Saloni.ca Archive

Ομαδα ερευνας για την παλια Θεσσαλονικη

Ο εκδότης Saadi Levy μας θυμίζει σε ένα σύντομο κειμενάκι ότι η ημερομηνία που ξεκίνησε η έκδοση της εφημερίδας δεν μπορούσε να είναι καλύτερη γιατί είναι η ημέρα της εορτής της Αγίας Θεσσαλονίκης!

Ομολογώ ότι εδώ για πρώτη φορά έμαθα ότι υπάρχει Αγία Θεσσαλονίκη και ότι η εορτή της είναι όντως, ακόμα, η 7η Νοεμβρίου. Όσο κοίταξα στο google δεν μπόρεσα να εντοπίσω κάποια εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Θεσσαλονίκη ούτε βρήκα κάποιο άτομο που να ονομάζεται Θεσσαλονίκη. Μόνο μια αγιογραφία της αλλά και για αυτήν, όπου την βρήκα στο ίντερνετ, δεν υπήρχε αναφορά σε ποια εκκλησία βρίσκεται.

Όποιος θέλει το πρώτο τεύχος της εφημερίδας βρίσκεται στο https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6738670x

Θόδωρος Νάτσινας

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02ZzvRzuP1rNLdTERYkk91LrNcML8P22nYpMU3kpR8VWSMdes8EQh1fqoUEMoDMbhTl

Αν δεν είναι αυτό δείγμα πολυπολιτισμικότητας. Ένας Εβραίος εκδότης γαλλόφωνης εφημερίδας στην Οθωμανική περίοδο της πόλης χαιρετίζει την έναρξη της έκδοσης της εφημερίδας με αναφορά σε δύο Έλληνες ορθόδοξους Αγίους και ένας Γερμανό καθολικό Άγιο.

Χρόνια πολλά Θεσσαλονίκη!

Δημήτριος Α. Κάππος, ένας εκπαιδευτικός που δίδαξε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 στο Β’ Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης : πόσο άγνωστος είναι;;;

Το βιβλίο “Το δικό μας 2ο“, του Γ. Μουμουζιά, παρουσιάζει διάφορα ιστορικά στιγμιότυπα του Β’ Γυμνασίου Θεσσαλονίκης και περιέχει έναν μεγάλο κατάλογο εκπαιδευτικών που δίδαξαν σ’ αυτό, όλα τα προηγούμενα χρόνια. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και το όνομα “Κάππος, Δ.”, χωρίς καμιά άλλη πληροφορία, ούτε καν την ειδικότητά του.

Κάτι ανάλογο αποτυπώνεται και στο βιβλίο “Σχολεία της Θεσσαλονίκης”, της Π. Αγραφιώτου-Ζαχοπούλου, όπου εμφανίζεται το όνομα “Δ. Κάππος” μεταξύ των καθηγητών του Β’ Γυμνασίου και τίποτα άλλο.

Ποιος άραγε ήταν ο Δ. Κάππος;;

Νίκανδρος Καστανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0pa6nRop7n6GJND6kGc8kqdND8fGCq4WC8PmGDFSHqn2F2furyn3bZKfwZz3D9wRal

Η αναφορά του ονόματος “Κάππος, Δ.” στο βιβλίο “Το δικό μας 2o ”

Ο Δημήτριος Α. Κάππος (πρώτος από δεξιά) με συναδέλφους του εκπαιδευτικούς, το 1931, στη ξύλινη εξέδρα, που ήταν μπροστά στο Λευκό Πύργο

Ο Δημήτριος Α. Κάππος (ακουμπισμένος στο δένδρο, σε κίτρινο πλαίσιο) με συναδέλφους του εκπαιδευτικούς του Β’ Γυμνασίου Θεσσαλονίκης σε εκδρομή, το 1932

Φωτογραφία μαθητών και δύο εκπαιδευτικών του Β’ Γυμνασίου Θεσσαλονίκης σε εκδρομή, πιθανότατα στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, το 1933. Στη μέση με το ανοιχτόχρωμο καπέλο στα πόδια είναι ο Δημ. Α. Κάππος.

Ο Δημήτριος Α. Κάππος γεννήθηκε το 1904 στο Λιδωρίκι Φωκίδας. Ο πατέρας του ήταν ο Ανδρέας Κάππος, γραμματέας του τοπικού ειρηνοδικείου και η μητέρα του η Παρασκευή Κάππου, το γένος Μαργέλλου. Σπούδασε Μαθηματικά στο παν. της Αθήνας.

Πήρε πτυχίο από το Τμήμα Μαθηματικών του Παν. της Αθήνας, το Δεκέμβριο του 1927. Το 1928 διορίστηκε καθηγητής μαθηματικών στη γενέτειρά του, το Λιδωρίκι και το 1930 μετατέθηκε στο Β’ Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, όπου υπήρξε ένας από τους πρώτους καθηγητές όταν μετακόμισε το Β’ Γυμνάσιο από το παλιό κτίριο της γωνίας Εγνατίας με Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στο νεόκτιστο σχολικό συγκρότημα της οδού Σχολείων (σημ. Ικτίνου), το 1933. Το χρονικό διάστημα 1934-1938 ήταν στο παν. του Μονάχου για μεταπτυχιακές σπουδές, με υποτροφία του Ελληνικού Κράτους αρχικά και του Ιδρύματος Humboldt στη συνέχεια. Τότε πιθανότατα γνωρίστηκε και με τον Κων/νο Καραθεοδωρή. Το 1938, που επέστρεψε στην Ελλάδα, είχε μετατεθεί σε Γυμνάσιο της Αθήνας και, όπως φαίνεται, συνεργάστηκε με τον καθηγητή του Τμήματος Μαθηματικών της Αθήνας Νείλο Σακελλαρίου, για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής. Η διατριβή του εγκρίθηκε με μεγάλη δυσκολία και με την ισχυρότατη υποστήριξη του Νείλου Σακελλαρίου, το 1940. Τα πολύ δύσκολα χρόνια της κατοχής παραιτήθηκε από τη Μέση Εκπαίδευση το 1942 κι έφυγε στη Γερμανία, όπου προσλήφθηκε, πιθανότατα με σύσταση του Κ. Καραθεοδωρή, ως βοηθός του ονομαστού καθηγητού των Μαθηματικών, B.L. van der Waerden, στο παν. της Λειψίας, όπου ασχολήθηκε με την ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Επιστήμης (ιδιαίτερα για τον Αρίσταρχο τον Σάμιο και τους Βυζαντινούς μαθηματικούς), λόγω των τότε ενδιαφερόντων του van der Waerden. Μετά την κατάρρευση της ναζιστικής Γερμανίας προσλήφθηκε ως επιστημονικός συνεργάτης του καθηγητή Kurt Reidemeister (που κι αυτός ενδιαφερόταν για την ιστορία των Μαθηματικών) στο παν. Marburg, για τη χρονική περίοδο 1945-1946. Το 1946 ο Δημ. Κάππος έγινε δεκτός ως επιστημονικός συνεργάτης από τον καθηγητή Otto Haupt στο παν. Erlangen, όπου εξελίχθηκε ως υφηγητής το 1947 κι ως αναπληρωτής καθηγητής το 1949.

Ο Δημ. Κάππος σε στιγμιότυπο διδασκαλίας στο Τμήμα Μαθηματικών της Αθήνας, τη δεκαετία του 1960

Το 1950 ο Δημ. Κάππος ήταν υποψήφιος για την έδρα της Μαθηματικής Ανάλυσης στο παν. της Αθήνας με συνυποψήφιο τον Φ. Βασιλείου, όπου δεν εκλέχθηκε κανείς. Και το 1952 ήταν ξανά υποψήφιος για την ίδια έδρα, με συνυποψήφιο τον Ν. Κριτικό, όπου εκλέχθηκε έκτακτος καθηγητής, με την πολύ ισχυρή υποστήριξη του καθ. Νείλου Σακελλαρίου. Από το 1953 άρχισε να διδάσκει στο Τμήμα Μαθηματικών του Παν. της Αθήνας και το 1956 έγινε τακτικός καθηγητής. Ανανέωσε τη διδασκαλία της Μαθηματικής Ανάλυσης και γενικότερα έδωσε μια νέα πνοή στο Τμήμα Μαθηματικών της Αθήνας. Το 1971 συνταξιοδοτήθηκε και διορίστηκε ως πρόεδρος του Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών “Δημόκριτος”, όπου παρέμεινε μέχρι τη μεταπολίτευση του 1974. Τον Ιανουάριο του 1985 απεβίωσε στο Μόναχο.

Ένα από τα βασικά συγγράμματα του Δημ. Κάππου στο Τμήμα Μαθηματικών της Αθήνας

Ο Δημ. Κάππος στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, το 1932

Ο Δημ. Κάππος στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, το 1932

Ο Δημ. Κάππος στην περιοχή του Μπεχ Τσινάρ, Θεσσαλονίκη, το 1932

Πρόσφατα (στις 28-9-2025) έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Δημ. Α. Κάππου στη γενέτειρά του, το Λιδωρίκι.

Το κτιριακό συγκρότημα του Ασύλου του Παιδιού, επιταγμένο ως στρατιωτικό νοσοκομείο κατά τον πόλεμο. Είχε ολοκληρωθεί το 1926. Το μαιευτήριο που αναπτυσσόταν στην γωνία με Εθνικής Αμύνης διακρίνεται αριστερά.

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0KdeefmemprZQnT9uj3yikJr6NJTw3v23G3h8D8FBuuaqNsVu1VcvtEj23v7ExvfBl

Το ναϊδριο του Αγίου Στυλιανού, στην Εθνικής Αμύνης δίπλα στο Άσυλο του Παιδιού, θεμελιώθηκε τον Φεβρουάριο του 1938. Ήδη από το 1926 η Μαρία Καρίπη είχε δωρίσει στο ΑτΠ 40.000 δρχ. (σχεδόν άλλα τόσα υποσχέθηκε και ο αδελφός της Γεώργιος) για την κατασκευή του, με την προϋπόθεση ότι θα ονομαστεί Άγιος Στυλιανός ως προστάτης των παιδιών. Τα πρώτα αρχιτεκτονικά σχέδια είχε αναλάβει ο Κ. Κοκορόπουλος και εγκρίνονται το 1927. Δεν είχε όμως ακόμα βρεθεί ο κατάλληλος χώρος. Το 1932 το Ίδρυμα αναθέτει στον αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο να σχεδιάσει εκ νέου τον ναό. Τα σχέδια εγκρίνονται το 1932, σύμφωνα με τα οποία θα κατασκευάζονταν το ναϊδριο με εμβαδόν 26 τ.μ. Αφού ξεκαθαρίστηκαν τα όρια ανάμεσα στο ΑΠΘ και το ΑτΠ τον Φεβρουάριο του 1938 όπως είπαμε θεμελιώνεται ο Άγιος Στυλιανός. Ο πόλεμος τον βρίσκει ημιτελή αλλά κατά την διάρκεια της Κατοχής τα έργα ξεκινούν και πάλι.Το 1943 ολοκληρώνεται και γίνεται η πρώτη λειτουργία. Τα επίσημα θυρανοίξια θα γίνουν τον Νοέμβριο του 1946.

Σπύρος Αλευρόπουλος

Οι πληροφορίες και η πρώτη φωτογραφία από την κατασκευή του ναού από το βιβλίο: Το «Άσυλο του Παιδιού 1919-2019» Εκατό χρόνια προσφοράς, Μάνος Τραϊανός, 2018

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02PHQbtkpiLosZzHvj4dRDcny6WZxz4UpPyXo1urfKGCR73DD19QK7jxzKPwGpH4XSl

Λίγο πριν την ολοκλήρωσή του, την δεκαετία του 1940.

Σύγχρονη φωτογραφία από την wikipedia: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:%CE%9D%CE%B1%CF%8C%CF%82_%CE%91%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CE%A3%CF%84%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%8D,_(1938),_%CE%86%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%8D,_%CE%98%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B7.jpg

Μια μάλλον σπάνια εικόνα από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Θεσσαλονίκη: «A Safeguard of Salonika Harbour: The Approach to the Much-Discussed Port Walled in with Nets.» Μια πύλη με μεταλλικά δίχτυα που προστάτευε την είσοδο του λιμανιού από υποβρύχια.

Το 2022, η Μ. Νικοπούλου είχε δημοσιεύσει ένα απόσπασμα από το ημερολόγιο της νοσοκόμας του Ερυθρού Σταυρού Mary Gladwin, όπου περιγραφόταν μια θαλάσσια «πύλη» στο λιμάνι το 1917 — μια πύλη που, όπως σημειώνει, δεν υπήρχε το 1914. Η ανάρτησή της τότε έκλεινε με την απορία: «Υπάρχουν άραγε φωτογραφίες όπου να διακρίνεται κάτι σχετικό – ίσως οι σημαδούρες;»

Τρία χρόνια αργότερα, εντοπίστηκε αυτή η φωτογραφία μέσω της σελίδας The Salonika Campaign, 1915–1919, με πηγή το The Illustrated War News της 8ης Δεκεμβρίου 1915. Η λεζάντα ανέφερε: «Μια προστασία του λιμανιού της Θεσσαλονίκης: Η προσέγγιση στο πολυσυζητημένο λιμάνι που περιτοιχίζεται με δίχτυα.»

Η εικόνα δεν έχει στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τη θέση της — θα μπορούσε να είναι από οπουδήποτε στον κόσμο. Αν όμως προέρχεται πράγματι από τον Θερμαϊκό, η πιο λογική τοποθεσία θα ήταν στο ύψος του Μεγάλου Καραμπουρνού. Ακόμα κι αν δεν είναι από εκεί, είναι πολύ πιθανό ότι η πύλη που είδε η Mary Gladwin έμοιαζε κάπως έτσι.

Θόδωρος Νάτσινας

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid025h4JMELNarT5kkUuchBWL2itTNmfzHCRm9n17ycwSyVLPgEKouHYXCPNdQMXjnJUl

A Safeguard of Salonika Harbour: The Approach to the Much-Discussed Port Walled in with Nets

The Illustrated War News,’ της 8th December 1915 μέσω της σελίδας The Salonika Campaign, 1915-1919.

https://www.facebook.com/photo/?fbid=1294738464331110&set=pb.100064659377654.-2207520000

Το απόσπασμα του ημερολογίου της Mary Gladwin.

Η ανάρτηση: https://www.facebook.com/photo/?fbid=1294738464331110&set=pb.100064659377654.-2207520000

Το ζυθοπωλείο «Μον Πλαιζίρ» του Ισραέλ Ρεβάχ στη γωνία της παραλιακής Λεωφόρου Νίκης με την οδό Αγίας Σοφίας.

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0A1UebAqkmYBuXqETDnuqJULs4usFrRXP7TmptnDEdDu51KvXcKUd7DcFSVzAUh2jl

Λεωφόρος Νίκης με Αγίας Σοφίας γωνία στην παραλία. Φωτογραφία από δημοπρασία στο ebay

Τον Νοέμβριο του 1915, η εφημερίδα «Νέα Αλήθεια» αναφέρει το ζυθοπωλείο «Μον Πλαιζίρ» στο πλαίσιο μιας εκδήλωσης, όπου κεντρικός ομιλητής ήταν ο Μαλλάχ, υποψήφιος των Ισραηλιτών της πόλης.

Ο Ισραέλ Ρεβάχ (47ετών), ιδιοκτήτης του ζυθοπωλείου, ήταν εγγεγραμμένος στον εκλογικό κατάλογο του ίδιου έτους (1915).

Η φωτογραφία, τραβηγμένη κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο από τον Pierre Machard, στρατιωτικό του φωτογραφικού τομέα του Γαλλικού Στρατού, απεικονίζει έναν άγνωστο δρόμο.

Στο παρελθόν, η ταυτότητα της τοποθεσίας αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης και έρευνας στην ομόθεμη ομάδα Π.Φ.Θ. Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 2014, ο Μιχάλης Λαζαρίδης (Michalis Lazaridis) είχε προτείνει πως στο βάθος διακρίνεται το χάνι Κορυτσά στην οδό Μοναστηρίου. Ωστόσο, η ρυμοτομία και η οπτική γωνία της λήψης δεν επιβεβαιώνονταν από το διαθέσιμο φωτογραφικό υλικό (αεροφωτογραφίες και πανοραμικές), με αποτέλεσμα η πρόταση να αμφισβητηθεί από τα έμπειρα μέλη της ομάδας και η θέση λήψης της φωτογραφίας να παραμείνει άγνωστη στον χάρτη της πόλης.

Σήμερα, χάρη στην υψηλότερη ανάλυση που προσφέρει η ψηφιακή συλλογή του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού, η τοποθεσία ταυτοποιήθηκε. Πρόκειται για τη συμβολή των παλαιών, πλέον καταργημένων οδών Γενιτσών και Φιντίου. Ο φωτογράφος έχει στραμμένο τον φακό ανατολικά, προς τη δυτική είσοδο της πόλης.

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02HBzMnAPhRxvSR3LNfK2NF9DAY5YeShPzQAgZ3QUKmXtENhTrEzcgBEpDoE5eAa22l

Οδός Φιντίου με Γενιτσών στην παλιά ρυμοτομία. Η φωτογραφία προέρχεται από τη ψηφιακή πλατφόρμα πολιτιστικής κληρονομιάς του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού “https://pop.culture.gouv.fr/" με κωδικό τεκμηρίου APOR083651.

Συσχετίσεις με γνωστό φωτογραφικό υλικό. Για λόγους σύγκρισης, στο μεγεθυμένο τμήμα της κύριας φωτογραφίας έχουν προστεθεί δύο σχετικές εικόνες.

Αριστερά και χαμηλά, μία φωτογραφία από την αντίθετη κατεύθυνση στην οδό Μοναστηρίου, στο ύψος της οδού Ταντάλου (πηγή: https://archive.saloni.ca/2340).

Δεξιά, στο βάθος, εμφανίζεται η πρόσοψη του κτιρίου όπου στεγαζόταν το Φαρμακείο Ζωγράφου, στη συμβολή των οδών Μοναστηρίου και Ταντάλου (πηγή: https://archive.saloni.ca/833).

Στον χάρτη ρυμοτομίας του 1919 εντοπίζεται ένα λάθος στην ονοματοδοσία των οδών. Η οδός Σειρήνων εμφανίζεται στη θέση της Φιντίου και αντίστροφα. Η σύγκριση του χάρτη με το τοπογραφικό διάγραμμα από την πράξη τακτοποίησης 1550 καταδεικνύει ότι η οδός Φιντίου διατήρησε τη σημερινή της χάραξη. Τέλος, να συμπληρώσουμε ότι το τμήμα της Φιντίου πρίν την έξοδό της στην οδό Μοναστηρίου έχει καταργηθεί.

Φωτογραφία που δημοπρατήθηκε πρόσφατα, τραβηγμένη από τη διασταύρωση των οδών Λυκούργου και Βαΐου με κατεύθυνση προς τον βορρά, προσφέρει μια μοναδική οπτική γωνία. Στο βάθος διακρίνεται ο μιναρές από το τζαμί Lonca, το οποίο βρισκόταν στη σημερινή περιοχή «Λαδάδικα». Η θέση λήψης δεν προβληματίζει και συμφωνεί με πλήθος αεροφωτογραφιών και πανοραμικών. Η συγκεκριμένη λήψη, η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά και είναι τραβηγμένη χαμηλά, από το ύψος του δρόμου, αναδεικνύει ένα τμήμα της οδού που σώζεται μέχρι σήμερα. Το πρώτο κτίριο δεξιά είναι το 415/1 του παλαιού οικοδομικού τετραγώνου, από το οποίο διατηρείται ο ισόγειος χώρος. Το αμέσως επόμενο κτίριο που ακολουθεί, το 415/2, στη γωνία με την οδό Περιστερίου, λίγο πριν την Πολυτεχνείου, διατηρείται σε άριστη κατάσταση και σήμερα στεγάζει το ψητοπωλείο «Σαββίκος», το οποίο πρόσφατα άλλαξε διεύθυνση.

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02JKjYEAk2JsXCyxZKrtCCxRuG74xHBwoLfteff6wjLjsTc75X7pxHjUxMJdyXwCxJl?_rdc=1&_rdr#

Η οδός Λυκούργου στη συμβολή της με την οδό Βαΐου. Η φωτογραφία προέρχεται από τον διαδικτυακό ιστότοπο δημοπρασιών Delcampe, Item n°2349318948

Οι οδοί Λυκούργου και Βαΐου ακολουθούν μέχρι σήμερα την ίδια οικοδομική γραμμή. Στο βάθος, το τζαμί Lonca στην καταργημένη οδό Ζαφειράκη βρίσκεται σήμερα στο οδόστρωμα της οδού Πολυτεχνείου μετά την εφαρμογή του νέου σχεδίου πόλεως.

Συσχέτιση του χθες με το σήμερα. Η σύγχρονη φωτογραφία τραβήχτηκε το 2011.

Στον κίτρινο κύκλο η θέση του φωτογράφου με κατεύθυνση το βέλος.

Ανεβαίνοντας την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου μετά την καταστροφική πυρκαγιά που έπληξε την πόλη το 1917.

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02n8mRP6u4eaDMVxVd5MJf1yFMPMPEUMEDev2bHPN6xDMpcdUGXrobU5RjT2KEi5KWl?_rdc=1&_rdr#

Οδός Ελευθερίου Βενιζέλου. Η φωτογραφία αντλήθηκε από τον ιστότοπο Delcampe, Item n°1861109046.

Τα πρώτα νούμερα της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου. Η λήψη, από τη συμβολή της με την δό Βασιλείου Βουλγαροκτόνου και τον φακό στραμμένο βορειοδυτικά . Ακολουθεί το πολυκατάστημα «Tiring» στο νούμερο 5.

Η λήψη στον κίτρινο κύκλο με κατεύθυνση το βέλος.

Ευχές για Χρόνια Πολλά σε όσους γιορτάζουν, με αφορμή μια συλλογή καρτ-ποστάλ που απεικονίζουν τον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου. Το βιβλιαράκι προέρχεται από το Πανεπιστήμιο Princeton.

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0FFPr9CX7soASPefMxWjkTDWT3Uh1PL4c6N5tvQ23w8sx1psmKrZhCiy31YgaAczNl?_rdc=1&_rdr#