Φωτογραφία από τα γαλλικά αρχεία που τραβήχτηκε από τον R. Darrieux, έναν στρατιωτικό φωτογράφο της Γαλλικής Στρατιάς της Ανατολής κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η φωτογραφία δείχνει φορτοεκφορτώσεις εκείνης της εποχής. Στο βάθος διακρίνεται η αποθήκη σάπωνος του Ι. Βουδαλίκα, στην οδό Ολυμπίου Διαμαντή 52 (με την τότε αρίθμηση). Η αποθήκη, που αναφέρεται σε εμπορικό κατάλογο της πόλης του 1925, βοήθησε στον εντοπισμό της τοποθεσίας.
Η συγκεκριμένη λήψη συνδέεται με μια άλλη, γνωστή φωτογραφία του ίδιου φωτογράφου, που μπορείτε να δείτε στο https://archive.saloni.ca/1856, στη γωνία των οδών Βίκτωρος Ουγκώ και Ολυμπίου Διαμαντή. Αυτή η φωτογραφία είναι σημαντική γιατί αποκαλύπτει ένα τμήμα από το βόρειο μέρος του παλαιού οικοδομικού τετραγώνου 410 και καταγράφει για πρώτη φορά την πίσω πλευρά του τζαμιού Lonca.
Η σύγκριση των δύο φωτογραφιών αποκαλύπτει κοινά σημεία, επιβεβαιώνοντας ότι τραβήχτηκαν με μικρή χρονική διαφορά από τον R. Darrieux. Η εμφάνιση του πίσω μέρους του τζαμιού Lonca προσθέτει ένα σημαντικό στοιχείο στην ως τώρα άγνωστη τοπογραφία της πόλης.
Από το ίδιο σημείο στη σημερινή ρυμοτομία. Ο φωτογράφος στον κίτρινο κύκλο με κατεύθυνση το βέλος.
Από την οροφή του μεγάρου Stein στην πλατεία Ελευθερίας μια πανοραμική λήψη της πόλης μετά την πυρκαγιά του 1917. Ο φακός στραμμένος βορειοδυτικά αποκαλύπτει το μέγεθος της καταστροφής. Τα επόμενα χρόνια που ακολούθησαν, το κέντρο της πόλης θα άλλαζε ριζικά μορφή.
Πανοραμική λήψη από το μέγαρο Stein στη σημερινή γωνία των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου και Καλαποθάκη.
Ο φωτογράφος με το βλέμμα στραμμένο βορειοδυτικά από την ταράτσα του μεγάρου Stein, ΒΑ της πλατείας Ελευθερίας στη συμβολή της με την τότε οδό Βασιλείου Βουλγαροκτόνου αποτυπώνει μεγάλο τμήμα της πόλης που χάθηκε.
Δεξιά και χαμηλά βλέπουμε τα ερείπια από το γνωστό πολυκατάστημα Tiring στην οδό Φιλικής Εταιρείας στη διασταύρωση της με την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου στον αριθμό 5. Την άνοδο της Βενιζέλου δεν την πιάνει ο φακός. Παράλληλες της πλατείας Ελευθερίας προς τα δυτικά οι καταργημένες οδοί Μαξ Χάρδεν και Μαξ Νορδάου. Βορειότερα ξεχωρίζουν κτίρια της οδού Μωϋσέως με την εμβληματική συναγωγή Σεσίλια. Βλέπουμε το Κιμπάρ Αλή χαν στην πλατεία Εμπορίου, στην αρχή της τότε οδού Κατούνη, το ανατολικό τμήμα του κτιρίου Αλλατίνη χαν στην οδό Φράγκων, το ιστορικό Εμνιέτ χαν, γνωστό ως μέγαρο Νάτσινα στην οδό Εδέσσης και το νότιο τμήμα του κτιρίου Τουρπάλη Χαν στην Ολυμπίου Διαμαντή με Βίκτωρος Ουγκώ. Τέλος, είναι εμφανείς οι μιναρέδες από τα τζαμιά Lonca στην οδό Ζαφειράκη και Burmali στην αρχή της Εγνατίας ενώ στο βάθος διακρίνεται ο περιώνυμος βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων.
Στην φωτογραφία, τραβηγμένη από την μεριά της παραλιακής λεωφόρου, βλέπουμε την βίλα ανοιχτή, με κόσμο στις σκάλες και την είσοδο, στρατιωτικούς και πολίτες, καθώς και μικρά παιδιά.
Το μυστήριο πίσω από μια φωτογραφία που εμφανίστηκε σε διαδικτυακή δημοπρασία λύθηκε χάρη σε μια παλιά, γνωστή αεροφωτογραφία. Αυτή η αεροφωτογραφία, που εκδόθηκε ως καρτ-ποστάλ κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποκαλύπτει την τοποθεσία του φωτογράφου. Βρισκόταν στο παλαιό οικοδομικό τετράγωνο 71, στην καρδιά της πόλης, στη σημερινή Πλατεία Αριστοτέλους, ακριβώς νότια της οδού Μητροπόλεως.
Η φωτογραφία αντλήθηκε από τον διαδικτυακό ιστότοπο Delcampe, Item n°2349318948.
Μια παλιά καρτ-ποστάλ από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμεύει ως φωτογραφία σύγκρισης, αποκαλύπτοντας την τοποθεσία του φωτογράφου. Λόγω της χαμηλής ανάλυσης, εντοπίζονται μόνο κάποια από τα κοινά στοιχεία μεταξύ των δύο φωτογραφιών.
Η θέση του φωτογράφου στη σύγχρονη ρυμοτομία. Στον κίτρινο κύκλο προσδιορίζεται η λήψη κατά προσέγγιση, με κατεύθυνση το βέλος. Το παλαιό οικοδομικό τετράγωνο 71 έχει πλήρως ρυμοτομηθεί μετά την εφαρμογή του νέου πολεοδομικού σχεδίου της πόλης.
«Μία συμβολική παράστασις από την εν λόγω έκθεσιν», καταλήγει η λεζάντα αυτής της φωτογραφίας που δημοσιεύτηκε στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Κρητικά Νέα του Ηρακλείου, στις 13 Νοεμβρίου 1939 και δείχνει κάτι που μοιάζει με ταμπλώ βιβάν -χαρακτηριστικό της αισθητικής της εποχής.
Το πρωτοσέλιδο με την φωτογραφία το ανακάλυψε και μας το έστειλε η Άννα Μαρκουλιδάκη. Την ευχαριστούμε πολύ!
Κατά τα άλλα, σε διάφορες ιστοσελίδες με την ιστορία της ΔΕΘ, η 14η ΔΕΘ -του 1939- δεν περνά απαρατήρητη καθώς ήταν η τελευταία που έγινε στο Πεδίο του Άρεως.
Τις περισσότερες πληροφορίες τις αντλούμε από την ιστοσελίδα για τον Ι.Μεταξά (όπου βρίσκεται και το πιο λεπτομερές ιστορικό των εκθέσεων 1936-1940):
Η 14η ΔΕΘ έλαβε χώρα από τις 24/9 ως τις 15/10/1939 -δυο βδομάδες αργότερα απ’ τον αρχικό προγραμματισμό της «λόγω των δυσχερών διεθνών συνθηκών». Παρότι η Γερμανία του Χίτλερ είχε ήδη εισβάλει στην Πολωνία, συμμετείχε κανονικά στην Έκθεση.
« … Πέραν της Γερμανίας, στην έκθεση συμμετείχαν επισήμως η Βουλγαρία (με ένα επιβλητικό περίπτερο ύψους 12 μέτρων), η Ιταλία, η Τουρκία και η Φινλανδία. Ένα από τα εντυπωσιακότερα Περίπτερα της Έκθεσης εκείνης της χρονιάς ήταν εκείνο της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας τού Μεταξά, το κρατικό Περίπτερο, καθώς και το Περίπτερο Υγιεινής. Μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συμμετοχές ήταν αυτή της
εταιρείας «ΑΜΒΥΞ» του Αλβέρτου Ρεβάχ, που συμμετείχε στη ΔΕΘ από το 1935: στην 14η ΔΕΘ καταλάμβανε ένα ολόκληρο Περίπτερο, όπου παρουσίαζε προϊόντα όπως η σαμπάνια Moet & Chandon, το απεριτίφ Campari, τα λικέρ Cointreau και Benedictine και το νερό Σάριζα.
Το ζαχαροπλαστείο «Αθηναϊκόν» βραβεύτηκε για τα περίφημα λουκούμια του, όπως και η Εταιρεία Αλιπάστων Μυτιλήνης, η εταιρεία υφασμάτων και κλινοσκεπασμάτων «Υφανέτ», η ποτοποιία «Μεταξάς» και ο οίκος «Παπαγεωργίου.
Στο πλαίσιο των παραλλήλων εκδηλώσεων της ΔΕΘ διοργανώθηκε (στο κινηματοθέατρο «Παλλάς») χορευτικό φεστιβάλ από τη Σπεκ Μελισσηνού, με επίλεκτη χορευτική ομάδα από την Αθήνα.. Παρουσιάστηκαν έργα του Σοπέν, αλλά και ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί».
Με βάση την πληροφορία της τελευταίας παραγράφου, δεν ξέρουμε αν η εικόνα που δημοσίευσαν τα Κρητικά Νέα παρουσιάστηκε στις παράλληλες εκδηλώσεις στο Παλλάς ή σε κάποιο σημείο της κανονικής Έκθεσης.
Η φωτογραφία απεικονίζει μια πανοραμική άποψη της πόλης, με το βλέμμα στραμμένο προς τα βόρεια. Τραβήχτηκε από τον ψηλότερο όροφο του δυτικού κτιρίου της εταιρείας Bartissol, που βρισκόταν στη γωνία των οδών Ναυάρχου Κουντουριώτου και Σαλαμίνος, ακριβώς μπροστά από τη σημερινή είσοδο του λιμανιού.
Η φωτογραφία προέρχεται από τον διαδικτυακό ιστότοπο Delcampe, Item n°2349318948.
Η σύγκριση των δύο φωτογραφιών μας βοηθά να προσδιορίσουμε την ημερομηνία λήψης της πανοραμικής φωτογραφίας. Στην αεροφωτογραφία, παρατηρούμε ότι το οικοδομικό τετράγωνο των αποθηκών της Τράπεζας Θεσσαλονίκης, στη συμβολή των οδών Γάτσου και Κουντουριώτου, έχει υποστεί ζημιές. Γνωρίζουμε από δημοσιεύματα της εποχής ότι αυτές οι ζημιές είναι αποτέλεσμα του βομβαρδισμού που πραγματοποίησε ένα γερμανικό αερόπλοιο τύπου Ζέπελιν στις 19 Ιανουαρίου 1916 (παλαιό ημερολόγιο).
Δεδομένου ότι το κτίριο των αποθηκών εμφανίζεται ακέραιο στην πανοραμική φωτογραφία, συμπεραίνουμε με βεβαιότητα ότι αυτή η φωτογραφία τραβήχτηκε πριν από τον βομβαρδισμό του 1916.
Η αεροφωτογραφία βρίσκεται στο βιβλίο της Αλέκας Καραδήμου Γερόλυμπου “Το χρονικό της Μεγάλης Πυρκαγιάς”.
Άποψη από δορυφορικό πλάνο της θέσης του φωτογράφου στη σημερινή ρυμοτομία. Τα εμβληματικά κτίρια του λιμανιού δεν υπάρχουν πλέον. Ο φωτογράφος βρισκόταν στον κίτρινο κύκλο με κατεύθυνση προς το βέλος
Χθεσινές φωτογραφίες του Στάθη Ασλανίδη από τις τέσσερις κρήνες, Ακροπόλεως, Τιμοθέου, Δημητρίου Πολιορκητού και Παπαρέσκα που αποδόθηκαν πρόσφατα στα πλαίσια συντήρησης και ανάπλασης του περιβάλλοντος χώρου.
Η κρήνη τότε ήταν σε μάντρα σπιτιού -το βλέπουμε παραπίσω, ενώ ανατολικά ακουμπούσε σε ένα κτιριάκι με μαγαζί.
Το βλέπουμε ολόκληρο στην αριστερή φωτογραφία. Διώροφο τετράγωνο με μπαλκόνι «κλεισμένο», ας πούμε, με κάποιο είδος καλαμωτής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για το ίδιο κτίριο και στις δυο φωτογραφίες.
Μετά το 2019 που ήταν η προηγούμενη ανάρτηση για την κρήνη, εμφανίστηκε και αυτή η κοντινή φωτό της από δυτικά (ανάρτηση Γ. Σιδηρόπουλου, ΠΦΘ, 2023).
Αλλά έχει ενδιαφέρον και αυτή αριστερά, από ανάρτηση της Sofia Demoula (ΠΦΘ 2014). Δεν ξέρω ποια χρονολογία είναι τραβηγμένη, αλλά εδώ γίνεται ξεκάθαρο ότι ο χώρος μπροστά της φαίνεται να ανήκει στο σπίτι ανατολικά της και όχι σ’ αυτό πίσω της, που -προφανώς αργότερα, όταν πια έγιναν διάφορες επισκευές- χρησιμοποίησε την κρήνη για μπαλκονάκι (δεξιά, σε φωτό του 2013, αν θυμάμαι καλά)
Η οδός Ολύμπου (τότε Αριστοτέλους) από σχεδόν την Ιουλιανού προς τα δυτικά σε μια πρωτοεμφανιζόμενη φωτογραφία πριν την πυρκαγιά του ’17 [Aπό το Delcampe]
Μας δίνει λίγο μεγαλύτερο πλάνο του δρόμου απ’ όσο είχαμε δει στην φωτογραφία του Joseph Pigassou που είχε αναγνωρίσει και τεκμηριώσει ο Στ. Ασλανίδης. Τώρα, με την σειρά της, χρησιμεύει για την τεκμηρίωση της «νέας».
Ο άγνωστος φωτογράφος στέκεται στη μέση του δρόμου (Αριστοτέλους/νυν Ολύμπου) και κοιτάζει προς τα δυτικά.
Στην σύγκριση με την φωτογραφία του Joseph Pigassou σημειώνονται πολλές κοινές λεπτομέρειες των κτιρίων.
Την φωτογραφία του Πιγκασού μπορείτε να την δείτε καθαρή εδώ: https://archive.saloni.ca/52
Το βάθος του δρόμου, το βλέπουμε πιο καθαρά εδώ: https://archive.saloni.ca/317
Πανοραμική άποψη του Τοπ Χανέ, του λιμανιού και της περιοχής Βαρδαρίου, όπως αυτά φαίνονταν από την οροφή κτιρίου στο μέσο του παλαιού οικοδομικού τετραγώνου 382. Πιθανώς τραβήχτηκε πριν από την καταστροφική πυρκαγιά του 1917, σύμφωνα με τη σειρά των φωτογραφιών σε μια πρόσφατη διαδικτυακή δημοπρασία.
Στο κέντρο της πόλης, δίπλα στην πλατεία Βαρδαρίου, σημερινή πλατεία Δημοκρατίας.
Η φωτογραφία προέρχεται από το διαδικτυακό ιστότοπο Delcampe, Item n°2349318948
Η αεροφωτογραφία συσχέτισης που επιλέχθηκε, προέρχεται από το βιβλίο της Αλέκας Καραδήμου Γερόλυμπου “Το χρονικό της Μεγάλης Πυρκαγιάς”.
Άποψη της θέσης του φωτογράφου από δορυφορικό πλάνο στη σημερινή ρυμοτομία. Στον κίτρινο κύκλο η θέση του και με το βέλος η κατεύθυνση της λήψης.