Η εσωτερική πλευρά της εισόδου του Κήπου του Λευκού Πύργου. Σωματικός έλεγχος κατά την είσοδο στον χώρο του Κήπου Βενιζελικών, σε πολιτική εκδήλωση τον Μάιο του 1916, κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, λίγους μήνες πριν την εκδήλωση του Κινήματος της Εθνικής Αμύνης που οδήγησε στον σχηματισμό της Προσωρινής Κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης με πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Για περισσότερα στοιχεία για τον Κήπο του Λευκού Πύργου βλ. στην ανάρτηση https://archive.saloni.ca/470. Στις φωτογραφίες διακρίνεται μια γαλλική επιγραφή πάνω από την είσοδο “RESTAURANT, RESERVES POUR DEJEUNER ET DINER, SUR COMMANDE” καθώς και μια δίγλωσση διαφημιστική αφίσα “Λουκούμια Π. Κουκή, Προμηθευτή της Αυλής της ΑΜ του Βασιλέως, στην οδό Βενιζέλου, όπισθεν της Εθνικής Τραπέζης”.
Το κατάστημα ζαχαροπλαστικής και λουκουμιών του Παναγιώτη Κουκή απαντάται διαχρονικά σε διαφορετικές θέσεις σε κατηργημένες μετά την πυρκαγιά του 1917 οδούς
(Πάροδος Χίου, Βουλγαροκτόνου, Φαραώ και Κλεοπάτρας), στα πέριξ της οδού Βενιζέλου.
Λήψη του Erich Rinka. Φωτογραφία της κατοχής χρονολογημένη το 1943/44 από την πηγή. Το τμήμα αυτό της οδού το ανέδειξε παλιότερα η Μάρα Νικοπούλου από εδώ: https://archive.saloni.ca/401
Συσχετίζεται με απόσπασμα φωτογραφίας του Σωκράτη Ιορδανίδη (Μ.Φ.Θ.). Ο φωτογράφος σήμερα θα βρισκόταν στη ΝΔ συμβολή της διασταύρωσης Αγίας Σοφίας με Ολυμπιάδος. Το φαρμακείο του Ανδρέα Διον, Τσάλτα στο νο. 136 που βλέπουμε αριστερά αναφέρεται σε φύλλο της εφημερίδας Μακεδονία τουλάχιστον από το 1922, σε εμπορικό οδηγό από το 1925 σε όλες τις χρονιές στα διανυκτερεύοντα φαρμακεία αλλά με μερικές αλλαγές στην αρίθμηση 134, 135, 136 και 138. Τυπογραφικά λάθη ή αλλαγή έδρας καταστήματος; Ο επίλογος μιας πορείας 40 ετών, το τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο της οικογένειας δημοσιευμένο το 1963.
Αυτό το κτίριο με τις επάλξεις, που φέρνει σε κάστρο βρισκόταν εκεί που η Φράγκων συναντάει σήμερα την οδό Μοσκώφ. Το είχαμε δει σε φωτογραφίες του πρώτου πολέμου
https://archive.saloni.ca/356 και https://archive.saloni.ca/1402
Tο πανό με τα γοτθικά γράμματα γράφει Frontsammelstelle και παραπέμπει σε κέντρο όπου υπέβαλλαν αναφορά οι στρατιώτες που γυρνούσαν από διάφορες αποστολές.
Αριστερά η τότε σχολή Δελασάλ που επί κατοχής φιλοξενούσε ίλη ιππικού (https://archive.saloni.ca/24 και 2192)
Πανοραμική άποψη της Πλατείας Αριστοτέλους. Σε πρώτο πλάνο το κατεστραμμένο κτήριο της Αλλιάνς.
Μια κοντινή κατοχική φωτογραφία, του κατεστραμμένου, από τους βομβαρδισμούς, κτηρίου της Αλλιάνς. Η φωτογραφία περιλαμβανόταν σε άλμπουμ Γερμανίδας που βρέθηκε κατά την διάρκεια της κατοχής στην Ελλάδα και προσφέρθηκε από γνωστό δημοπρατικό οίκο.
Μια υπέροχη φωτογραφία που τράβηξε ο Gérard Langlade το 1917. Ένας ανηφορικός δρόμος, πλατάνια, παιδάκια που κοιτάζουν τον φακό κι ένα ακόμα που κατευθύνεται προς τη βρύση. Αυτή η βρύση είναι που μας βοηθά να τοποθετήσουμε τον δρόμο στον χάρτη. Είναι η οδός Σακελλαρίου, όπως δεν την έχουμε ξαναδεί, τραβηγμένη λίγο κάτω από το σημείο που περνάει σήμερα η Ολυμπιάδος.
Πέρα από την προφανή ομοιότητα στην τοιχοδομή και το τόξο της, μερικές λεπτομέρειες που επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για την ίδια βρύση: η εσοχή, κάποιες τρύπες (η σημειωμένη με μπλε πρέπει να οφείλεται στη λάμπα που υπήρχε στερεωμένη εκεί).
Στο ρυμοτομικό διάγραμμα του 1931 διακρίνεται και το σημείο που η Σακελλαρίου ‘φαρδαίνει’, ας πούμε, προς τα ανατολικά.
Λήψη του Erich Rinka. Φωτογραφία της κατοχής χρονολογημένη το 1943/44 από την πηγή. Το τμήμα πάνω από την Κασσάνδρου από την αντίθετη κατεύθυνση το είχαμε δει παλιότερα εδώ: https://archive.saloni.ca/1894. Εξαιρετική ταύτιση του Leo Dri στις Π.Φ.Θ. Η οδός Εσπερίδων αναγράφεται στο ταμπελάκι του Δήμου ως Πάροδος Κασσάνδρου. Τα ερωτήματα που οφείλουμε να απαντήσουμε είναι για το πότε διανοίχτηκε η οδός αφού στον χάρτη της ρυμοτομίας του 1919 δεν φαίνεται να υπάρχει αλλά και τη χρονολογία μετονομασίας της ως Εσπερίδων.
Όπως μας πληροφορεί ο κ. Αρτόπουλος:
Η Εσπερίδων είχε διανοιγεί μετά το τέλος του ΒΠΠ. Μέχρι το 1963 δεν υπήρχε ανηρτημένη πινακίδα με το όνομα της οδού.
«Οθωμανικός περιπλανώμενος θίασος στην Θεσσαλονίκη», σε απεικόνιση του Αυστριακού ζωγράφου Franz Schlegel, του οποίου σκίτσα και ξυλογραφίες απαντώνται συχνά σε αυστριακές εφημερίδες μεταξύ των δεκαετιών 1870 και 1890. Ασυνήθιστη εικονογράφηση που συνοδεύει μονόστηλο άρθρο-ανταπόκριση της Αυστριακής εφημερίδας Illustrirte Zeitung τον Οκτώβριο του 1889, σε μια εποχή που ανταποκρίσεις από την Θεσσαλονίκη αφορούσαν κυρίως ιστορικές, πολιτικές, γεωγραφικές ειδήσεις ή θεομηνίες. Το 19ο αιώνα περιοδεύοντες θίασοι, τα λεγόμενα «θεατρικά μπουλούκια», συχνά οικογένειες θεατρίνων, ταξίδευαν με τα μέσα της εποχής από πόλη σε πόλη, δίνοντας παραστάσεις σε στεγασμένους χώρους, πλατείες ή καφενεία.
Η απόδοση του ενδιαφέροντος άρθρου:
Θεατρικές παραστάσεις δίνονται στις μεγαλύτερες πόλεις της Ανατολής, συνήθως από Αρμένιους, Έλληνες ή Ευρωπαϊκούς περιπλανώμενους θιάσους και τις παρακολουθούν κυρίως «Φράγκοι». Αλλά και οι κατά τα άλλα σοβαροφανείς Οθωμανοί βρίσκουν ευχαρίστηση στις θεατρικές παραστάσεις, οι οποίες διοργανώνονται σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους. Τους ρόλους επανδρώνουν αποκλειστικά άνδρες, τους γυναικείους νεαρά αγόρια. Η παράσταση λαμβάνει χώρα σε μια αχρησιμοποίητη αποθήκη, με το σκηνικό να βρίσκεται στη μέση της. Γύρω της υπάρχουν δύο σειρές από απλές ψάθινες πολυθρόνες και μερικές καρέκλες για τους «επίσημους» θεατές. Το κοινό αποτελείται κυρίως από τις φτωχότερες τάξεις: στρατιώτες, αχθοφόρους, αγόρια ηλικίας 10 έως 15 ετών και Αρναούτηδες που παρά το σοβαροφανές και πολεμοχαρές τους βλέμμα, χειροκροτούν με σκωπτικό χαμόγελο τους ηθοποιούς. Η διακόσμηση είναι εξαιρετικά λιτή. Ένα πλαίσιο από ξύλινα πάνελ περιπλεγμένα με χάρτινα λουλούδια εν είδη τριανταφυλλιάς, μια καρέκλα, αυτό είναι όλο. Ένας ηλικιωμένος Οθωμανός εμφανίζεται, με ένα μπαστούνι και κάνει μια εισαγωγική σύντομη ομιλία, στην οποία επαινεί στο κοινό τις αναμενόμενες καλλιτεχνικές απολαύσεις. Αυτός ο ηθοποιός είναι ο κύριος χαρακτήρας, ο γελωτοποιός, το «αστείο πρόσωπο». Μετέπειτα εμφανίζεται ένας νεαρός άνδρας, ο κωμικός, ο οποίος μοιάζει με πιερότο και είναι ο αποδέκτης των πειραγμάτων, παρωδώντας ένα Τούρκο δανδή. Το γιγάντιο φέσι του καθώς και το χοντρό τσιγάρο του, αποτελούν αντικείμενα παρωδίας από την πλευρά του γέρου, του οποίου τα όχι ακριβώς διακριτικά αστεία προκαλούν μια μεγάλη ιλαρότητα. Μετέπειτα εμφανίζεται η κοπέλα, την οποία ο γέρος οδηγεί στην τριανταφυλλιά, και της οποίας την ομορφιά εξυμνεί στον δανδή. Τον γυναικείο ρόλο ενσαρκώνει ένας νεαρός με μεγάλη χάρη και δεξιοτεχνία. Σκηνές έρωτα και ζήλιας εναλλάσσονται διαδοχικά, με το μπαστούνι του γέρου να παίζει ένα ενεργό ρόλο, με ευτυχές τέλος στο ειδύλλιο.
Το πρώτο μέρος συνήθως ολοκληρώνεται με μια μέτρια «γυμναστική» επίδειξη ενώ στη συνέχεια ξεκινά και το δεύτερο μέρος της παράστασης, με παρόμοιο περιεχόμενο. Είναι αυτονόητο ότι οι θεατές καπνίζουν, ενώ σερβίρονται αναψυκτικά, ένα είδος λεμονάδας. Αν και αυτού του είδους θεατρικές παραστάσεις είναι πολύ πιο αξιοσέβαστες από τις παραστάσεις του Καραγκιόζη, σε αντίθεση μ’ αυτές, δεν περιλαμβάνουν γυναίκες θεατές.
Η πολυκατοικία που φιλοξένησε για σχεδόν 50 χρόνια το ξενοδοχείο Ritz στην πλατεία Ελευθερίας κτίστηκε το 1924.
Αρχιτέκτονες ήταν οι Ι. Ζαχαριάδης- Κ.Κοκορόπουλος οι οποίοι υπέγραψαν και αρκετά άλλα μεσοπολεμικά κτίσματα στην πόλη, πιο γνωστά από τα οποία είναι το Μέγαρο Κόφφα (1925) και το πολυφωτογραφημένο Μέγαρο Κ. Βαλαούρη στην Διαγώνιο (1924)
Το κτίριο αντικαταστάθηκε με το υφιστάμενο σήμερα στις αρχές της δεκαετίας του 1970 (βλ. και εδώ: https://archive.saloni.ca/89). Από συζητήσεις σε γκρουπ έχει προκύψει ότι αντικαταστάθηκαν οι όροφοι του Ριτζ αλλά το ισόγειο και το πατάρι έχει παραμείνει το ίδιο.
Ίσως η πρώτη διαθέσιμη λήψη του Ritz, λίγο μετά το 1924. Πινακίδα με το όνομα του ξενοδοχείου δεν διακρίνεται, τα παλιά κτήρια της πλατείας, ό,τι έχει διατηρηθεί μετά την πυρκαγιά ακόμη παρόντα.
Πληροφορία Λεωνίδα Αθανασίου από ΠΦΘ:
“Το 1924 ο παππούς μου Μιχάλης Αθανασίου χρηματοδότησε την ανέγερση του και το μίσθωσε για χρήση ξενοδοχείου από τον ιδιοκτήτη Βλαχόπουλο. Ήταν από τα πρώτα ξενοδοχεία της εποχής με τρεχούμενο ζεστό νερό, καλοριφέρ και wc στα δωμάτια και ασανσέρ!”
Λίγο αργότερα. Η πλατεία έχει σχηματιστεί, η πινακίδα αναγράφει Ξενοδοχείον Ritz. Ο «Μέγας Οδηγός Θεσσαλονίκης και Περιχώρων» το 1932 το εντάσσει ανάμεσα στα ευάριθμα ξενοδοχεία πολυτελείας της πόλης.
Δεξιά, στην άλλη γωνία, το Μέγαρο Δρακούλη (1921), που φιλοξενούσε τα γραφεία των αρχιτεκτόνων.
Από την ταράτσα του Ritz, όπως αναγνωρίστηκε από τον Δαυίδ Μπράβο.
H οδός Ρογκότη. “Το μπαλκόνι απέναντι το βλέπουμε εδώ πίσω απο την τότε Ιονική Τράπεζα. Δύο κτήρια πιό μπροστά επί της Ιωνος Δραγούμη η ταράτσα της Εθνικής. Το “καμπαναριό” είναι η Καθολική εκκλησία”.
Λήψη του Erich Rinka. Φωτογραφία της κατεχόμενης Θεσσαλονίκης χρονολογημένη το 1943/44 από την πηγή. Την οδό Ευρυπίδου την ανέδειξε παλιότερα η Μάρα Νικοπούλου από εδώ: https://archive.saloni.ca/864.
Πηγή: deutschefotothek.de
Κωδικός τεκμηρίου: bzer-a0000010_007
https://saloni.ca/ Ο χάρτης της ομάδας με τις φωτογραφίες τοποθετημένες στη σύγχρονη ρυμοτομία.
Η κατοικία στην οδό Κλειούς 19, βρισκόταν στο Τσινάρι, λίγο πιο πάνω από τη διασταύρωση της οδού Κλειούς με την Αλεξ. Παπαδοπούλου, ακριβώς πίσω από την κρήνη Τσινάρι. Η κατοικία θα μπορούσε να τοποθετηθεί χρονολογικά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αφού είναι ορατή σε πολλές φωτογραφίας από το Τσινάρι των αρχών του 20ου αιώνα (https://archive.saloni.ca/480). Αποτελούσε χαρακτηριστικό αρχοντόσπιτο της Μακεδονίτικης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με δυτικές επιδράσεις όπου κυριαρχούσε η συμμετρία στην οργάνωση της όψης και της κάτοψης. Ιδιαίτερης αξίας ήταν επίσης το μπαλκόνι με παραδοσιακά χυτοσίδηρα κάγκελα. Η κατοικία της οδού Κλειούς 19 παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με την κατοικία που σώζεται μέχρι σήμερα στον ίδιο δρόμο, στον αριθμό 9 της οδού Κλειούς (https://archive.saloni.ca/1008).