Saloni.ca Archive

Ημέρες αλήστου μνήμης. Κάθε Απρίλης έρχεται για να θυμίζει εκείνον τον Απρίλη. Τώρα που τελειώνει ο μήνας, που κι αυτή η επέτειος πέρασε, μια αναφορά στον δάσκαλο Δ.Ν. Μαρωνίτη και την σχέση του με εκείνες τις μέρες. Αν η “Μαύρη γαλήνη” είναι το έντονα σωματικό κείμενο του Μαρωνίτη, γραμμένο μέσα στο κελί του, το “Πολιτικό μανιφέστο για ιδιωτική χρήση” που αναδημοσιεύουμε εδώ στο μεγαλύτερο μέρος του, είναι η διαρκής πολιτική παρακαταθήκη του, απευθυνόμενη σε φοιτητές του στην αρχή, ευρύτερα όταν δημοσιεύτηκε ως επιφυλλίδα τον Οκτώβριο του 74. Ο Μαρωνίτης, γιος καπνεργάτη, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Άνω Πόλη στην οδό Ιφικράτους. Δάσκαλος στην Φιλοσοφική, γνωστός από τις επιφυλλίδες του στο Βήμα και τις μεταφράσεις αρχαίων κειμένων σε σχολική πλέον χρήση. Για πολλούς, πάρα πολλούς, και όχι μόνο όσους τον γνώρισαν από κοντά, έγινε μέτρο αξιολόγησης της ποιότητας της σκέψης και του λόγου:

Πολιτικό μανιφέστο για ιδιωτική χρήση

Ο παραινετικός λόγος προκαλεί δίκαιη δυσφορία. Παράδειγμα η απωθητική εκείνη «Προς Δημόνικον» επιστολή του Ισοκράτη: ζυγισμένες προτάσεις αστικής χρηστομάθειας. Άρχισα άπό τόσο μακριά για να δηλώσω ότι το διάλειμμα της σημερινής επιφυλλίδας (πέρασμα από την ανάγνωση στην απλή αναγνώριση) υπακούει στο παραινετικό είδος από ανάγκη – υπακούει και το υπονομεύει. Οι αφορμές για το ξεστράτισμα αυτό είναι κυρίως τρεις: 1. Το όριο της ηλικίας πού ονομάζουμε συνήθως ωριμότητα. Στα σαράντα πέντε χρόνια του ο δάσκαλος πρέπει κάτι να δείξει σ’ όσους από σύμπτωση ή εκλογή στήνουν αφτί στα λόγια του και στα γραφτά του: πώς κυκλοφορεί το αίμα στις φλέβες του, αν δουλεύουν ακόμη τα ανακλαστικά του, πώς σχηματίστηκαν οι μηχανισμοί της άμυνας και της πολεμικής του. Κι αυτά όλα όχι στο ύφος της εξομολόγησης, αλλά ως ένδειξη πολιτικής ανθρωπολογίας. 2. Η πείρα της δικτατορίας: τα κοάξ των βατράχων που την προκήρυξαν και εξακολουθούν να τη διακηρύττουν η βολή όσων επιβίωσαν, φυλάγοντας, όλα αυτά τα χρόνια, ακέραια το σώμα τους και τα αγαθά τους- ο αγέρας, τέλος, εκείνων που η επταετία τους εξάρθρωσε ή τους ξέκαμε οριστικά, κι απόμεινε μονάχα η μνήμη της φωνής τους σα μουσικός εφιάλτης. 3. Το προεκλογικό κλίμα με τις δυσφημιστικές και διαφημιστικές συνθήκες του. Το πείσμα αυτών που ασκούν όλο και εντονότερα την πολιτική συμπεριφορά, δίχως να υποδέχονται την πολιτική ως επάγγελμα. Ρίχνουν την ψήφο τους στην κάλπη με περίσκεψη, όχι όμως και τη λογική τους απορία για το παρόν και το μέλλον του τόπου. Ψάχνουν ακόμη κάτω από το σωρό της συνθηματολογίας σπόρους δημοκρατούμενης και δημοκρατικής αγωγής. Άβολη αναψηλάφηση σε ώρες αποδιοργανωτικής ταχύτητας και βιολογικής εξάντλησης, στον πυρετό εκλογικού αγώνα πρώιμου και ταυτόχρονα όψιμου, πού εκβιάζεται από τούς σκηνοθέτες του να εκφωνήσει προκαταβολικά τα αποτελέσματα του. Αυτά τα τρία νέα φωνήεντα μεταβάλλουν κάπως σήμερα την πολιτική μου προφορά. Κι ωστόσο θυμάμαι καλά το παλιό μου αλφαβητάρι. Το Γενάρη, λοιπόν, του 1968 έλεγα στους φοιτητές μου (βρίσκω πρόχειρα γραμμένες τις τελευταίες σημειώσεις μου) τα ακόλουθα: «Το μάθημα τούτο αναγκάζομαι να το κάνω κάτω από απειλητικούς ψιθύρους. Μου λείπει επομένως το κέφι να μιλήσω για τα Κύπρια Έπη, εφόσον μάλιστα ενδέχεται αυτά τα λόγια να είναι και τα τελευταία που ακούτε από το στόμα μου. Γι’ αυτό και παρεκκλίνω από τον ίσιο δρόμο και, ακολουθώντας τον πιο αντιπαθητικό από τους αρχαίους συγγραφείς, λέω να το ρίξω στις υποθήκες, για να εξορκίσω έτσι τον Μεταξά και τους σύγχρονους επιγόνους του. 1. Κρατείστε ξύπνιο το μυαλό σας στους σκοτεινούς καιρούς. Μ’ αυτό κυρίως θα πολεμήσετε τη βαναυσότητα της εξουσίας. 2. Μην απομονωθείτε. Με το λόγο, τη σιωπή και την πράξη σας σταθείτε πλάι σε κάποιον: στη μάνα σας, στον αδελφό σας ή στο φίλο σας, και προπαντός στα νεότερα παιδιά, πού περιμένουν από σας να δουν αν θα τους φράξετε ή θα τους ανοίξετε το δρόμο της ελεύθερης αναπνοής. 3. Μη φοβάστε τους ανθρώπους που έχουν ρωμαλέα πάθη: όσους οργίζονται, πίνουν και αγαπούν. Πολεμάτε μόνον τους κάπηλους της ελληνοχριστιανικής ηθικολογίας. Απομονώσετε όσους συνεχώς χαμογελούν, που όταν μιλούν δεν σας κοιτούν στα μάτια, κι όταν τους δίνετε το χέρι, δεν ξέρουν ή δεν θέλουν να το σφίξουν. Ανάμεσα τους θα βρείτε τους χαφιέδες. 4. Σηκώστε με σεμνότητα το χρέος που σας ανήκει. Φανείτε εις μικρόν γενναίοι». Από το κατεβατό αυτό δεν θα άλλαζα και σήμερα πολλά πράγματα θα κατέβαζα μόνον τον τόνο του πιο χαμηλά και θα εξαφάνιζα την αισθηματολογία του, προσθέτοντας έναν ανορθόδοξο ορισμό του φασισμού: Φασισμός είναι να σε ρωτούν δημοσίως για την ιδιωτική ζωή σου και να σε ανακρίνουν ιδιωτικώς για τις δημόσιες πράξεις σου. ... «Το Βήμα» 26.10.1974

Δ. Ν. Μαρωνίτης (Θεσσαλονίκη, 22 Απριλίου 1929 – Αθήνα, 12 Ιουλίου 2016) Μέρες που η τάξη ήθελε να επιβάλει αυτού του είδους την τάξη στην αναζήτηση και την ανησυχία.