Η επίχωση της ακτής της Θεσσαλονίκης από φερτά υλικά ήταν (και είναι) μια συνεχής διαδικασία. Έτσι, η έκφραση «παλιά παραλία» δεν έχει νόημα στην πραγματικότητα. Ωστόσο, αν θεωρήσουμε ως «Παλιά Παραλία» αυτήν που προέκυψε μετά την κατεδάφιση του παραθαλάσσιου τείχους, πρέπει με κάποιον τρόπο να βρούμε έναν όρο για την παραλία που υπήρχε αμέσως πριν την κατεδάφιση. Αυτή είναι η παλιά παλιά-παραλία και κυρίως βρισκόταν στην παραθαλάσσια περιοχή των Λαδάδικων, της μόνης τότε εκτός των τειχών συνοικίας της Θεσσαλονίκης (μικρό μήκος παραλίας υπήρχε και ανατολικά της Κατούνη, και εκτεταμένο πιο δυτικά per;ipoy από την οδό Ναυμαχίας Λήμνου).
Σε προηγούμενη ανάρτηση (https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid03vTxeBNFhyPFpBHyJWT4euH8Gjuawy1kx4UHHhD6hkjm6yTfquKPywu3o2H7h3mVl) δύο σχέδια του Βιτάλη (τοπογραφικό και της προόδου των έργων της παραλιακής ζώνης) έδωσαν μια εικόνα αυτής της παραλίας των Λαδάδικων, που ίσως ήταν μια στενή αμμουδιά, ή ένας ακανόνιστος παραλιακός δρόμος, ή ένα μονοπάτι-δίοδος, ή ένα μείγμα από όλα αυτά.
Ένας ακόμη χάρτης επιβεβαιώνει ότι υπήρχε μια ελεύθερη παραλιακή ζώνη, η χάραξη της οποίας έχει αφήσει ίχνη ως σήμερα και θεωρώ ότι εν μέρει ταυτίζεται με την σημερινή οδό Δόξης.
Θόδωρος Νάτσινας
Ο χάρτης δημοσιεύτηκε από τον κ. Γ. Επαμεινώνδα στην έκθεση και στον κατάλογο «Θεσσαλονίκη 1863-1873» (ΜΙΕΤ, 2014). Προέρχεται από ένα σύνολο 4 Γερμανικών χαρτών που παραχώρησε στο ΜΙΕΤ ο κ. Δ. Καρανταΐδης και παρουσιάζουν την περιοχή του λιμανιού και του πρώτου σιδηροδρομικού σταθμού.
Σε αυτό το απόσπασμα του χάρτη, το οποίο έχει επεξεργαστεί ο κ. Επαμεινώνδας, φαίνονται στα Λαδάδικα (περίπου) τόσο η περιοχή πριν την επίχωση του 1870-80 όσο και η προβλεπόμενη μορφή των οικοπέδων στα νέα εδάφη. Με γαλάζιο χρώμα η «παλιά» ακτογραμμή.
Ειδικό ενδιαφέρον έχει η μεγάλη σκάλα που φαίνεται μπροστά από το «πρώτο» τελωνείο, σκάλα που δεν έχω εντοπίσει τόσο καθαρά σε άλλες εικόνες. Προφανώς αποτελούσε το κεντρικό σημείο φορτοεκφόρτωσης εμπορευμάτων πριν την κατασκευή της παραλίας την δεκαετία του 1870.
Ο χάρτης σε συνδυασμό με αυτούς του Βιτάλη, όπως είχαν παρουσιαστεί στην προηγούμενη ανάρτηση, υποστηρίζει την ύπαρξη αυτής της παραλιακής ζώνης/δρόμου/διόδου. Η ζώνη φαίνεται ότι άρχιζε ανατολικά από το κτίριο της παλιάς καραντίνας, συνέχιζε προς τα δυτικά μπροστά από το παλιό τελωνείο, μετά μπροστά από το διπλανό οικοδομικό τετράγωνο, «περνούσε» την σημερινή Σαλαμίνος και συνέχιζε ως μια στενή ζώνη περίπου μέχρι την οδό Ν. Λήμνου.
Απόσπασμα από την φωτογραφία γνωστή ως Sayce, που έχει χρονολογηθεί από το 1873, και δείχνει την περιοχή του παλιού τελωνείου. Δεξιά, το τριόροφο κτίριο είναι η παλιά καραντίνα, αριστερά της και “κάτω” από τον μιναρέ της Αγ. Σοφίας είναι το παλιό τελωνείο και ακριβώς μπροστά του, το σκεπαστό κτίριο (με μπλε χρώμα), ΥΠΟΘΕΤΩ ότι είναι η αποβάθρα του τελωνείου. Αν ισχύει η υπόθεσή μου, πρόκειται για πολύ πιο στιβαρή και βαριά κατασκευή από ότι ίσως νομίζαμε, καθώς οι σκάλες που έχουμε δει στις φωτογραφίες του τείχους δείχνουν, στην περιοχή που θα αντιστοιχούσε στην πλ. Ελευθερίας, πολύ πιο πρόχειρες κατασκευές. Πάντως, στην φωτογραφία εδώ δεν διακρίνεται η μορφή της παλιάς παλιάς-παραλίας των Λαδάδικων, αν και φαίνεται κάτι που θα μπορούσε να είναι ένα τοιχάκι, άραγε υπήρχει προκυμαία;
Το απόσπασμα του χάρτη Καρανταΐδη σε συνδυασμό με αεροφωτογραφία από το google.
Φαίνεται ότι τα παλιά οικοδομικά τετράγωνα που είχαν πρόσοψη στην παλιά παλιά-παραλία των Λαδάδικων εξακολουθούν μέχρι σήμερα να έχουν περίπου την ίδια μορφή. Ιδιαίτερα το τετράγωνο που καταλάμβανε το «πρώτο» τελωνείο πρέπει να είναι το ίδιο, ίσως και ακριβώς – είναι το τετράγωνο όπου σήμερα βρίσκεται το εστιατόριο «Κιούπκια» στην πλατεία Μοριχόβου. Αλλά και το τετράγωνο δυτικά του τελωνείου έχει διατηρήσει σε αρκετό βαθμό την μορφή του. Μπροστά από τα δύο αυτά τετράγωνα υπάρχει αυτή η ζώνη-αμμουδιά-διάδρομος της παλιάς παλιάς-παραλίας, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται η οδός Δόξης.
Η σημερινή Δόξης, όπου, την δεκαετία του 1870, εκτεινόταν η παλιά παλιά-παραλία, σίγουρα πολύ πιο στενή.