείσο αντί για την κλασική γωνία. Συμμαζεύοντας όσα φωτογραφικά παραδείγματα γινόταν, δημιουργείται η αίσθηση ότι πρόκειται για παλιότερη τεχνοτροπία που αργότερα δεν συνηθιζόταν τόσο. Και λογικά πρέπει να ήταν η ακριβή, για ειδικές περιπτώσεις, καθώς τη βλέπουμε κυρίως σε κτίρια με “δημόσια χρήση” και αρχοντόσπιτα. Πρώτο και πολυφωτογραφημένο το στέγαστρο του Μεβλεβιχανέ.
Το τζαμί Μουσταφά Πασά στην Κασσάνδρου.
Η οδός Διός με το τζαμί Καζάζ Χατζή Μουσά (αριστερά και μέση). Αντίστοιχες στέγες έχουν αποτυπωθεί και σε αρχοντικά άλλων πόλεων , κυρίως στην δυτική Μακεδονία. Εντύπωση όμως προκαλεί ότι ακόμα και σε αυτά που μελετήθηκαν δεν αναφέρουν κάτι σχετικό με αυτό το χαρακτηριστικό τους- ίσως γιατί εκεί θεωρείται “δεδομένο” ως πολύ συχνό. Για παράδειγμα, ο Ν. Μουτσόπουλος [Λαϊκή αρχιτεκτονική της Βέροιας, Βέροια, 2000] που έχει περιγράψει αναλυτικότατα το Αρχοντικό Σιορ Μανωλάκη, δεξιά (το οποίο, παρεμπιπτόντως, παρουσιάζει και άλλα κοινά χαρακτηριστικά με το “Καζάζ”)
Το Παρθεναγωγείο στην Σωκράτους στην φωτογραφία του 1889 των Schultz & Barnsley. Η ιδιαίτερη στέγη του μας επιτρέπει να “εντοπίζουμε” την Σωκράτους και σε άλλες φωτογραφίες.
Πάλι από την φωτό των Schultz & Barnsley, στην γωνία Φιλίππου με Χριστοπούλου. Λίγα χρόνια αργότερα, όμως, στη θέση του χτίζεται το γνωστό μας “Μεταγωγών, τμήμα του οποίου διατηρείται ακόμα.
To κτίριο στην Στ. Τάττη που ταυτοποιήθηκε πρόσφατα
Ενώ για αυτό εκκρεμούν ακόμα τα στοιχεία που θα το τοποθετήσουν με σιγουριά, παρόλο που το σκίτσο που ανάρτησε ο κ. Φωτιάδης (ΑΘ) επιβεβαίωσε ότι πρόκειται για Θεσσαλονίκη.
Στην πανοραμική των Schultz & Barnsley, η μεγαλύτερη “συγκέντρωση” παρατηρείται στην περιοχή πάνω από την Αγ. Σοφία και κοντά στον Αγ. Αθανάσιο. Μια περιοχή που τον 19ο αιώνα συγκέντρωνε επίσης τα περισσότερα σχολεία και πολλά σπίτια επιφανών μελών της ελληνικής κοινότητας.
Δεν φαίνεται καθαρά, αλλά η τεχνοτροπία κάτω από τη στέγη δεξιά μάλλον υποδεικνύει στρογγυλάδα. Θα μπορούσε να είναι στο κτίριο του οποίου η σοφίτα σημειώνεται στην προηγούμενη φωτό.
Για μια προσπάθεια “χρονολόγησης” των κτιρίων της Θεσσαλονίκης, που δεν έχουν βέβαια διασωθεί, ορισμένα παραδείγματα από αντίστοιχες στέγες σε άλλες πόλεις, που χρονολογούνται μέσα 18ου με μέσα 19ου: Αριστερά, στενό της Βέροιας (ανάρτηση: Παλιές Φωτογραφίες της Βέροιας). Μέση και δεξιά, Βέροια, 1916-18, από το Φωτογραφικό Αρχείο του υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας (από ανάρτηση Στέφανου Πασβάντη στο Save the Ottoman monuments of Greece).
Δυο ακόμα χαρακτηριστικά μακεδονίτικα αρχοντικά από τα μέσα του 18ου αι. στην Καστοριά (αριστερά) και την Σιάτιστα (δεξιά).