Ομαδα ερευνας για την παλια Θεσσαλονικη
Μεταφορά οικοσκευής στην πόλη. Όλα πάνω σ ένα κάρο και αυτό ζευγμένο στα χέρια του μεταφορέα, ελλείψει αλόγου, αν και έχουμε δει άλογα κατά την κατοχή. Ο βοηθός από πίσω σπρώχνει. Για ελαφρύτερες μεταφορές το χειροκίνητο κάρο πίσω πιο κοντά στην Καμάρα.
Μια πιο κατατοπιστική ματιά στην Παύλου Μελά της κατοχής και στο ουζερί Τσιτσάνη, στο νούμερο 22 της οδού. Λιγότερο εύκολο είναι να εντοπίσουμε το σπίτι του. Το ψηλό κτίριο στο ν. 25, αριστερά, είναι στην από κει πλευρά της Γρηγ. Παλαμά. Ο Τσιτσάνης έμενε στο ν. 21.
Συμπλήρωση της εικόνας που είχε η τωρινή διασταύρωση Κάλβου με Ολύμπου (παλιότερα με Δόμπολη), με δυο φωτογραφίες που αναρτήθηκαν σε άλλες ομάδες. Πρώτα, το γνωστό σπίτι με τις στρογγυλεμένες στέγες στην έγχρωμη εκδοχή του. Κι έπειτα μια φωτογραφία που προηγείται χρονικά και πιάνει καλύτερα και την ανατολική πλευρά του δρόμου. Οι άλλες φωτογραφίες του δρόμου -κατά τον Α’ Παγκόσμιο και την Κατοχή- και η αναγνώρισή του το 2021 εδώ: (https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1012206695935630&id=204212503401724)
Μάρα Νικοπούλου
Η πανέμορφη και φωτεινή αυτή λήψη, όπου κυριαρχεί το σπίτι της Κάλβου 13, έγινε από τον κ. Ακαμάτη τον Αύγουστο του 1954 και αναρτήθηκε στην Άγνωστη Θεσσαλονίκη το 2020. Δεν είχαμε ακόμα αναγνωρίσει τον δρόμο που εικονιζόταν στην μαυρόασπρη φωτογραφία και το σκίτσο του 1916, κι έτσι έμεινε κι εκεί ‘αβάφτιστος’.
Σ’ αυτή τη φωτογραφία του 1916, το σημείο είναι εύκολα αναγνωρίσιμο και οι δρόμοι πια αναφέρονται στην ανάρτησή της το 2024 στις ΠΦΘ. Συνοδευόταν από τη σημείωση ‘ελληνικό καφενείο’, όπως μας πληροφορεί ο κ. Σιδηρόπουλος που την ανάρτησε, και πολύ σωστά επισημαίνει την παρουσία γυναικών με εβραϊκή φορεσιά, όπως είχαμε και στην άλλη φωτογραφία της ίδιας εποχής. Εξάλλου, στο διάγραμμα που είχαμε δει στην παλιά μας ανάρτηση, το σπίτι στον αριθμό 13 ήταν ιδιοκτησία Εβραίων.
Από το μπαλκόνι της έπαυλης του Αθ. Σωσίδη, που ήταν Βασ. Γεωργίου 10 σήμερα, γωνία με Αιμ. Ριάδη, μια λήψη κατοχική που δείχνει με σαφήνεια πού ήταν το κλαμπ Αρζεντίνα. Για τις ιδιοκτησίες Σωσίδη, την Αρζεντίνα αλλά και όλες τις κατοικίες δυτικά από το ρέμα του στρατοπέδου εδώ: https://archive.saloni.ca/79
Η έπαυλη Σωσίδη από την ίδια ανάρτηση:
https://archive.saloni.ca/79
Τα τρίκυκλα αποτέλεσαν ένα κεφάλαιο στην ιστορία των μεταφορών στην πόλη.
Ο κ. Σάββας Τζιλής (Savvas Tzilis ), που προέρχεται από οικογένεια μεταφορέων, μας μετέφερε και παρουσιάζουμε μια συλλογή φωτογραφιών από τρίκυκλα.
Από την δεκαετία του 1950 μέχρι και αυτήν του 1980 ήταν πανταχού παρόντα στους δρόμους της Θεσσαλονίκης.
Κατασκευαστές στην Θεσσαλονίκη ήταν ανάμεσα σ’ άλλους οι, Αιμίλιος Αντωνιάδης (Motoemil) (https://en.wikipedia.org/wiki/Motoemil) πρωτοπόρος στο τομέα, που επιβιώνει έως και σήμερα στον τομέα των μεταφορών ως Emilios Trailers, Στυλιανός Καρακατσάνης (Styl Kar) (https://en.wikipedia.org/wiki/Styl_Kar), Χρ. Καραμπιστάνης. Όλοι τους ξεκινήσανε μεταπολεμικά με κομμάτια από μοτοσυκλέτες που άφησαν πίσω τους κυρίως οι Γερμανοί (Zündapp, BMW), οι Άγγλοι (Norton, BSA), οι Ιταλοί (Moto Guzzi), καθώς και αμερικάνικα οχήματα Willys.
Κατά την δικτατορία οι ευέλικτοι νόμοι που θεσπίστηκαν ευνόησαν την ανάπτυξη ανάλογων εταιριών σ ολόκληρη την Ελλάδα και κυρίως στην Αθήνα (Alta, Ros, Apollon, Babis, Marz, SAM, MotorCar, Atlas, Pan-Car, Dinap, BIOMOT, Super Car, Mastraggelis, Simos, ETFA, Fall-Car, Ilion)
(πηγή τα παραπάνω άρθρα στην Wikipedia).
Facebook:
Στην πλατεία Άθωνος, πιάτσα των τρικύκλων για πολλά χρόνια. Λήψη περίπου του 1960 από την συλλογή του Άρη Παπατζήκα.
Motoemil 1967, από https://en.wikipedia.org/wiki/Motoemil
Styl Kar 1300 μοντέλο του 1968, από https://en.wikipedia.org/wiki/Styl_Kar
Ο Εβγατζής κι αυτός πάνω σ ένα είδος τρικύκλου
Στην αναζήτηση τα τρίκυκλα εμφανίζονται φυσικά στις αγοραπωλησίες, σε ατυχήματα που ενεπλάκησαν, και από το 1963-1966 πάρα πολλές φορές λόγω του τρίκυκλου του Γκοτζαμάνη στην δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Είναι γνωστό ότι οι τρικυκλατζήδες από τότε αποκαλούνταν Γκοτζαμάνηδες.
Από την γωνία Αριστοτέλους με Ερμού, από ένα μπαλκόνι ο Γερμανός βλέπει τον δρόμο και φωτογραφίζει την εποχή. Ο δρόμος εκ των πραγμάτων πεζόδρομος.
Αριστοτέλους 30 με Εγνατία δεν έχει κτιστεί, 28 έτοιμο από τον μεσοπόλεμο, 26 στον όροφο ακόμη. Κάτω από την Βατικιώτη οικόπεδο Η «έρημος» της Ρωμαϊκής αγοράς από μακριά φαίνεται σχετικά τακτοποιημένη.
Κάτω από την Ερμού και μέχρι την Τσιμισκή κτισμένο μόνο το οικόπεδο στον αριθμό 16.
Η λήψη, στο κέντρο της πόλης μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917 και συγκεκριμένα, στην πλατεία Βαρδαρίου. Ο φωτογράφος βρίσκεται στο ύψος της παλαιάς οδού Αντιγονιδών με κατεύθυνση ανατολική.
Η φωτογραφία προέρχεται από δημοπρασία Delcampe Item n°1958801002
Στάθης Ασλανίδης
Στην πλατεία Βαρδαρίου
Η ταύτιση με μια φωτογραφία που είχαμε δει παλιότερα εδώ: https://archive.saloni.ca/1244. Στο οδόστρωμα της Εγνατίας διαγράφεται η σκιά του μιναρέ, Burmali Cami.
Στην αριστερή φωτογραφία, η λήψη είναι στο ύψος της παλαιάς οδού Αντιγονιδών, σημερινή Εγνατία 3 – 5 μπροστά από το σημερινό κτήριο «Βιέννη» και στη δεξιά στο ύψος της παλαιάς Ιπποκράτους, αρχές Καραολή και Δημητρίου των Κυπρίων στο ύψος του ανατολικού άκρου της παλαιάς Πλατείας Βαρδαρίου, σημερινή Πλατεία Δημοκρατίας.
Συνεχίζοντας να αντλούμε πλάνα από την ταινία «Μάης» του Τάσου Ψαρρά πιάνουμε το κέντρο, όπου το 1975 φαίνεται ότι δεν ήταν δύσκολο να βρεθούν αρκετά σημεία που απέδιδαν την εικόνα της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης. Ευκαιρία να δούμε κι εμείς πιο αναλυτικά μερικά απ’ τα μεσοπολεμικά κτίρια.
Μάρα Νικοπούλου
Αριστερά, τo διατηρητέο από το 1983 κτίριο Κουκουμπάνη, στην πλατεία Εμπορίου, όπως το βλέπουμε στα πλάνα του 1975. Δεξιά, σε σύγχρονη φωτογραφία από το thessarchitecture wordpress.com απ’ όπου μαθαίνουμε ότι χτίστηκε το 1926 με επιμέλεια του Δ. Φυλλίζη για τον καπνέμπορο Δημ. Κουκουμπάνη, γαμπρό του . Με την παλιά ‘μονοχρωμία’ του, δίνει σαφώς περισσότερο την αίσθηση του κάστρου. Τα πρώτα χρόνια στέγασε την Τράπεζα Θεσσαλίας του Οίκου Παπαγεωργίου. Αργότερα, το Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων. Από τον οδηγό ΓΑΒ-ΓΑΒ του 1932, βλέπουμε ότι ονομαζόταν Μέγαρο Παπαγεωργίου.
Το βόρειο κομμάτι της Κατούνη, τραβηγμένο από το ύψος της Εδέσσης (δεξιά, βλέπουμε και την άκρη απ’ το κτίριο Κουκουμπάνη) και απέναντι τα κτίρια της Ερμού 2 με Συγγρού κ Β. Ηρακλείου 1 (φαίνεται μόνο η ανατολική άκρη του) και Β. Ηρακλείου 3.
Στο google maps τώρα, το δεξί πεζοδρόμιο δεν διαφέρει πολύ. Στο αριστερό, απομεινάρια του Μαζί Χαν -τότε γνήσια, τώρα μόνον ως προς τον όγκο. Από τα κτίρια της Β. Ηρακλείου, το δυτικό – από το οποίο πριν είδαμε μόνον το εντυπωσιακό άνοιγμα στην άκρη του- αντικαταστάθηκε. Με ένα τέρας…
Μια καλή ευκαιρία να δούμε τι ξέρουμε για άλλα μεσοπολεμικά κτίρια του σημείου:
Για την ανατολική γωνία, Κατούνη 30 και Β. Ηρακλείου 8, το Salonika Jewish architecture (απ’ όπου και η φωτογραφία) γράφει ότι σχεδιάστηκε από τον Ελί Μοδιάνο τo 1926. Το νοτιότερο κατάστημα επί της Κατούνη διατηρεί «την αρχική μορφολογία των κουφωμάτων των καταστημάτων». Αντιστοιχεί στο οικόπεδο 135/1 του νέου ρυμοτομικού. Υπάρχει ακόμα – ευτυχώς.
Για το Κατούνη 28, μ’ ένα πρόχειρο σχετικά ψάξιμο, δεν βρέθηκε κάτι. Αν ξέρει κανείς, ας το συμπληρώσει
Δεν θυμάμαι να έχουμε φωτογραφία του μεσοπολεμικού κτιρίου της Κατούνη 26, στο 135/11. Η οικοδομική άδεια της Στοάς Αλβέρτου Έργας βγήκε το 1926 από το αρχιτεκτονικό και εργολαβικό γραφείο Σ. Δ. Μυλωνά, Κ. Μ. Γιωτοπούλου & Ε. Σ. Κοτζαμπασούλη. Ο Αλβέρτος Έργας ήταν υφασματέμπορος και εργολάβος.
[Σχέδιο και πληροφορίες πάλι από τo Salonika Jewish Architecture και από Α. Βαλαβανίδου, Η ανοικοδόμηση ενός Ο.Τ. στο Φραγκομαχαλά της Θεσ/νίκης μέσα από τα αρχεία της πυρίκαυστου]
Στον οδηγό του 1948 αναφέρεται ως Αλμπέργκα -με διεύθυνση Κατούνη 28.
Κρίμα που δεν έχουμε φωτογραφίες του. Κρίνοντας από την όψη του , το κτίριο που το αντικατέστησε (δεξιά) δεν πρέπει να έχει πολλών ετών -εκτός αν απλώς μεταμορφώθηκε η όψη πιο πρόσφατα.
Τέλος, για το απέναντι κτίριο, στη Β. Ηρακλείου 3, στο Οικόπεδο 136/10, το Jewish architecture αναφέρει ότι η άδεια βγήκε το 1925 και αφορούσε εμπορικό κτίριο με 3 καταστήματα και 7 γραφεία σε κάθε όροφο. Αρχιγτέκτονας ο Γ. Καμπανέλος. Αρχικοί ιδιοκτήτες του ήταν οι Ισαάκ Ρεβάχ, Ισαάκ Χασσίδ και Ισούα Αλγκάβα. Το 1932 είχε περάσει στην ιδιοκτησία του υφασματέμπορου Σεμτώβ Σάλτιέλ και μετά στον παραγγελιοδόχο Μωύς Αμάρ και τους κληρονόμους του.
Στους οδηγούς πόλης του 1932 και του 1948, αναφέρεται ως στοά Αλγκάβα.
Πάλι στον Λαγκαδά για να δούμε το πολυτελές, για τα δεδομένα της εποχής, ξενοδοχείο των Λουτρών.
Η διαφήμιση τον Ιούνιο του 1937: Πολυτελές, νεόδμητον με υπερεκατό δωμάτια και 150 κλίνες. Ρεστωράν με αγνά υλικά υπό την διεύθυνση του κ. Μισέλ.
Ακόμη κινηματογράφος, ραδιόφωνα, μουσική, χορός, πισίνα.
Αυτό το ξενοδοχείο το βρήκανε έτοιμο οι Γερμανοί και φυσικά το επιτάξανε τον Απρίλιο του 1941. Λήψη Γερμανών
Προσκλητήριο της μονάδας που έδρευε στο ξενοδοχείο.
Κάρτα του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ. Κάτω δεξιά το ξενοδοχείο που είχε την ονομασία “Ολύμπιον Μέγαρον Βαλκανικής”
Από το google earth το ξενοδοχείο σήμερα, που ονομάζεται “Μέγας Αλέξανδρος”, διακρίνεται πάνω ακριβώς από την εξωτερική πισίνα και πίσω από τις εγκαταστάσεις των λουτρών.
Τα λουτρά υπάρχουν από πολύ παλιά. Αναφέρονται, όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα τους https://loutralagada.gr/ ήδη σε ταξιδιωτικές περιγραφές του 1670, οι εγκαταστάσεις αποκτούν οργανωμένη μορφή το 1925.
Με 4 δεξαμενές 2 παλιότερες (αναφέρεται ότι είναι βυζαντινές) και 2 πιο σύγχρονες όπου το νερό έχει θερμοκρασία 39°C και περιέχει πολλά ιαματικά χημικά και άλλα στοιχεία, χαρακτηρίζονται ιδανικά για ρευματισμούς, προβλήματα στις αρθρώσεις, για το νευρικό και το κυκλοφορικό σύστημα.
Δυστυχώς σήμερα δεν είναι στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι
Από την εφημερίδα ΦΩΣ τον Ιούνιο του 1937, η παλιότερη μορφή των κτιριακών εγκαταστάσεων πριν αυτές ανακατασκευαστούν.
Πάλι τον Ιούνιο του 1937 με την καινούρια μορφή τους. Τουριστικό κέντρο
Τακτική συγκοινωνία της λουτρόπολης με την Θεσσαλονίκη
Μεσοπολεμική λήψη από εδώ: https://www.lagadas.net/index.php?act=viewProd&productId=5183&fbclid=IwY2xjawKPNytleHRuA2FlbQIxMABicmlkETBoR0xuRzdOZXM3YXVnUmJlAR5jbiPNakVX4KhQwfnOuOfKnLoQzhpjNNv-AwY-ncEpbko3QazHZIM1W4CjHQ_aem_wGqkI-hTlkPQbBPgyfqgEg, όπου αναφέρεται ότι το 1936 είχαν να παρουσιάσουν 20-25 χιλιάδες επισκέπτες
Ακόμη μία φωτογραφία των μεσοπολεμικών λουτρών αναρτημένη από τον Θόδωρο Νάτσινα
Οι σημερινές εγκαταστάσεις. Φωτογραφία από https://taxidiaris.gr/iamatika-loutra-lagkada/
Το εσωτερικό της παλιάς δεξαμενής «Ιουστινιανός» από https://grecorama.com/el/iamatika-loutra-lagkada/