Με αφορμή μια κατοχική φωτογραφία από τον τρούλο της ΧΑΝΘ κατά την κατοχή μια ματιά σε ποδοσφαιρικούς αγώνες που διεξάγονταν στο γήπεδο, του οποίου τις κερκίδες βλέπουμε στο κάτω μέρος της πρώτης φωτογραφίας, εκείνη την περίοδο.
Στην Νικ. Γερμανού σταθμευμένα στρατιωτικά γερμανικά οχήματα
Λίγο πριν την έναρξη αγώνα. Απότιση τιμής στον αρχηγό
Υπό την υψηλή αιγίδα. Από το αρχείο του Β. Μήτου
Η προετοιμασία του αγώνα
Στις κερκίδες
Η αρμενική εκκλησία αριστερά, ορατή από το γήπεδο.
Το σημείο της λήψης
Από τον Λ. Πύργο πάλι τα οχήματα στην Νικ. Γερμανού
Για να γίνει η σύγκριση, μια καρτ ποστάλ αρκετά χρόνια νωρίτερα, λίγο μετά την κατασκευή της ΧΑΝΘ. Η Νικ. Γερμανού φυσικά δεν είχε διανοιχτεί, και πολλές παράγκες γύρω γύρω, αλλά το γήπεδο είχε ήδη σχηματιστεί.
Το 1976 από την βόλτα στην πόλη, το 2014 από το google maps και, η τελευταία, γύρω στο 1930 από το βιβλίο “Η διαδρομή της Μνήμης, Τσιμισκή Αγίας Σοφίας Διαγώνιος” των Γ. Αναστασιάδη, Ε. Χεκίμογλου (και https://archive.saloni.ca/1434).
Ίσως η αλλαγή του χρώματος να επιβλήθηκε για να είναι παρόμοιο με το αρχικό.
Στην κατοχική φωτογραφία μπροστά στο επιταγμένο Αλκαζάρ ενδιαφέρον έχουν και τα μαγαζιά από δίπλα. Το κουρείο του Μωίς Σαμ Μορδώχ δίπλα ανοιχτό (ακόμα). Πιο δίπλα το κατάστημα των Σιδηροδρόμων του Ελληνικού Κράτους. Ίδια χρήση και μετά από πολλά χρόνια.
Αυτό που έλειψε μια για πάντα ήταν το μαγαζί του Μωίς.
Soldaten-kino. Κινηματογράφος για τους Γερμανούς στρατιώτες.
Από το βιβλίο: “Η χαμένη Εγνατία της Θεσσαλονίκης” των Αναστασιάδη-Χεκίμογλου
Γερμανοί στρατιώτες μπροστά από το επιταγμένο κτήριο αποθήκη της Προνομιούχου Εταιρείας των Γενικών Αποθηκών (ΠΑΕΓΑ) κατά την διάρκεια της Κατοχής. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί λίγο πιο μπροστά από τον 2ο προβλήτα, ενώ διακρίνονται ανοιχτές φορτάμαξες με στρατιωτικά υλικά, πολυβόλα, καρότσια και ρόδες στην σιδηροδρομική γραμμή που έφθανε στο λιμάνι. Το τετραώροφο κτήριο με το χαρακτηριστικό του αίθριο και τα στέγαστρα των εισόδων, διατηρείται μέχρι και σήμερα, εντός της περιοχής του λιμένα του ΟΛΘ. Μια αξιόλογη και πλήρης περιγραφή της ιστορίας του κτηρίου περιέχεται στο σύγγραμμα του κ. Δεληγιάννη «Το Λιμάνι της Θεσσαλονίκης» και έχει, διατηρώντας την σύνταξή του, ως ακολούθως:
«ΚΤΙΡΙΟ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ΠΡΟΝΟΜΙΟΥΧΟΥ ΑΝΩΝΥΜΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ (ΠΑΕΓΑ)
Κτίστηκε το 1927 από την κατασκευαστική εταιρεία ΤΕΚΤΩΝ για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες αποθήκευσης στην Ελευθέρα Ζώνη και η κατασκευή του κόστισε 22.000 χρυσές λίρες. Το κτίριο στέγασε αποθηκευτικούς χώρους μέχρι το 1940 και κατά την περίοδο του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επιτάχθηκε από τους Γερμανούς, μέχρι και την αποχώρησή τους το 1945. Την περίοδο 1947 – 1955 στέγασε υλικό για λογαριασμό της διασυμμαχικής οργάνωσης αρωγής και αποκατάστασης (UNRRA), ενώ από το 1953 και μετά επαναλειτουργεί ως αποθήκη της Προνομιούχου Ανωνύμου Εταιρείας Γενικών Αποθηκών Ελλάδος. Το 1972, στεγάζεται στους 2ο και 3ο όροφο η γερμανική εταιρεία ενδυμάτων Von Baum. Τόσο οι χώροι του ισογείου, όσο και του 1ου ορόφου εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από την ΠΑΕΓΑ. Οι δύο εταιρείες συστεγάζονται μέχρι το 1982, οπότε το κτίριο περνάει στην ιδιοκτησία του Οργανισμού Λιμένος Θεσσαλονίκης.
Το κτίριο είναι ένα από τα μεγαλύτερα κτίρια του Λιμένα της Θεσσαλονίκης, με συνολική έκταση 13872 τετραγωνικών μέτρων και αποτελεί ένα από τα υψηλότερα κτίριά του, το οποίο δεσπόζει επάνω στο θαλάσσιο μέτωπο. Είναι συνδεδεμένο με τη λειτουργία της Ελευθέρας Ζώνης του ΟΛΘ, την ιστορία των μεταφορών και αποθήκευσης εμπορευμάτων στο λιμάνι, αλλά και της μεταποίησης αγαθών. Παρουσιάζει επίσης κατασκευαστικό ενδιαφέρον καθώς είναι από τα πρώτα κτίρια της πόλης για τη θεμελίωση του οποίου χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της πασσαλόπηξης (πάσσαλοι Franki), καθώς είναι χτισμένο σε επισφαλές έδαφος δίπλα στη θάλασσα.»
Η φωτογραφία προέρχεται από διαδικτυακή δημοπρασία.
Αλέξανδρος Σαββόπουλος
Το τετραώροφο κτήριο της (ΠΑΕΓΑ) με το χαρακτηριστικό του αίθριο και τα στέγαστρα των εισόδων. Μπροστά του διακρίνονται ανοιχτές φορτάμαξες με στρατιωτικά υλικά, πολυβόλα, καρότσια και ρόδες στην σιδηροδρομική γραμμή που έφθανε στο λιμάνι
Το κτήριο της ΠΑΕΓΑ στο βάθος αριστερά, ενώ μπροστά διακρίνεται το κτήριο της Ελευθέρας Ζώνης. Φωτογραφία της δεκαετίας του 1930 από ανάρτηση του Θ. Νεδέλκου στην ομάδα ΠΦΘ (Συλλογή Α. Δάγκα).
Το σημείο λήψης της φωτογραφίας καθώς και η τοποθεσία του κτηρίου της ΠΑΕΓΑ εκείνη την εποχή, στην αεροφωτογραφία της RAF του 1944 (Αρχείο British School Αθηνών).
Την δεκαετία του 60 στην Νίκης, δίπλα στο Όλυμπος Νάουσα, γωνία με Κομνηνών η Θεσσαλονίκη είχε το δικό της American Bar. Ήταν τα χρόνια με τα ναυτάκια του 6ου στόλου.
Το οικόπεδο είχε σταματήσει να είναι θερινός κινηματογράφος πριν αρκετά χρόνια.
Μάρτιος του 1960 μια δολοφονία.
Λίγα χρόνια πιο πριν, φαίνεται να λειτουργεί ήδη σαν κέντρο. Στην εφημερίδα η είσοδος έχει αλλάξει προς το επιβλητικότερο και έχει αξιοποιηθεί και το αποθηκάκι αριστερά.
Δύο φωτογραφίες από την αρμενική συνοικία στο Πέραν της Κωνσταντινούπολης μετακομίζουν στη Θεσσαλονίκη μετά από σχεδόν 130 χρόνια. Πρόκειται για φωτογραφίες του Julien Poinsot, ο οποίος κατά την επίσκεψή του σε διάφορες πόλεις της Ευρωπαϊκής Τουρκίας μας φιλοδώρησε με πλάνα από την πόλη μας. Χρονολογημένες από την πηγή το 1895. Κάποιες από αυτές είχαμε δει παλιότερα στις ΠΦΘ. Κατά την έρευνα προς το παρόν εντοπίστηκαν δύο αστοχίες στις λεζάντες με αποτέλεσμα να συσχετιστούν και να τοποθετηθούν στην οδό Αγίου Δημητρίου. Υπάρχει όμως και τρίτη έκπληξη, φωτογραφία σε επιστολικό δελτάριο του Α΄ Π.Π. αναζητούμενη πλέον της δεκαετίας συσχετίζεται με μία από αυτές και αναδεικνύει τη διασταύρωση της πρωτοεμφανιζόμενης καταργημένης οδού Παπαμάρκου με Αγίου Δημητρίου.
Στάθης Ασλανίδης
Ο Julien Poinsot ξεκινά τον φωτογραφικό του περίπατο στην Αγίου Δημητρίου από το μέσο της Αγίας Σοφίας με Σοφοκλέους κοιτάζοντας δυτικά. Την είχαμε δει παλιότερα και η τοποθέτηση δεν προβληματίζει.
Η πρώτη από τις δύο φωτογραφίες με τη λεζάντα για Κωνσταντινούπολη επανατοποθετείται στη Θεσσαλονίκη, στην Αγίου Δημητρίου ελάχιστα μέτρα δυτικότερα της διασταύρωσης με Παπαμάρκου στο νότο και Φαληρέως στον βορρά.
Η δεύτερη μπροστά από τον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου περίπου στο ύψος της καταργημένης οδού Αρκάλου. Αποκαλύπτεται το νότιο μέτωπο της οδού, το οποίο είχαμε ξαναδεί σε ανάρτηση της Μάρας Νικοπούλου με αφορμή ένα video του Γαλλικού Στρατού από εδώ: https://archive.saloni.ca/1881. Φαίνονται πλέον τα ύψη των κτιρίων αλλά και το βάθος της οδού σε καλύτερη ανάλυση.
Επιστολικό δελτάριο της γνωστής έκδοσης Rollet, Lyon που κυκλοφόρησε στα χρόνια του Α΄ Π.Π. με τίτλο “Σερβική περίπολος σε έναν δρόμο της Θεσσαλονίκης”. Ο φωτογράφος στέκεται στη διασταύρωση της Αγίου Δημητρίου με Παπαμάρκου και κοιτάζει νοτιοδυτικά.
Η πρώτη σύνθεση, συσχέτιση της κάρτας με απόσπασμα φωτογραφίας του Joseph Pigassou που είχαμε δεί εδώ: https://archive.saloni.ca/1002
Οι συσχετίσεις και οι τοποθετήσεις των φωτογραφιών από το ύψος της Σοφοκλέους μέχρι το δυτικό άκρο της Εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου στα τέλη του 19 αιώνα. Οι τρεις φωτογραφίες του Julien Poinsot νομίζω ότι είναι τα παλαιότερα πλάνα που διαθέτουμε στο τμήμα αυτό της οδού.
Ο χάρτης της ρυμοτομίας της πόλης το 1919 με σημειωμένες τις θέσεις των φωτογραφιών.
Από τον Πέτρο Ανδρονάκη λάβαμε μια εικόνα της οδού Κλειούς το 1989-1990, και την αντιστοιχία του στο σήμερα. Από την γωνία με την οδό Περσέως, αποτύπωσε μεταξύ άλλων ένα υπέροχο σπίτι στα τελευταία του, ενώ στα δεξιά της φωτογραφίας διακρίνεται η μάντρα ενός τυχερού σπιτιού -στην Κλειούς 9- που αποκαταστάθηκε και στέκει ακόμα.
Τον ευχαριστούμε πολύ, τις δημοσιεύουμε και συμπληρώνουμε με άλλες παλιές φωτογραφίες του σημείου.
Πρώτο στα αριστερά το Κλειούς 16 -ο αριθμός διακρίνεται. Δίπλα του, το 14, ερείπιο πια. Στα δεξιά της φωτογραφίας διακρίνεται η μάντρα ενός τυχερού σπιτιού -στην Κλειούς 9- που αποκαταστάθηκε και στέκει ακόμα.
Στο βάθος, το αυτοκίνητο βγαίνει από την Στ. Δραγούμη. Εκεί που φαίνεται το χαμηλό (σπιτί ή μαγαζάκι; ) τώρα είναι μια αλάνα, ενώ το σπίτι με τα τούβλα πίσω του πριν λίγα χρόνια υπήρχε επίσης.
Η σημερινή εικόνα.
Ο κ. Ανδρονάκης σημειώνει την θέση λήψης της φωτογραφίας και το άνοιγμα του κάδρου. Από τις στέγες που βλέπουμε στο google ελάχιστες ανήκουν πια σε παλιά σπίτια
Σχεδόν 50 χρόνια πριν, από την αντίθετη κατεύθυνση. Σε μια κατοχική φωτογραφία της συλλογής του Βύρωνα Μήτου βλέπουμε την νότια όψη του μεγάλου σπιτιού με τον κήπο, στην Κλειούς 14.
Μόλις 7-8 χρόνια πριν την αρχική φωτογραφία του κ. Ανδρονάκη, το σπίτι κατοικούταν ακόμα, όπως μας δείχνει η φωτογραφία του Πλάτωνα Κλεανθίδη (1982) με τις φροντισμένες γλάστρες στο περβάζι και στο μπαλκονάκι. (Από ανάρτηση στην Άγνωστη Θεσσαλονικη)
Πάλι από τον κ. Κλεανθίδη, μια κοντινότερη ματιά στα σαχνισιά που έχουν αρχίσει να καταστρέφονται (ανάρτηση στην Α.Θ.)
Κι εδώ το βάθος της αρχικής φωτό, όπως την αποτύπωσε το γκούγκλ το 2011 -και μέχρι πριν 4-5 χρόνια δεν είχε αλλάξει.
Το είδαμε λίγο πιο μακριά από την Κασσάνδρου, ας το δούμε και από πιο κοντά. Μια από τις στρατιωτικές σχολές της Θεσσαλονίκης από τα οθωμανικά αρχεία της Κωνσταντινούπολης.
Από την Κασσάνδρου. Η παλιά Ευσταθίου φαίνεται να στρίβει αριστερά ακριβώς μετά το κτίριο.
Και από την μεριά που έβλεπε η κύρια όψη του προς την θάλασσα.
Επάνω από την φωτογραφία ο τίτλος της Σχολής στα γαλλικά.
Περίοπτη φυσικά από τους μιναρέδες της πόλης. Εδώ από το Χαμζά. Ο μιναρές μπροστά του ανήκει στο Πισμανιγιέ.
Και από το Φετχιέ.
Με βέλος η Σχολή, στο τετράγωνο η θέση του τζαμιού Πισμανιγιέ.
Μετά την πυρκαγιά το κτίριο εξαφανίζεται, όπως και το τζαμί. Απομένει μόνον ο μιναρές από πίσω. Η λήψη από το Μουσταφά, ο δρόμος που πηγαίνει προς τα δεξιά η Ευσταθίου.