Saloni.ca Archive

Στο φύλλο 21 (Μάιου 1893) της εφημερίδας Journal de transport μαθαίνουμε ότι αποφασίστηκαν αλλαγές στις διαδρομές του Orient Express ώστε να βελτιωθούν οι συνδέσεις τις Κωνσταντινούπολης και της Θεσσαλονίκης με το Παρίσι και την Βιέννη!

Θυμίζουμε ότι μόλις 5 χρόνια νωρίτερα το 1888 είχε επιτευχθεί η σύνδεση της Θεσσαλονίκης με το ευρύτερο ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό δίκτυο. Ήδη από τότε είχε συμπεριληφθεί στις διαδρομές του Orient Express όπως φαίνεται από τον χάρτη με την αφίσα για το 1888-1889.

Πέντε χρόνια αργότερα, για την βελτίωση των ανταποκρίσεων, αποφασίστηκε στην Νις να συναντιόνται τα τρένα από Θεσσαλονίκη και Κωνσταντινούπολη και να συνεχίζουν μετά προς τα δυτικά. Το τρένο, δυο φορές την εβδομάδα, έφευγε από την Θεσσαλονίκη στις 9 το βράδυ και ήσουν στο Παρίσι στις 8:45 το επόμενο πρωί! Κάτι που, δυστυχώς, με τα σημερινά δεδομένα των ελληνικών σιδηροδρόμων, φαντάζει σαν επιστημονική φαντασία.

Ταυτόχρονα δινόταν η δυνατότητα μετακίνησης σιδηροδρομικά μεταξύ Θεσσαλονίκης και Κωνσταντινούπολης καθώς δεν είχε ολοκληρωθεί η άμεση σύνδεση των δύο πόλεων.

Θόδωρος Νάτσινας

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0pqPsEMSFRCaVyDJrUv3HXkirmz7MWpfuw3L7pc7yppQUhpsTYMZPrycqRZh9Snaul

Η αφίσα με τα δρομολόγια του χειμώνα 1888-1889, η σύνδεση με την Θεσσαλονίκη φαίνεται στον χάρτη που περιλαμβάνει η αφίσα.

Μεγέθυνση του χάρτη της αφίσας για να φανεί ο χάρτης και η Θεσσαλονίκη

Το απόσπασμα για τις αλλαγές στο Orient Express ώστε να “δημιουργηθούν πιο γρήγορες απευθείας συνδέσεις μεταξύ Κωνσταντινούπολης, Θεσσαλονίκης, Βιέννης και Παρισιού”. Μου προξενεί θλίψη να βλέπω μια τέτοια πρόταση που δείχνει ότι κάποτε η Θεσσαλονίκη έπαιζε στην ίδια σειρά με πόλεις όπως το Παρίσι, η Βιέννη και η Κωνσταντινούπολη...

Μετά το πρώτο παγκόσμιο δημιουργήθηκε και η σύνδεση της Αθήνας με το Orient Express.

Η σκοτεινή ιστορία της πολυκατοικίας στην Τσιμισκή 64

Σπύρος Αλευρόπουλος

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0PJwdvzFQSWkzXdGXtvJ2Eb5X3YrrY6g3de1nnXCDFbaebwCHz5wZkJC95TbRtSd8l

Έδρα της Γερμανικής Μυστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας (GFP). Στον 4ο όροφο βρισκόταν η “αίθουσα ανακρίσεων” και στο υπόγειο τα κρατητήρια. Μετά την απελευθέρωση, αποκαλύφθηκαν δεκάδες ιστορίες ανθρώπων που πέρασαν από το κτίριο.

Να σημειωθεί ότι σε αρκετές ιστοσελίδες, εξαιτίας του μπερδέματος ανάμεσα στην παλιά και την νέα αρίθμηση της Τσιμισκή, ως έδρα της GFP αναφέρεται η πολυκατοικία με τον σημερινό αριθμό 74. Όπως όμως μαρτυρεί η κ. Δώρα Τζαβάρα που έζησε εκεί, αυτό είναι λάθος (https://farosthermaikou.blogspot.com/2017/10/72_28.html) Η φωτογραφία από το voria.gr όπου αναφέρεται ότι: “...η Trastor ΑΕΕΑΠ είχε αγοράσει το εν λόγω ακίνητο από την Εθνική Leasing, στο πλαίσιο πλειοδοτικού διαγωνισμού, με τίμημα ύψους περί τα 8,45 εκατ. ευρώ.” (https://www.voria.gr/article/anixe-to-olokenourgio-pull--bear-stin-odo-tsimiski-foto)

Υπάρχει η πληροφορία, πάλι από την κ. Τζαβάρα, ότι το ακίνητο ανήκε στη Μονή Βατοπεδίου

Το portal του Δήμου δεν αναφέρει έτος οικοδομικής άδειας. Από τις αεροφωτογραφίες συμπεραίνουμε ότι κτίστηκε ανάμεσα 1930-1938 Παραδόξως δεν έχει χαρακτηριστεί (ακόμη) διατηρητέο.

Σε φωτογραφία από το αρχείο Μιχάλη Μπάκα την δεκαετία του 40 σημειώνεται με βέλος. Ας σημειωθεί ότι βλέπουμε και το διπλανό (Τσιμισκή 62) σε μοναδική σχετικά καθαρή λήψη απ όσο γνωρίζω. Αυτό ήταν ήδη κτισμένο το 1922. Αντικαταστάθηκε το 1966.

Τον καιρό της κατοχής (αρχείο Μ. Δρεστηλιάρη)

Από αφήγηση του Γ. Βαφόπουλου: «Ένα πρωί ξαφνικά τηλεφώνησαν στο γραφείο μου να παρουσιαστώ αμέσως στη διεύθυνση της οδού Τσιμισκή αριθμ. 72. Η είδηση έπεσε πάνω μου σαν κεραυνός. Όλη η Θεσσαλονίκη το γνώριζε πως εκεί ήσαν τα κεντρικά γραφεία της Γερμανικής Γκεστάπο. Ο καθένας που έμπαινε εκεί μέσα, δεν ήξερε βγαίνοντας προς ποια κατεύθυνση θα τραβούσε. Η διαταγή ήταν ρητή κι’ έπρεπε να φύγω αμέσως. Πρόφθασα στην παραζάλη μου να παρακαλέσω τους συναδέλφους μου να φροντίσουν για τη ζωή μου, αν τύχαινε και δεν επέστρεφα. Τι με θέλανε; Ποιος μου είχε ανάψει τη φωτιά τούτη; Ανέβηκα κοντανασαίνοντας τις ψηλές σκάλες και χτύπησα δειλά μία θύρα. Ένας βλοσυρός Γερμανός μου άνοιξε. Παρακάλεσα για έναν «ντόλμετσερ». Ο διερμηνέας με ανέβασε άλλα δύο πατώματα και χτύπησε μία θύρα. Στο άνοιγμά της φάνηκε ένας λεπτός ξανθός Γερμανός, που φορούσε γυαλιά με χρυσό σκελετό. Μιλούσε ελληνικά, με πήρε μέσα και μού δειξε να καθήσω σε έναν ξύλινο πάγκο. Έπειτα κάθισε κι εκείνος σιωπηλός στο γραφείο του, δίχως να ασχοληθεί πια μαζί μου. Κατεχόμουν από τον πανικό του αγνώστου. Έφερα τη ματιά μου ένα γύρο στο γραφείο. Σε μιάν άκρη του δωματίου, είδα να κάθεται έναν Έλληνα εργατικό τύπο, με ένα μπογαλάκι στα πόδια του. Δίπλα στη γωνιά, ήταν ακουμπισμένο ένα τουφέκι. Σκέφθηκα μέσα στη σύγχυση της ψυχής μου, πως ίσως ο νέος εκείνος άνδρας να είχε συλληφθεί για την κατοχή όπλου. Και τον φαντάστηκα στημένον μπρος στις κάννες του γερμανικού εκτελεστικού αποσπάσματος. Θεέ μου, είναι λοιπόν τόσο φθηνή αυτή η ζωή που μας έχεις δώσει; Μπορεί να την ορίζει, κατά πως το θέλει, τούτος ο μικρόσωμος ξανθός Γερμανός;» στο https://parallaximag.gr/featured/anakalypste-ta-ktiria-tis-polis-proin-kentro-vasanistirion-tis-germanikis-mystikis-stratiotikis-astynomias

Βασανιστήρια από το μέρος αυτό αφηγείται και ο Πέτρος Κοντούδης ως αυτόπτης μάρτυρας. https://thessarchitecture.wordpress.com/2020/10/27/%cf%84%cf%83%ce%b9%ce%bc%ce%b9%cf%83%ce%ba%ce%b7-72/?fbclid=IwY2xjawGOHvNleHRuA2FlbQIxMAABHSFzFvzFreXFZzrSsBD-8PknyG5z-lR8XGRv7bsukLIkaatSmVITixagGg_aem_eejfHtKRTc5TkSAlAwk0Gg

Λήψη του 1949 από τον Eric Leonard Dyster (ανάρτηση στις ΠΦΘ).

Η πρώτη φωτογραφία είναι από την εποχή διαμόρφωσης της πλατείας, μάλλον την δεκαετία του 1920. Τότε το κτίριο βρισκόταν στο νούμερο 36 της Φράγκων. Το παρουσιάσαμε το μακρινό 2017 εδώ: https://archive.saloni.ca/302.

Εντοπίστηκε μια ακόμα φωτογραφία του κτιρίου από εργασία του 1981. Η φωτογραφία ίσως είναι λίγο νωρίτερα, δυστυχώς σε άσχημη ανάλυση στην εργασία. Η αρίθμηση δίνεται ως Φράγκων 30-34. Μάλλον στα τελευταία χρόνια πριν την κατεδάφισή του. Η κεντρική είσοδος κρύβεται πίσω από το φορτηγάκι.

H φωτογραφία από το maps.google είναι του Απριλίου 2024.

Θόδωρος Νάτσινας

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid027D5x6kcQX47JpP5uPw55zL2gbXMx9wvM2QxaWCXgbUwFNz2S5RsGa5XFkxUfG9AJl

Φωτογραφία από την έκθεση “Θεσσαλονίκης εμπόριον 1870-1970” στο πολιτιστικό της Τράπεζας Πειραιώς

Από το “Ιστορικό κέντρο κάτω πόλης Θεσσαλονίκης”, Χριστίνα Ζαρκάδα, Νίκος Τσινίκας, Μάιος 1891, εργασία ΤΕΕ/ΤΚΜ, http://library.tee.gr/digital/kma/kma_m030/kma_m030.pdf

maps.google.com

Τσιμισκή 78, πήγαν να γκρεμίσουν τους ενδιάμεσους τοίχους του ισογείου με αποτέλεσμα να καταρρεύσει ολόκληρη η τετραώροφη οικοδομή. Πριν 64 χρόνια, στις 25/10/1960.

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02bSN579bcdthHGB3RdRcGkBbTXZGWf3jriFbtmeDbrdLavK2K223xM2oDwQBHzepil

Ένα σημείο στην Τσιμισκή που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό στην πρώτη του μεσοπολεμική όψη. Με την ευκαιρία βλέπουμε και το διπλανό του, στην γωνία με Κούσκουρα, Τσιμισκή 76.

Αριστερά, στο νούμερο 80 ήταν η αντιπροσωπεία της ΙΖΟΛΑ. Η κάθετη επιγραφή διακρίνεται στην προηγούμενη φωτογραφία. Εδώ μια είδηση για τα νέα εκθέματα της εταιρείας τον Ιούνιο του 1962.

Αριστερά το 1930, με το κόκκινο βέλος, η γωνιακή οικοδομή στο 76 δεν υπάρχει, κτίζεται όμως μέχρι το 1938 (δεξιά). Αντίθετα, το σπίτι που κατέρρευσε πρέπει να κτίστηκε την δεκαετία του 1920.

Σε κατοχική αεροφωτογραφία, από το αρχείο Μηνά Δρεστηλιάρη, βλέπουμε την πολυκατοικία στην γωνία με Κούσκουρα. Η διπλανή της κρύβεται από την μεγάλη πολυκατοικία στην απέναντι μεριά, γωνία με Παλαιών Πατρών Γερμανού.

Στην θέση του καταρρεύσαντος εκδόθηκε η οικοδομική άδεια 74/1961. Στην γωνία με Κούσκουρα η οικοδομή κτίστηκε το 1969.

Για την σημερινή επέτειο δανειζόμαστε μια παλιά ανάρτηση του Μάνου Μαλαμίδη από την σελίδα ΜΝΗΜΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-σύνδεση με τό παρόν, με εικονιζόμενο τον Αθανάσιο Μπεγκλή στις 28 Οκτωβρίου του 1955 να βιοπορίζεται στην πλατεία Βαρδαρίου γωνία με Παπαρρηγοπούλου.

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0zWWv5fGHP7cHN45bAWvDo4etDYfU6RuYMv7FJsTt1Y19B6GWFUbpwKk8MyKhgqQBl

Δυο μέρες πριν το πραξικόπημα, μέρος της προσθήκης στο διπλανό κτήριο, Τσιμισκή 79, έπεσε πάνω σ' αυτό της Μακεδονίας προκαλώντας ζημιές στη στέγη και στα μηχανήματα

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid04uWrZsxPSfZW93wA7bvpveHgoTT9e7iCpPNahZq49tapNrpofYcpci3J1kTnDZz6l

Από την ανάρτησή μας https://archive.saloni.ca/1759

Όταν συνυπήρχαν πριν την προσθήκη

Σήμερα οι δυο πολυκατοικίες ισοϋψείς. Το κτήριο της Μακεδονίας αντικαταστάθηκε το 1973, το διπλανό είναι κτίσμα του 1926, με την προσθήκη των τριών ορόφων την δεκαετία του 1960.

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid037Fomw8RhLyEMXfw4MM9XKAfA74TgtsJbYnijNvT51VPdWxjmYgSJGdubS1wyZ8szl

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid097GjYztFiyNrHVmaXmftcxyygNhN9QpgaLC34juXKPyZc3bhmGF42oex2aoKXpnWl

Τελετή, κηδεία μάλλον, εντύπωση προκαλούν τα μαζεμένα άτομα επάνω στην εκκλησία. Φαίνονται νεαρά παιδιά.

Η πλατεία των Μακεδονομάχων με έργα των κατακτητών.

Όταν άρχισε η κατασκευή του τραμ στην Θεσσαλονίκη το 1892, η σύμβαση προέβλεπε να κατασκευαστεί με πλάτος 1,5 μέτρο. Ωστόσο, η Βελγική εταιρεία που το κατασκεύασε άρχισε να το κατασκευάζει πολύ πιο στενό, με πλάτος λιγότερο από 1 μέτρο. Κάποια στιγμή, ενώ προχωρούσαν τα έργα, οι ιθύνοντες της εποχής κατάλαβαν ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και διέταξαν να σταματήσει η κατασκευή. Αυτό το μαθαίνουμε από την δημοσίευση στο Φάρο της 30ης Σεπτεμβρίου 1892: «Λόγος της αναστολής των εργασιών τούτων είναι ότι καταμετρήσεων γενομένων επί του κατασκευασθέντος της γραμμής τμήματος, ευρέθη ότι η μεταξύ των εσωτερικών παρειών των δύο γραμμών των ράβδων απόστασις ην 0,927, ενώ εν τη συγγραφή των υποχρεώσεων καθωρίζετο η απόστασις αύτη εις 1,50.» [3ηφωτογραφία].

Τι έκανε η εταιρεία; Ξήλωσε τις γραμμές για να τις βάλει στην σωστή μεταξύ τους απόσταση; Όχι βέβαια, αυτό έλειπε: «Ήδη η εταιρία προσπαθεί να επιτραπή αυτή παρά της αυτοκρατορικής κυβερνήσεως η εξακολούθησις της γραμμής κατά το εύρος τούτο, καθ΄ ότι, ως φαίνεται, παρήγγειλεν ήδη εν Ευρώπη τας τροχιάμαξας αυτής αναλόγως της διαστάσεως της οδού.» Και αυτό έγινε. Πρόσφατα, Βέλγος συγγραφέας έργου για τις βέλγικες εταιρείες τραμ στην Ανατολή, αναφέρει: «La question sera résolue au prix de longues procédures ponctuées de ‘sacrifices’» [Το θέμα θα λυθεί με κόστος μακρόσυρτες διαδικασίες που περιλάμβαναν «θυσίες», όπου με θυσίες εννοεί δωροδοκίες].

Έτσι το τραμ κατασκευάστηκε με μετρικό πλάτος αντί για το στάνταρντ των 1,5 μέτρων, λιγότερο άνετο, με μικρότερη χωρητικότητα και επομένως μικρότερη δυνατότητα να εξυπηρετήσει την πόλη. Το θέμα βέβαια ήταν ότι αυτός ο περιορισμός μεταφέρθηκε και στο ηλεκτρικό τραμ, στις δύο πρώτες φωτογραφίες φαίνονται συρμοί όπου βαγόνι του ηλεκτρικού τραμ χρησιμοποιεί βαγόνι του ιππήλατου τραμ ως ρυμολκούμενο . Αυτό μπορούσε να γίνει γιατί το εύρος των γραμμών παρέμεινε το ίδιο, δηλαδή μικρό. Και αν πάτε να μετρήσετε το εύρος των γραμμών που αποκαλύφθηκαν στην Αγ. Μηνά θα το βρείτε περίπου 1 μέτρο [4η φωτογραφία].

Θόδωρος Νάτσινας

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02orvZatBh4qwS6tMBg1PrDqRXXZeX2B8Shx1ST5hYVFEdFgiQkLbGCEUsUqtgY6QMl

Τα λουτρά Ναδίρ ήταν στην Αριστοτέλους φυσικά, λίγο κάτω από την Ερμού, αν θυμάμαι καλά, εκεί που σήμερα είναι το Αστυνομικό Τμήμα.

Δεν έχω συναντήσει άλλη φωτογραφία αυτού του παλιού λουτρώνα που συνυπήρχε και λειτουργούσε παράλληλα με τα λουτρά Παράδεισος στην Εγνατία. Λήψη 1992. Από την λήψη αφαιρέθηκε ό,τι έπρεπε να αφαιρεθεί και οι διορθώσεις οφείλονται στον Ιορδάνη Βλαχόπουλο.

Σπύρος Αλευρόπουλος

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0cZfWE6g6HHjSL8KhWHsjoA9TL8MnaMo8pvUZMcuyvpEgKgi6JS9RCDk6AeempCRMl

Ο Γιώργος Κωτσίδης θυμάται:

Τα λουτρά Ναδίρ ήταν στο κτίριο όπου υπάρχει ψηλά η τεράστια εξωτερική ταμπέλα στη φωτογραφία . Το μαγαζί ήταν ισόγειο όπου βρισκόταν η υποδοχή . Τα λουτρά ήταν στο υπόγειο κατέβαινες με μιά κυκλική σκάλα που ήταν ατομικά . Στα περισσότερα παλιά σπίτια δεν υπήρχαν λουτρά και όπου υπήρχαν η έλλειψη χώρων γινόταν συνήθως αποθήκες . Υπήρχε συνήθως χωριστό WC μόνο . Στα πλουσιόσπιτα λειτουργούσαν ακόμη τους θερμοσίφωνες τους ορειχάλκινους με ξύλα . Φυσικά την διαδικασία την έκαναν οι υπηρέτριες που ήταν κανόνας τότε στα πλουσιόσπιτα . Οι ηλεκτρικοί θερμοσίφωνες ήρθαν αργότερα όταν η ΔΕΗ έφερε τα 220 volt εναλλασσόμενου ρεύματος . Τα 110 volt συνεχούς της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρίας δεν είχαν την δυνατότητα να υποστηρίξουν ηλεκτρικές κουζίνες , πλυντήρια , θερμοσίφωνες , σίδερα και λοιπές ενεργοβόρες συσκευές . Έτσι αν δεν ήθελες να χρησιμοποιήσεις την κλασική τσίγκινη σκάφη στο σπίτι , που η διαδικασία ήταν τεράστιος μπελάς , είχες δύο επιλογές στο κέντρο . Τα παλιά λουτρά στην Εγνατία που ήταν ομαδικά και είχαν και χαμάμ ομαδικό κι αυτό , ή τα μοντέρνα Ναδίρ με τα ατομικά δωμάτια . Το αραβικό όνομα ναδίρ παρμένο από την αστρονομία σημαίνει το κατώτερο σημείο του ουράνιου θόλου . Πολύ θα ήθελαν υποθέτω να χρησιμοποιήσουν το επίσης Αραβικό όνομα το ακριβώς αντίθετο του ουράνιου θόλου το Ζενίθ . Έλα όμως που το ζενίθ πρόλαβε και το κατοχύρωσε το μεγαλύτερο στεγνοκαθαριστήριο ρούχων στην αρχή της Μητροπόλεως . Το θέμα είχε τότε σχολιαστεί ποικιλοτρόπως από τα λιγοστά ΜΜΕ της εποχής . Θυμάμαι ο θείος μου νεαρό με πήρε μια φορά στο λουτρό στο χαμάμ. Είδα την διαδικασία και εντυπωσιάστηκα . Ένα στρόγγυλος ψηλοτάβανος ο κεντρικός χώρος που άχνιζε από το καυτό νερό και οι υδρατμοί σε έκαναν να δυσκολεύεσαι να αναπνεύσεις . Στις άκρες γεροδεμένοι άντρες με μια πετσέτα άσπρη στη μέση , έτριβαν ολόκληρο το κορμί βγάζοντας ατελείωτα στριμμένα μαυράδια από τα ταλαιπωρημένα κορμιά αυτών που με χαρά το απολάμβαναν . Φυσικά κανόνας ήταν η λευκή πετσέτα που την είχαν δεμένη στη μέση όλοι οι λουόμενοι . Όταν μεγάλωσα και έβγαλα τα πρώτα μου χρήματα πήγα στο Ναδίρ με μεγάλη χαρά και απήλαυσα ένα κανονικό μπάνιο . Υπήρχαν κι άλλα λουτρά στη Θεσσαλονίκη . Πρόχειρα θυμάμαι τα λουτρά στη γειτονιά μου στην Β. Γεωργίου και Μπιζανίου σε ένα από το δίδυμα κτίρια του Αριγκόνη και τα λουτρά Ολύμπια στο Διοικητήριο όπου αργότερα χτίστηκε επάνω τους το ομώνυμο ξενοδοχείο . Λειτούργησαν κι αυτά αρκετά χρόνια μέχρις ότου οι πολυκατοικίες έχοντας σαν ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματά τους το μπάνιο και τον ηλεκτρικό θερμοσίφωνα τα κατήργησαν κι αυτά …

Φωτ. από Δαυίδ Μπράβο