Saloni.ca Archive

Τρεις φωτογραφίες της Καμάρας του Frederick William Hasluck από τη Βρετανική Σχολή της Αθήνας (BSA). Χρονολογούνται από το 1914.

Βλέπουμε και το ζυθοπωλείο Αμπατζή, στην νοτιοδυτική πλευρά της Καμάρας, που πουλούσε Ζύθο Ναούσης.

Θόδωρος Νάτσινας

Μπροστά στην Τράπεζα της Ελλάδος Απο το βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου Old Salonica

Κάτω από τις κερκίδες του Καυταντζογλείου

Από το βιβλίο των Καλογερόπουλου-Ανδρεάδη “Η πόλη μας”

Σπύρος Αλευρόπουλος

τέσσερα χρόνια αργότερα και στη ρόδα ανέβηκε

και ψαράκια ψάρεψε

Μια πανοραμική του Λούνα παρκ σε λήψη Νώντα Στυλιανίδη από εδώ: https://www.thessalonikiartsandculture.gr/thessaloniki/palia-thessaloniki/to-aksexasto-loyna-park-sti-salamina

Λήψεις του 1991.

Σπύρος Αλευρόπουλος

Με την ευκαιρία, μια και ήμουν στη στέγη και το οπτικό πεδίο ελεύθερο, ένα κλικ δεξιά η Ροτόντα.

Δύο σχέδια του Ρόκκου Βιτάλη για τα έργα της παραλίας την δεκαετία του 1870. Το ένα είναι το γνωστό σχέδιο με την αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης και της μελλοντικής, μετά την επιχωμάτωση της παραλίας. Το έχουμε δει έγχρωμο εδώ: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/photos/pcb.1300215087134788/1300213980468232/ Το δεύτερο αποτελεί ένα σκαρίφημα της προόδου των έργων το 1871. Μας δίνει μια πολύ ωραία εικόνα της παραλίας της πόλης σε μια στιγμή μετάβασης. Οι εικόνες αυτής της ανάρτησης προέρχονται από το βιβλίο «Η ανάδυση της σύγχρονης Θεσσαλονίκης» της Α. Γερόλυμπου-Καραδήμου (το σχέδιο βρίσκεται στο Πρωθυπουργικό Αρχείο Κωνσταντινούπολης).

Θόδωρος Νάτσινας

Το σκαρίφημα της προόδου των έργων του Βιτάλη είναι ένα πολύ ενδιαφέρον σχέδιο που δίνει εικόνα στην περιγραφή που δημοσιεύθηκε στον Ερμή για την κατάσταση της παραλίας πριν ολοκληρωθεί το έργο το 1882 (https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/photos/pcb.1294797701009860/1294797327676564/). Επίσης δίνει πληροφορίες για το χρονοδιάγραμμα των φάσεων του έργου. Η κατασκευή της παραλίας ήταν ένα σύνθετο έργο γιατί έπρεπε να γίνεται ενώ το λιμάνι εξακολουθούσε να λειτουργεί και, προφανώς, δεν έπρεπε να σταματήσει το εμπόριο καθώς δεν υπήρχε εναλλακτικό λιμάνι σε λογική απόσταση.

Για να συνεχίσει να δουλεύει το λιμάνι έπρεπε να συγχρονιστεί η καθαίρεση των παλιών προβλητών, με την κατασκευή μιας εναλλακτικής λύσης. Μια πιθανότητα τέτοιας εναλλακτικής λύσης δίνει το σκαρίφημα: να κατασκευαστούν πρώτα τμήματα της προκυμαίας (τουλάχιστον του κρηπιδώματος) και ίσως κάποιες νέες προβλήτες για να μπορούν εκεί να φορτο-εκφορτώνουν τα πλοία ενώ οι παλιές προβλήτες καθαιρούνταν. Φαίνεται στο σκαρίφημα ότι κατασκευαζόταν σε προτεραιότητα η περιοχή περίπου στην σημερινή πλ. Ελευθερίας, δίπλα στο πρώτο τελωνείο, κάτι που ήταν βολικό για την μετακίνηση των φορτίων. Το σκαρίφημα δείχνει επίσης ότι κατά προτεραιότητα κατασκευαζόταν και η δυτική άκρη της Κουντουριώτη – κάτι που θα επέτρεπε να δημιουργηθεί το οικόπεδο όπου θα κτιζόταν το δεύτερο τελωνείο. Με την κατασκευή του, και των προβλητών που το εξυπηρετούσαν, μπορούσε μετά να σταματήσει να λειτουργεί το πρώτο τελωνείο και να συμπληρωθεί η επιχωμάτωση μπροστά του αλλά και στα υπόλοιπα τμήματα.

Το σκαρίφημα του Βιτάλη δείχνει ότι δόθηκε προτεραιότητα και στο ανατολικό άκρο, στην περιοχή του Λ. Πύργου. Ίσως επειδή ήταν το πιο εύκολο σημείο καθώς το πλάτος της επιχωμάτωσης ήταν μικρό ή, ίσως, υπήρχε ανάγκη/δέσμευση να κατασκευαστεί το κτίριο του νοσοκομείου Γκουραμπά. Μάλιστα το Γκουραμπά φαίνεται ήδη κατασκευασμένο!

Στις επόμενες διαφάνειες παρουσιάζονται μεγεθύνσεις του σκαριφήματος αυτού, όπως έχουν δημοσιευθεί στο ίδιο βιβλίο της κας Γερόλυμπου-Καραδήμου.

Εδώ είναι το πρώτο τμήμα, το πιο δυτικό. Δδείχνει τα τελευταία προϋφιστάμενα παραλιακά κτίρια ενώ στο άκρο αριστερά, στο βάθος του κενού χώρου, θα υπήρχε το φρούριο του Βαρδαρίου. Εδώ η επιχωμάτωση έχει γίνει, στην έκταση όπου θα κατασκευαστεί το δεύτερο τελωνείο. Στο δεξί άκρο, το πιο νότιο κτίριο, που δεν φαίνεται καθόλου καλά, πρέπει να είναι η παλιά καραντίνα. Μεταξύ της καραντίνας και μέχρι το δυτικό τέλος της παλιάς οργάνωσης της παραλίας διακρίνεται ένας παραλιακός δρόμος που υπήρχε αλλά δεν ήταν συνεχής, σε σημεία σταματούσε. Αναλυτικότερα παρουσιάζεται στην επόμενη διαφάνεια. Οι ογκόλιθοι που σχημάτισαν το κρηπίδωμα, την προκυμαία είναι στην θέση τους αλλά ενδιάμεσα έχουν μείνει κενά στην επιχωμάτωση. Ταυτίζονται με τις «λίμνες» ή την «χερσαία θάλασσα» που ανέφερε ο «Ερμής».

Προσπάθεια αντιστοίχισης του παλιότερου παραλιακού δρόμου στα δύο σχέδια του Ρόκκου Βιτάλη για τα έργα της παραλίας.

Η περιοχή μπροστά από τον Πύργο της Αποβάθρας έχει μπαζωθεί και μαζί με την προκυμαία προσφέρει χώρο για την εξυπηρέτηση της εμπορικής κίνησης από τα καράβια. Σε αυτό το σημείο θα δημιουργηθεί η πλ. Ελευθερίας (και στην πρώτη-περιορισμένη και στην δεύτερη-διευρυμένη φάση της ύπαρξής της). Τα παραλιακά τείχη αλλού έχουν χάσει το ύψος τους αλλού διατηρούνται ακόμα. Δεν είμαι σίγουρος τι είναι αυτές οι γραμμές που φαίνονται στο κρηπίδωμα, στο σημείο της εσωτερικής λίμνης στα δεξιά. Ίσως να είναι οι πάσσαλοι που αναφέρει ο «Ερμής» όπου κάθονται και ψαρεύουν κάτοικοι. (Μάλιστα μοιάζουν με καλάμια ψαράδων …)

Φωτογραφία και σχόλιο από τον κ. Ν. Καστανίδη: “Σχετικά με τη γωνία της προκυμαίας μπορούμε να κάνουμε την εξής υπόθεση: μήπως έγινε 1) για να προσαρμοστεί ο εργολάβος στις μειώσεις των αρχικών προϋπολογισμών για τα επιμέρους τμήματα του έργου (όπως μας πληροφορεί η τούρκική διατριβή “OSMANLI DÖNEMİNDE SELANİK LİMANI: 1869–1912” (Port of Thessaloniki During the Ottoman Period 1869-1912) [2009] του S. Bayram και 2) λόγω της αύξησης του βάθους στο σημείο της γωνίας (δηλ. στο σημερινό ύψος της Αγίας Σοφίας), όπως διαπιστώνουμε από ναυτικούς χάρτες της Θεσσαλονίκης, πριν το 1870;;;

Εικόνα και σχόλιο από τον κ. Ν. Καστανίδη: “Ναυτικός χάρτης του Θερμαϊκού, το 1850”

Μεταξύ της μπαζωμένης περιοχής της μελλοντικής πλ. Ελευθερίας και του Λ. Πύργου η επιχωμάτωση έχει μείνει πίσω – η εσωτερική θάλασσα καλύπτει την μεγαλύτερη έκταση αυτού του τμήματος.

Το ανατολικό τμήμα φαίνεται πιο ολοκληρωμένο. Και αυτό ταιριάζει με την περιγραφή στον «Ερμή». Εντύπωση κάνει η εμφάνιση του νοσοκομείου Γκουραμπά, στο σχέδιο αυτό του 1871. Ιδιαίτερα επειδή μοιάζει με την μορφή με την οποία το ξέρουμε από τις μεταγενέστερες φωτογραφίες. Είχε ήδη κατασκευαστεί; Ήταν γνωστό το σχέδιό του; Είχε σχέση ο Βιτάλης και με αυτό το έργο; Εντύπωση κάνει και η εμφάνιση του παραλιακού δρόμου που φαίνεται ολοκληρωμένος με πεζοδρόμια σε αρκετό μήκος δυτικά από τον Λ. Πύργο.

Το σκαρίφημα του Βιτάλη περιλαμβάνει σε παράθεση κάτι που μοιάζει με μια τυπική διατομή της προκυμαίας και της παραλιακής οδού.

Πολεοδομική εξέλιξη της Καλαμαριάς από το 1926 μέχρι το 2008, εμπλουτισμένη με εικόνες από τις αντίστοιχες χρονικές περιόδους [Τα πολεοδομικά σχεδιαγράμματα προέρχονται από την ιστοσελίδα “Η Καλαμαριά μέσα στο χρόνο. Πότε εντάχθηκε κάθε περιοχή στο σχέδιο πόλης”, επιμέλεια ioannis tsionas, 21-2-2022 https://storymaps.arcgis.com/stories/297db1f1036a45b0a7d3b277fe8d5cb5?fbclid=IwAR0LVv5hteiEx-NmCy7I3hDwV__62XM-FxkxbWLvJPhTkNsufsy_aeci_wY

Νίκανδρος Καστανίδης

Πιθανότατα μέρος της Καλαμαριάς το 1926

[Αναρτήθηκε από το κ. David Bravos, στη ΘΧΠ, στις 15-5-2021]

Η τραυματική εμπειρία των προσφύγων μας με το Λοιμοκαθαρτήριο και τη φρουρούμενη Καραντίνα στην ακτή Αρετσού

[Αναρτήθηκε από το κ. David Bravos, στη ΘΧΠ, στις 19-5-2021]

[Αναρτήθηκε από το κ. David Bravos, στη ΘΧΠ, στις 19-5-2021]

Αρετσού, αρχές δεκαετίας του 1930

Καλαμαριά, τη χρονική περίοδο 1930-1935

Το “μπλόκο της Καλαμαριάς”, 13 Αυγούστου 1944 [Αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα: https://www.alfavita.gr/koinonia/264557_mploko-tis-kalamarias-13-aygoystoy-1944?fbclid=IwAR25tFAS589z6QdwWZodRojZVLl-BgdFvtA-fFjqPl0UTX4rZRvdiXbZPyw

Οικογένεια προσφύγων στο Καραμπουρνάκι το 1945. Διακρίνονται πρόβατα που βοσκούν στη χέρσα έκταση στο βάθος… Πηγή: Ιωαννίδου Ε. & Ροντρίγκες Χ. (1998), Δωρεά Πασαλίδου Ι.

Η λασπωμένη οδός Κ.Κ.Τ.36 το 1949 (σημερινή Κομνηνών 54) στην Καλαμαριά Πηγή: Ιωαννίδου Ε. & Ροντρίγκες Χ. (1998), Δωρεά Πασαλίδου Ι.

[Αναρτήθηκε από το κ. David Bravos, στη ΘΧΠ, στις 15-5-2021] 1956

[Αναρτήθηκε από το κ. David Bravos, στη ΘΧΠ, στις 15-5-2021]

Η οδός Μεταμορφώσεως, δεκαετία 1950

Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, τη δεκαετία του 1960 1963 περίπου

[Ανάρτηση του κ. David Bravos στη ΘΧΠ, στις 15-5-2021]

Φοίνικας και ένα μέρος της Καλαμαριάς

[Ανάρτηση του κ. David Bravos στη ΘΧΠ, στις 15-5-2021]

Η οδός Μεταμορφώσεως, δεκαετία του 1980

1989;;;

[Ανάρτηση του κ. David Bravos στη ΘΧΠ, στις 15-5-2021]

Σήμερα

[Ανάρτηση του κ. David Bravos στη ΘΧΠ, στις 15-5-2021]

Aπό το https://www.ohiomemory.org και το ημερολόγιο της νοσοκόμας του Ερυθρού Σταυρού Μary Gladwin έχουμε μια ενδιαφέρουσα περιγραφή της «πύλης» του λιμανιού το 1917, μιας πύλης που -όπως λέει- δεν υπήρχε το 1914.

Μάρα Νικοπούλου

Η Γλάντγουιν ξεκινάει στις 6 Φεβρουαρίου 1917 από την Τουλώνη με το πλωτό νοσοκομείο Sphinx. Η μόνη φωτογραφία που βρήκα με το Sphinx στη Θεσσαλονίκη είναι από προηγούμενη παραμονή του εδώ, μεταξύ 1915-1916, όπως γράφει η πηγή [www.messageries-maritimes.org]. Σίγουρα πριν τις 20 Νοεμβρίου 1916, καθώς τότε βρισκόταν εν πλω προς την Τουλώνη.

Γράφει πάντα στο τρίτο ενικό, και αποκαλεί τον εαυτό της R.C. -Ερυθροσταυρίτισσα. Πλησιάζοντας την Θεσσαλονίκη, ο καπετάνιος κάλεσε «…την Αμερικανίδα και δύο Αγγλίδες νοσοκόμες που θα υπηρετούσαν σε γαλλικά νοσοκομεία, στην γέφυρα για να παρακολουθήσουν τα πολεμικά πλοία να ανοίγουν την τριπλή ατσάλινη πύλη που προφυλλάσσει το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Οι τρεις τοίχοι από ατσάλινο δίχτυ που ήταν δεμένοι σε ψηλες σημαδούρες έλαμπαν σαν ασήμι στο πρωινό φως. Προστατεύονταν από πολεμικά και υποβρύχια στο βυθό της θάλασσας. Η πύλη ήταν καινούργια, δεν υπήρχε όταν η Αμερικανίδα Ερυθροσταυρίτισσα πέρασε πηγαίνοντας στο Βελιγράδι το 1914. Είχε 100 μέτρα μήκος και 40 μέτρα βάθος [ … ]». Δεν ξέρω αν υπάρχουν φωτογραφίες που να βλέπουμε κάτι σχετικό – τις σημαδούρες ίσως;

Άλλη μια άποψη του Sphinx από την ίδια πηγή, όχι όμως από Θεσσαλονικη.

Νίκανδρος Καστανίδης

Από το βιβλίο των Καλογερόπουλου-Ανδρεάδη “Η πόλη μας”

Ανάρτηση Μιχάλη Τρεμόπουλου στις ΠΦΘ. Λήψη Φεβρουαρίου 1978

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο, το Όλυμπος Παλλάς και το Σπλέντιτ ήταν τα πιο διάσημα ξενοδοχεία της πόλης. Σε προνομιακή θέση και με εξαιρετική θέα, φιλοξενούσαν τους πιο σπουδαίους επισκέπτες της πόλης (ή έστω όσους δεν έμεναν σε κάποια από τις βίλες των Εξοχών). Ακόμα περισσότεροι επισκέπτονταν τα εστιατόρια και τα καφέ τους.

Η Μαίρη Γκλάντγουιν, διάσπαρτα μέσα στις σελίδες του ημερολογίου της, έχει μερικά καθόλου κολακευτικά σχόλια και περιγραφές… [Πηγή: www.ohiomemory.org]

Μάρα Νικοπούλου

«Ο κεντρικός δρόμος, η Λεωφόρος Νίκης, εκτεινόταν κατά μήκος της παραλίας, και για να προσθέσουν στο κομφούζιο που επικρατούσε, οι Σύμμαχοι κατασκεύαζαν δίπλα στις γραμμές του τραμ και μία γραμμή τραίνου [σημ: της Μίκρας]. Εκεί βρίσκονταν τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης τα οποία έφεραν τα μεγαλοπρεπή ονόματα ‘Grand Olympos Palace’ και ‘Splendid’, αλλά καταπατούσαν όλους τους κανόνες υγιεινής», γράφει στη σελίδα 22. Παρ’όλ’ αυτά, όμως, μαθαίνουμε ότι σ’ αυτά έμεναν διάφορα επιφανή μέλη του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού: ο Άλμπερτ Μπακ του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στο Όλυμπος και ένας άλλος αμερικάνος γιατρός στο Σπλέντιντ. Στη φωτογραφία, το Splendid από την παρουσίασή του εδώ: https://archive.saloni.ca/1283

Η πιο χαρακτηριστική περιγραφή της αφορά μία επίσκεψη στο Όλυμπος Παλάς με την σύζυγο του Αμερικανού Προξένου. «Μιας και το Splendid καταπατούσε κάθε γνωστό κανόνα καθαριότητας και υγιεινής, πήγαν στο ‘Όλυμπος’. Αποφάσισαν να πιουν το τσάι τους σε μια πολυσυζητημένη αίθουσα στην ταράτσα του ξενοδοχείου, όπου τα πουλιά πετούσαν τιτιβίζοντας ανάμεσα σε θάμνους και νεαρά δεντράκια και απ’ όπου υπήρχε [δυσανάγνωστο] θέα στον Όλυμπο που φορούσε έναν λαμπερό μανδύα από φρέσκο χιόνι. Πηγαίνοντας προς το ασανσέρ, προσπέρασαν ένα μικρό κούφωμα κάτω απ’ τη σκάλα, όπου ένας λούστρος τακτοποιούσε επιμελώς τις βούρτσες του, ενώ δίπλα στον αγκώνα του -έτοιμο για να μεταφερθεί επάνω- βρισκόταν ένα δοχείο με μπαλάκια βούτυρο. Η κυρία Κέλ φρικίασε αλλά η Ερυθροσταυρίτισσα γέλασε, γιατί εδώ και καιρό δεν της ήταν δύσκολο πια να στερηθεί το βούτυρο. Το ξύλινο κάθισμα στο βάθος του ασανσέρ ήταν γεμάτο με κάτι που έμοιαζε με χαρτοσακούλες, αλλά καθώς ο ανελκυστήρας ξεκίνησε μ’ ένα τράνταγμα, τα πακέτα γλίστρησαν κι έπεσαν στα λασπωμένα παπούτσια τους και στο λασπωμένο πάτωμα και φάνηκε ότι ήταν φρατζόλες ψωμί, που επίσης προορίζονταν για το τεϊοποτείο. Το χάρηκαν το τσάι τους: η ψίχα του ψωμιού ήταν καλή, και έφαγαν και κάτι νόστιμα κεκάκια [τσουρεκάκια, ίσως;;] για τα οποία δεν ήξεραν τίποτα. Μετά το τσάι, τρύπωσαν σε δυο-τρία μέρη που δεν έπρεπε να βλέπουν οι επισκέπτες κι έπειτα έφυγαν βιαστικές, για να μην δούνε τίποτα παραπάνω», γράφει στις σελ. 35-36. Στη φωτογραφία τα δύο κτίρια του Ξενοδοχείου Όλυμπος Παλλάς. Η περιγραφή αφορά φυσικά το ψηλότερο, στα αριστερά.

Από την παρουσίαση του νεόδμητου κτιρίου-προσθήκη στο Όλυμπος Παλλάς, τέσσερα χρόνια πριν, αντιγράφουμε το κομμάτι που αφορά τον συγκεκριμένο χώρο: «Θέλουσι επίσης να παρουσιάση τι το όλως έκτακτον και εξαιρετικόν εν τη οροφή του Ξεχονοδοχείου παρασκευάζη πολυτελή ανθοστόλιστην αίθουσαν, ήτις θα χρησιμεύσει ου μόνον το κέντρον της αριστοκρατίας αλλά και το καταλληλότερον μέρος δια γάμους, χορούς, εσπερίδας και ψυχαγωγικές συγκεντρώσεις», γράφει. Ενώ παρακάτω, μιλώντας γενικά για το εστιατόριο και το σύστημα πανσιόν, αναφέρει ότι «θα προμηθεύετε το καλλίτερον και εκλεκτότερον υλικόν, θα έχει δε ως μέλημα την απόλυτον καθαριότητα ήτις διέκρινε τον Όλυμπον». Χμ…