Saloni.ca Archive

Ομαδα ερευνας για την παλια Θεσσαλονικη

Η μικρή Κική Παπαδοπούλου (η γνωστή μας Μαρινέλλα) ποζάρει τη δεκαετία του ’40, στην αυλή της «Οικοκυρικής», με φόντο το καμπαναριό της Παναγούδας και κομμάτι της δυτικής όψης της εκκλησίας. Η φωτό προέρχεται από συνέντευξη της τραγουδίστριας στην Lifo

https://www.lifo.gr/culture/music/marinella-pote-den-tha-balo-na-akoyso-marinella?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR29DATYlJgwIFBFprJb4QJTpm-J8qGEXzP4UFbflAIzkO1m3zru1cmDaDc_aem_KodiuSXgoOKGqxcWNsSvyg

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0MVBQ5NodPNGoUHoLGKGhkC5MsCkuXFMghXTaqUHkjw54JnVCXbxa5C5eed92TnNml?_rdc=1&_rdr

Από τον Νίκανδρο Καστανίδη

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid026K479crePGCb3mjSXo1phnHdAaBuH63LYraB3Sg6yeCwDb3CuGkKwhxEYAgCVnCPl?_rdc=1&_rdr

Κώστας Τομανάς (1914-1993), μαθηματικός, φροντιστής για πολλά χρόνια στο φροντιστήριο “Ευκλείδης” και συγγραφέας φροντιστηριακών βιβλίων και βιβλίων για τη σύγχρονη Θεσσαλονίκη.

Όλοι που ενδιαφέρονται κι ασχολούνται με την ιστορία της νεότερης Θεσσαλονίκης γνωρίζουν τα αντίστοιχα βιβλία του Κώστα Τομανά. Τι είναι όμως γνωστό για τον ίδιο τον Κ. Τομανά;;

Είναι αλήθεια ότι στα βιβλία του υπάρχει ένα μικρό βιογραφικό του. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1914. Όλη η οικογένειά του ήρθε στη Θεσσαλονίκη το 1917. Μαθήτευσε στο Γ’ Δημοτικό Σχολείο δηλ. στο Ιωαννίδειο Σχολείο (γωνία της Φιλικής Εταιρείας με την Μανουσογιαννάκη). Στη συνέχεα τη σχολική χρονιά 1925-26 πήγε στο Β’ Γυμνάσιο (τότε, στη γωνία Εγνατία με Κων. Παλαιολόγου). Τον Οκτώβριο του 1932 πέρασε στο Τμήμα Μαθηματικών του παν. Θεσσαλονίκης.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στα αρχεία του Ιωαννίδειου σχολείου και της Γραμματείας του Τμήματος Μαθηματικών του ΑΠΘ καταγράφεται ως Κωνσταντίνος Τουμανάς, όχι Τομανάς, όπως είναι γενικά γνωστός σήμερα. Το πιθανότερο είναι ότι άλλαξε κάποια στιγμή το επίθετό του από Τουμανάς σε Τομανάς.

Από τα αρχεία του Γ' Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης ή Ιωαννίδειο Σχολείο.

Μακεδονία, 14-10-1932, σελ. 4

Τα αποτελέσματα των εισαγωγικών εξετάσεων στη Φυσικομαθηματική της Θεσσαλονίκης. Μεταξύ των εισακτέων στο Τμήμα Μαθηματικών ήταν κι ο Τουμανάς Κωνσταντίνος.

Από τα μητρώα των φοιτητών της Γραμματείας του Τμήματος Μαθηματικών του παν, Θεσσαλονίκης, όπου και το όνομα Τουμανάς Κωνσταντίνος.

Ο Κωνσταντίνος Τουμανάς (αργότερα Τομανάς) το 1932

Εξώφυλλο φυλλαδίου του φροντιστηρίου “Ευκλείδης” το 1951, όπου φαίνεται το όνομα του Κ. Τομανά.

Πιθανότατα να άλλαξε το επίθετό του, μετά το 1936, από Τουμανάς σε Τομανάς.

[Η απεικόνιση είναι από το Ιστορικό Αρχείο Φροντιστών]

Δυο φωτογραφίες μιας βρύσης που, αντίθετα με αυτήν την Ξηροκρήνης, δείχνει να έχει μπόλικο νερό, σε σημείο που δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί. Η πρώτη φωτό κυκλοφορεί χρόνια με χειρόγραφη λεζάντα «εκεί που παίρνουν νερό». Η δεύτερη είναι πρωτοεμφανιζόμενη και, παρόλο που είναι σε χαμηλότερη ανάλυση, δίνει ίσως περισσότερες πληροφορίες γιατί δείχνει πιο ψηλά τον τοίχο. Και η τωρινή εκδοχή της βρύσης με το Αθάνατο Νερό που της «μοιάζει», αλλά τα στοιχεία δεν είναι αρκετά για να ταυτιστεί. Αναζητώντας περισσότερα και για τις δύο…

Μάρα Νικοπούλου

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02z8x3yy4g7SUMq3ksCzAQRxPB3xksujWW3j1RU2x51xpSmU8ne1BjgShh4m7yWCeFl?_rdc=1&_rdr

Βλέπουμε μια βρύση ‘νεότερης τεχνοτροπίας’, σε τοίχο που φαίνεται σαφώς μεγαλύτερος από μια απλή μάντρα σπιτιού, και στην αριστερή μεριά της στέψης της ένα κομμάτι σωλήνα. Πολλές γυναίκες, κυρίως κοπέλες, Χριστιανές αν κρίνουμε απ’ τα ρούχα πιτσιρικάς και ένας ενήλικας που δείχνει παράταιρος με το πλήθος.

Η ύπαρξη δυο φωτογραφιών του ίδιου σημείου απομακρύνουν το ενδεχόμενο να μην είναι στη Θεσσαλονίκη. Εδώ βλέπουμε τον τοίχο μέχρι πιο ψηλά και μάλλον και το τέλος του. Αν ναι, τότε έχει περίπου 3,5 μέτρα ύψος. Λίγο παρακάτω υπάρχει κάτι που μοιάζει με οριζόντιο σωλήνα. Το ύψος του τοίχου θυμίζει περίβολο νεκροταφείων, νοσοκομείων και τοίχους αντιστήριξης… Σαν αυτούς που βλέπουμε σε διάφορες φωτογραφίες γύρω απ’ την Ευαγγελίστρια [Πηγή φωτό: Delcampe Item n° #1724343328]

Η ίδια η κρήνη θυμίζει αυτήν που διαμόρφωσε ο Δήμος Θεσσαλονίκης στην Ευαγγελίστρια, στην μικρή πλατεία παραδίπλα από την συμβολή Γρηγ. Αυξεντίου με Κύπρου, σε αντικατάσταση παλαιότερης. Ο Γ. Ταμιωλάκης στην Ιστορία της ύδρευσης της Θεσσαλονίκης (Α’ έκδοση University Studio Press, 1985. H φωτογραφία εδώ -αριστερά- από την επανέκδοση ΕΥΑΘ, 2021) αποκαλεί την κρήνη αυτή «βρύση με το αθάνατο νερό». Έτσι την αποκαλεί και ο Γ. Αρτόπουλος (Οι κρήνες αφηγούνται, 2016, σελ.217-219), που μάλιστα βάζει και μια φωτογραφία της παλιότερης εκδοχής της, ό,τι είχε απομείνει στη δεκαετία του ’70 (δεξιά). Και στις δύο, ο τοίχος πίσω είναι χαμηλότερος από αυτόν των δύο προηγούμενων φωτογραφιών. Ωστόσο, ο κ. Αρτόπουλος θυμάται ότι «τη δεκαετία του 1950 ήταν μια κατασκευή με επίχρισμα στο ανώτερο τμήμα της οποίας δημιουργούταν απλό αέτωμα. Από το μέσον της όψης της κρήνης εξερχόταν ο κρουνός από τον οποίο έτρεχε το νερό που προφανώς ανέβλυζε από μια τοπική πηγή. Για να φτάσει κανείς τον κρουνό ανέβαινε ένα-δύο σκαλοπάτια. Αργότερα το έδαφος γύρω της ανυψώθηκε με αποτέλεσμα η κρήνη να ‘χαμηλώσει’» (σ.218) Και οι δυο βέβαια μιλάνε για πηγαίο νερό, οπότε ο σωλήνας που φαίνεται στις παλιές φωτογραφίες δημιουργεί αμφιβολίες για το αν οι δυο εκείνες δείχνουν την Βρύση με το Αθάνατο Νερό -για την οποία πάντως, ο κ. Αρτόπουλος, αναφέρει ότι «ίσως μάλιστα να είχε μετακινηθεί από την αρχική της θέση που ήταν πιο κοντά στον αυλόγυρο των κοιμητηρίων». Όπως και να έχει, θα ήταν ενδιαφέρον να αναζητηθεί η παλιά εικόνα του «Αθάνατου Νερού» και η θέση της κρήνης που βλέπουμε στις δυο παλιές φωτό, είτε αυτά ταυτίζονται, είτε όχι.

Στην Αγία Τριάδα, στην πλαζ, και δίπλα στο κάμπιγκ του ΕΟΤ το Sun beach hotel. Παγωτάκι στην βεράντα πριν ή μετά το μπάνιο.

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0uGCvoibRqFvmj5mHtaq2Yx1sy1ipPdzPvgsKJ8SAMGwYMLeEGTDwKABiFrQ5EBzfl?_rdc=1&_rdr

Μοσχίδης Παναγιώτης: Tο Sun Beach είχε τη διασκέδαση στο υπόγειο! Η ντισκοτέκ-δισκοθήκη τότε ονομαζόταν Sea Blue.

Παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης, από το ύψος της σημερινής Μορκεντάου μέχρι το ύψος της σημερινής Μητροπολίτου Ιωσήφ, περίπου, το 1903

Νίκανδρος Καστανίδης

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0U6WCEromFHTpNm8gikSA4RhQAkredmAhyNxkWFiZUWdghnRET8w4oAWojbeA7yZhl?_rdc=1&_rdr

Η βρύση κατάξερη και η φωτογραφία [από δημοπρασία του Delcampe] θολή -αποπνέει ζέστη, σαν τις μέρες που διανύουμε. Ωστόσο έδωσε όνομα σε μια γειτονιά, την Ξηροκρήνη, κι ας φαίνεται να περνούσε απαρατήρητη και τότε και τώρα. Τότε, παρόλο που ο τσιγγανομαχαλάς είχε την τύχη να αποτυπωθεί από διάφορους στρατιώτες… Τώρα, γιατί αν και είναι από τις ελάχιστες που διατηρούνται, βρίσκεται σε ακάλυπτο πολυκατοικίας. Οι άλλες φωτογραφίες της εδώ: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1011018722721094&id=204212503401724

Update με διόρθωση: Όπως επισημαίνει σε σχόλιο παρακάτω ο Ευστάθιος Ασλανίδης, η ονομασία Ξηροκρήνη δεν προέρχεται από την βρύση, αλλά από συνοικία της Κων/λης. Κατά σύμπτωση, ωστόσο, όντως υπήρχε εκεί και μία ξερή κρήνη.

Μάρα Νικοπούλου

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02yXTSa6mvPecw9TgCqzVYWFXBsWwZ8pbwMuiXz7MdbTtKoexfkuEWC4LScLEEzzy3l?_rdc=1&_rdr

Νίκανδρος Καστανίδης

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0SjDaKisPFSzFx1pbRC4feQwCajXUaLBfWo5RJRj8zzzZ6AtzQUUEgsEGPG6TpsDpl?_rdc=1&_rdr

Ο Θεόδωρος Βαρόπουλος (καθηγητής Μαθηματικών του παν. Θεσσαλονίκης την περίοδο 1931-1957) ήταν ιδιόρρυθμος (αυταρχικός κι αδίστακτoς). Eξέφραζε διάφορες ρήσεις, που οι παλιοί φοιτητές τις θυμούνται ως χαρακτηριστικά στοιχεία της παραξενιάς του. Μια απ’ αυτές ήταν και η εξής αυτοκριτική δήλωση του : “Δύο λάθη έκανα στη ζωή μου: ένα ότι παντρεύτηκα κι ένα ότι ψήφισα τον Καββασιάδη καθηγητή.”

Άνοιξη 1932, φοιτητική εκδρομή στα Μέγαρα, αποτελούμενη από φοιτήτριες του Φυσικού Τμήματος της Αθήνας συνοδευόμενες από τους καθηγητές Ν. Κρητικό και Θ, Σκούφο. Η μεσαία, απ’ αυτές που κάθονται, είναι η Αλίκη Στίνη, που παντρεύτηκε στις 21-9-1939 τον Θεόδωρο Βαρόπουλο.

Η Αλίκη Στίνη ήταν πτυχιούχος Φυσικής και είχε προσληφθεί ως παρασκευάστρια στο εργαστήριο Βοτανικής του παν. Θεσσαλονίκης, το 1939 Το 1946 φαίνεται ότι διορίστηκε ως καθηγήτρια Φυσικής στη Μέση Εκπαίδευση και συγκεκριμένα στο Γυμνάσιο Θηλέων Φλώρινας. Δεν είναι σίγουρο ότι αποδέχθηκε αυτό τον διορισμό. Τότε, είχε ήδη εγκαταλείψει και είχε χωρίσει τον Θ. Βαρόπουλο. Σύμφωνα με μια αξιόπιστη πανεπιστημιακή πηγή, ο λόγος του χωρισμού της ήταν γιατί δεν άντεχε να κοιμάται στο ίδιο συζυγικό κρεβάτι ΚΑΙ με την πεθερά της!!! Είναι γνωστό ότι η Αλίκη Στίνη εργάστηκε, μετά τον χωρισμό της, στο διδακτικό και επιστημονικό προσωπικό της Ανώτατης Γεωπονικής Σχολής της Αθήνας

Κωνσταντίνος Καββασιάδης (1904-1975)

Εκλέχθηκε καθηγητής Ανόργανης Χημείας στο παν. Θεσσαλονίκης, στις 14-12-1939, με παμψηφία των μελών της Σχολής Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών. Στην ψηφοφορία ψήφισε κι ο Θ. Βαρόπουλος ο οποίος επισήμανε τα εξής: “Ψηφίζω υπέρ του κ. Καββασιάδη, έχων υπ’ όψει την ευμενή δια τα επιστημονικά, διδακτικά και από απόψεως ήθους εφόδια γνώμην του καθηγητού κ. Ζάγγελη, την κρίσην της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και την γνώμην του κ. Γαλανού.” Στην ίδια συζήτηση ο Θ. Βαρόπουλος ψήφισε και τον συνυποψήφιο για την ίδια θέση, Κωνσταντίνο Σκουμπουρδή (ο οποίος δεν εκλέχθηκε), σημειώνοντας τα εξής: “Ψηφίζω υπέρ του κ. Σκουμπουρδή δι΄ούς λόγους εξέθεσεν ο κ. Καββάδας, προς ούς συμφωνώ.”

Όπως φαίνεται η ψήφος του Βαρόπουλου για τον Καββασιάδη δεν είχε κανένα ειδικό βάρος, καμία ιδιαίτερα ευνοϊκή στάση που να επηρέαζε αποφασιστικά το αποτέλεσμα. Ούτε ήταν ακραιφνής υποστηρικτής του, γιατί ψήφισε υπέρ και τον συνυποψήφιό του. Κατά συνέπεια δεν υπήρχε κάποιος ιδιαίτερος λόγος να είναι ο Καββασιάδης ακαδημαϊκά υπόχρεος στον Βαρόπουλο. Για ποιο λόγο, όμως, ο Βαρόπουλος εκφράζει αυτή την πικρία, αυτή την υπονοούμενη αγνωμοσύνη του Καββασιάδη;;

Ίσως το μεγάλο “ΑΜΑΡΤΗΜΑ” του Καββασιάδη ήταν η συναίνεση του να παραπεμφθεί ο Βαρόπουλος στο Πειθαρχικό Συμβούλιο του παν. Θεσσαλονίκης, στις 14-4-1944, για ανάρμοστη συμπεριφορά. Είναι αλήθεια ότι ο Βαρόπουλος εναντιωνόταν και στους άλλους καθηγητές που συναίνεσαν σ’ αυτή την παραπομπή, αλλά μ’ έναν έμμεσο τρόπο, όχι με τόση προσωπική αντιπαράθεση, όπως στον Καββασιάδη. Δεν αποκλείεται ο Καββασιάδης να ήταν, λόγω χαρακτήρα και παρασκηνιακών ερεισμάτων, πιο ευάλωτος κατά τον Βαρόπουλο.

Ο Κωνσταντίνος Καββασιάδης γεννήθηκε το 1904 σ’ ένα χωριό της Αρκαδίας. Σπούδασε Χημεία στο παν της Αθήνας, την περίοδο 1917-1924. Από το 1920 μέχρι το 1925 απασχολήθηκε ως παρασκευαστής στο εργαστήριο Ανόργανης Χημείας του παν. της Αθήνας και με διευθυντή τον Κωνσταντίνο Ζέγγελη. Από το 1925 μέχρι το 1939 ήταν επιμελητής του ίδιου εργαστηρίου. Το 1931 εκπόνησε διδακτορική στο Τμήμα Χημείας της Αθήνας με θέμα “Άναγωγικαί τινές αντιδράσεις του αερίου υδρογόνου εν λεπτώ διαμερσμώ”. Το 1932 πήγε στην Αγγλία για ευρύτερες χημικές σπουδές, ως υπότροφος του Ιδρύματος Ramsay κι απασχολήθηκε ερευνητικά, για 5 χρόνια, στο παν. του Λονδίνου. Το 1924 δίδαξε Χημεία στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων ως υφηγητής κι από το 1926 ως καθηγητής. Την περίοδο της διδασκαλίας του στη Σχολή Ευελπίδων διετέλεσε και τεχνικός σύμβουλος του Γενικού Επιτελείου Στρατού (Τμήμα Χημικού Πολέμου). Το 1935 διορίστηκε έκτακτος καθηγητής της Ανόργανης Βιομηχανικής Χημείας στο παν. της Αθήνας. Το 1938 διορίστηκε διευθυντής μελετών του Υφυπουργείου Αγορονομίας, όπου παρέμεινε μέχρι τον διορισμό του ως καθηγητής της Ανόργανης Χημείας στο παν. Θεσσαλονίκης, το Φεβρουάριο του 1940. Αμέσως μετά το διορισμό του στο παν. της Θεσσαλονίκης ο Κωνστ. Καββασιάδης πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Τμήματος Χημείας, το 1942. Το 1956 έγινε πρύτανης του παν. Θεσσαλονίκης, που τότε μετονομάστηκε Αριστοτέλειο Παν. Θεσσαλονίκης. Το 1957 ήταν από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης, όπου και εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής της Βιομηχανικής Χημείας. Το 1948 ανέλαβε την προεδρία του Π.Ι.Κ.Π.Α. (Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντιλήψεως) Θεσσαλονίκης Από το 1954, με την ίδρυση της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, συμμετείχε ως τακτικό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της. Το 1958 έγινε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης. Απεβίωσε το 1975.

Ένα από τα παν. βιβλία του Καββασιάδη.

Σήμερα Τούμπα είναι ο πρωταθλητής ΠΑΟΚ, η πιο πυκνοκατοικημένη και πολυπληθέστερη δημοτική κοινότητα της πόλης.. Στα χρόνια της φωτογραφίας Τούμπα ήταν ο λοφίσκος που πρόβαλλε πίσω και πέρα από τον χώρο του Πανεπιστημίου και των εβραϊκών νεκροταφείων.

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02yetC37jhMqAnkL4KdsH6ycQohTjB8QRedHe3fDqTjHczp3WR7nE7G1tgKwyGu8Cal?_rdc=1&_rdr