Saloni.ca Archive

Η χρωστούμενη συνέχεια για το Μανδαλίδειο και την κατάληψη στη Λεωφόρο Νίκης 39, λίγες μέρες μετά την επέτειο των 40 ετών απ’ την αρχή της, και των 35 από το τέλος της, στις 30/11/1990, με αφορμή και ένα πρόσφατο άρθρο του TyposThes [Η παλιότερη ανάρτηση για το Μανδαλίδειο εδώ: [https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02mCqKgPeRcqKP7z96p1qHEkMPmoVnkEK5D3cjZ5RMdbSqVdik8QqkVwM92xo7X3nhl]

Όσοι έζησαν την πόλη 40 χρόνια πριν, σίγουρα θα θυμούνται μια Θεσσαλονίκη πολύ μικρότερη σε έκταση (συνοικίες ολόκληρες δεν είχαν χτιστεί ακόμα), σαφώς ‘χαμηλότερη’ σε ύψος ( η αντιπαροχή σε περιοχές όπως Kάτω Τούμπα, Χαριλάου και άλλες ήταν στην αρχή της) κλπ.. Και ίσως θυμούνται και ότι κάποια από τα -έτσι κι αλλιώς ελάχιστα- ενοικιαστήρια έγραφαν ότι «αποκλείονται φοιτητές». Σ’ αυτό το περιβάλλον, στις 15/11/1985, έγινε από ομάδα φοιτητών η κατάληψη του Μανδαλίδειου. Αρχικά ως ολιγοήμερη παρέμβαση για το θέμα της στέγης, σε σημείο απ’ όπου θα περνούσε η πορεία για το Πολυτεχνείο.

Με την είσοδο στο άδειο από χρόνια κληροδότημα της Οδοντιατρικής, έγινε αντιληπτό ότι με ορισμένες επισκευές μπορούσε να στεγάσει άνετα πάνω από 30 άτομα και, μετά από κάποιες συζητήσεις, αυτό ακριβώς έγινε.

Μάρα Νικοπούλου

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0F8Xuc1krAdvYq63FANwKRmxHx5BGA2kXuUa9mWKaGyJxHL199fEktesMyfBmfzPml

Η φωτό από εδώ: https://www.typosthes.gr/oikonomia/410240_thessaloniki-rimazei-ktirio-me-piato-thermaiko-sti-l-nikis-sokaroyn-oi-eikones Υπάρχουν και άλλες σύγχρονες, σε ένα άρθρο που -αν και ξεχνάει την πρώτη κατάληψη του 1985-90- έχει αρκετά σωστά την υπόλοιπη ιστορία, και καταλήγει: « οι ελπίδες «πέφτουν» στον ιδιώτη που το έχει μισθώσει». Προσωπικά, το ότι απομακρύνθηκαν οι σκαλωσιές με τρομάζει. Ίσως η μπουλντόζα να μην απέχει πολύ…

Για την ώρα, επιστρέφουμε στα 1985: Λίγο αφότου έγιναν οι πρώτες βασικές επισκευές του κτιρίου, ο μισός χώρος του ισογείου μετατράπηκε σε ‘καφενείο’, χώρος γενικών συνελεύσεων, αλλά και μπαρ/στέκι με προβολές κλπ. Στο υπόγειο υπήρχε δωμάτιο ανακύκλωσης χαρτιού [σημ: τότε ΔΕΝ υπήρχε ‘επίσημη’ ανακύκλωση, τα μάζευαν και τα πήγαιναν κατευθείαν στη χαρτοβιομηχανία], συνεργείο μηχανών, για κάποιο διάστημα στούντιο με ηχομόνωση για πρόβες συγκροτήματος (των Γκουλάγκ), πάρκινγκ για μηχανές, και ξυλουργείο-στην αρχή για κατασκευές, μετά αποθήκη ξύλων για κάψιμο…

Στα δωμάτια της Κατάληψης στεγάστηκαν πάνω από 100 άτομα, 30-35 συγχρόνως. Εδώ ένα δωμάτιο του Β’ κι ένα του Γ’ ορόφου.

Κι άλλα δύο δωμάτια του Γ' ορόφου.

Tον Ιούνιο 1987, το ΑΠΘ ζητάει από τη ΔΕΗ να κόψει το ρεύμα στο κτίριο, θεωρώντας προφανώς ότι έτσι η κατάληψη θα μαράζωνε και το κτίριο θα άδειαζε. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη. Η επιτροπή κατάληψης μέσω εκπροσώπου κατέθεσε άμεσα ποσό για το κόστος τους ρεύματος στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Μετά, αγόρασε και εγκαστέσησε στο υπόγειο γεννήτρια (δεξιά), και ξυλοθερμοσίφωνες (αριστερά). Η αποθήκη ξυλείας στο υπόγειο τροφοδοτούταν καθημερινά -δεν έμενε ξύλο για ξύλο στα σκουπίδια της ευρύτερης περιοχής, και φυσικά τα καλύτερα ήταν τα πεταμένα ελατάκια κάθε Γενάρη …. Όσοι είχαν θέρμανση με ηλεκτρικό στα δωμάτιά τους, προμηθεύτηκαν σόμπες υγραερίου, ξυλόσομπες, μασίνες πετρελαίου κλπ. Λάμπες θυέλλης, και κεριά είχαν την τιμητική τους, αλλά εμφανίστηκαν μέχρι και πατέντες πρώιμων φωτοβολταϊκών… Και η ζωή συνεχίστηκε…

Στα τέλη Φεβρουαρίου 1989, η Πρυτανεία του ΑΠΘ στέλνει εξώδικο προς τον εκπρόσωπο «ομάδας φοιτητών που κατοικούν στο κτίριο» (αυτόν που κατέθετε εξ ονόματος της Επιτροπής Κατάληψης τα χρήματα για τη ΔΕΗ στο Ταμείο Παρακαταθηκών) και προς κάθε άλλο διαμένοντα κλπ. Από το απόσπασμά του (αριστερά) κρατάμε ότι το ΑΠΘ «προτίθεται να πραγματοποιήσει το σκοπό του διαθέτη, όπως ακριβώς προβλέπει η ιδρυτική πράξη και όπως υποχρεούται από κατά νόμο» [σημ: δηλ. «με αποκλειστικό σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως επιστημονικό και ερευνητικό κέντρο», όπως γράφει παραπάνω]. Ως γνωστόν, ποτέ δεν έγινε ερευνητικό κέντρο της Οδοντιατρικής. Αντίθετα, ξαφνικά βρέθηκε τρόπος «αλλαγής σκοπού», και δόθηκε στην Σχολή Δημοσιογραφίας. Δεξιά, απόσπασμα από την πρώτη προκήρυξη/απάντηση της Επιτροπής Κατάληψης της ΛΝ 39. Η βασικότερη απάντηση όμως ήταν το εξώδικο που έστειλαν στις 3/4/89 στον πρύτανη, 74 (sic) πρώην και νυν κάτοικοι και συμπαραστάτες της ΛΝ 39, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την κατάληψη του κτιρίου. Ενάντια σ’ αυτούς τους 74 θα στραφεί αργότερα το ΑΠΘ -το 1990 πια.

Η ζωή συνεχίζεται… Λίγο πριν την τέταρτη επέτειο, μια ομάδα φοιτητών της Καλών Τεχνών ζητάει να χρησιμοποιεί για εργαστήριό της τον ανοιχτό μεγάλο χώρο του 4ου ορόφου. Βλέπουμε τον υπέροχο γκρίζο γάτο να ποζάρει στον χώρο. Ιδιαίτερη σημασία όμως έχει η κολώνα που βλέπουμε στο βάθος αριστερά. Μία από τις 2 κολώνες που υπήρχαν στον χώρο και λέγεται ότι εξαφανίστηκαν για να μετατραπεί σε αμφιθέατρο της Σχολής Δημοσιογραφίας

Είμαστε στο 1990: Οι εσωτερικοί κοινόχρηστοι χώροι βάφονται -εξωτερικές επισκευές και βάψιμο έχουν γίνει, με σκαλωσιές, τον Απρίλιο ’89- και το κτίριο προετοιμάζεται για διάφορες εκδηλώσεις. Ανάμεσά τους, η έκθεση (εξωτερικά και εσωτερικά) με έργα ζωγραφικής της ομάδας φοιτητών της Καλών Τεχνών που χρησιμοποιεί τον 4ο. Στις φωτό έργα κρεμασμένα στην πρόσοψη, και το ποδήλατο/ ‘κράχτης’, που ψαρεύτηκε μπροστά από το κτίριο. Η έκθεση συνεχιζόταν στον χώρο της εισόδου και του καφενείου.

Η ταράτσα έξω απ’ τη 'σοφίτα' του 5ου, διαμορφωμένη για μία γιορτή/συνεστίαση ευχαριστίας προς τους δικηγόρους που είχαν αναλάβει την υπόθεση της Κατάληψης. Σημειωτέον ότι, τότε, το καφενείο του ισογείου λειτουργεί ήδη και ως ‘εστιατόριο’ για κατοίκους και φίλους τους: Στον πίνακα γραφόταν το μενού των 2-3 επόμενων ημερών και το (μικρότατο) κόστος ανά άτομο. Οι ενδιαφερόμενοι/ες κάτοικοι έβαζαν το όνομά τους (+πόσα άτομα ακόμα αν ήταν να φέρουν παρέα) ώστε οι μάγειρες να ψωνίσουν ανάλογα με το πόσους έχουν να σερβίρουν. Πολλοί καταληψίες είχαν φάει παέγια και άλλα ‘εξωτικά’ πιάτα πολύ πριν γίνουν μόδα τα έθνικ εστιατόρια

Η δίκη που είχε οριστεί για τα τέλη Μαίου 1990, αναβάλλεται. Το καλοκαίρι φέρνει διάφορες επαφές, αλλά και κούραση. Πολλοί απ’ τους αρχικούς κατοίκους έχουν φύγει, κάποιοι απ’ τους πιο πρόσφατους δεν έχουν την ίδια οπτική, οι συνελεύσεις του φθινοπώρου έχουν σχετικά μικρή συμμετοχή, κι έτσι παίρνεται η απόφαση η κατάληψη να λήξει. Θα γίνει ένα πάρτι στην 5η επέτειό της, και 30/11/1990 το κτίριο θα αδειάσει. Το ΑΠΘ παρέλαβε το κτίριο, σώριασε μπροστά του τα ελάχιστα (και όχι σκουπίδια) πράγματα που είχαν μείνει μέσα, έβαλε μια χοντρή αλυσίδα με λουκέτο και το άφησε έτσι για πάνω από ενάμιση χρόνο. Ο σπασμένος καθρέφτης φέρνει 7 χρόνια γρουσουζιά, λένε. Το υπέροχο κτίριο της Λ. Νίκης 39 μετράει πια πολλά περισσότερα

Μια σπάνια φωτογραφία του 1941 από μια ήσυχη γειτονιά στην Άνω Πόλη αποκαλύπτει το κλίμα της εποχής. Πέρα από την τοπογραφία το ενδιαφέρον εστιάζεται στην ψυχολογία των κατοίκων. Η αποστροφή του βλέμματος μαρτυρά περιφρόνηση για τον κατακτητή φωτογράφο, ενώ ο φόβος κρατά τα παιδιά σε απόσταση. Η σκηνή διαδραματίζεται στην οδό Μορεά (Μωρεά) στο ύψος της Θερσίππου.

Η φωτογραφία προέρχεται από δημοπρασία στο ebay και αντλήθηκε από τη σελίδα στο Facebook «Greece at WW2 Archives».

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid029bnKQKZWH36nTqn4ZTr7eERsuBUirZHskDRHyCmhWuupi8yFd13bLTrzezBd2a43l

1941. Στην άνοδο της οδού Μορεά.

Στο πλάνο βλέπουμε την άνοδο της οδού Μορεά στα πρώτα νούμερα, λίγο παραπάνω από τη συμβολή της με την Αθηνάς και τις καθέτους Θερσίππου, Μαλέα και Κόδρου. Ο φακός ελίσσεται μέχρι την κρήνη της Αιόλου.

Η συσχέτιση με μία σύγχρονη εικόνα από το 2011 αποκαλύπτει τις αλλαγές στο τοπίο. Το σπίτι αριστερά, όπου στέκονταν τα παιδιά, καθώς και το κτίσμα στο βάθος στην οδό Κόδρου έχουν πλέον κατεδαφιστεί. Αντίθετα, το οίκημα στη δεξιά πλευρά της ανηφόρας διασώζεται μέχρι σήμερα

Η μεταμόρφωση της πόλης μέσα από τον φακό του μεσοπολέμου. Από τα κτίρια της εταιρείας Bartissol, εκεί που σήμερα βρίσκεται η είσοδος του λιμανιού, δύο φωτογραφίες τραβηγμένες προς το κέντρο της πόλης, αποτυπώνουν την εικόνα της πρώτης οικοδομικής δραστηριότητας. Στο βάθος διακρίνουμε τον χαρακτηριστικό τρούλο του μεγάρου Stein. Δίπλα, νέα μέγαρα ορθώνονται. Η πόλη βρίσκει ξανά τον παλμό της, αναγεννημένη μέσα από τις στάχτες της.

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0266YQ19zvaa26NFdQJdVXNe6o2vuC6NPwzr1WY3utBL1JLTXPzntqf8z1Djjsd7uRl

Η φωτογραφία προέρχεται από τη «Βρετανική Σχολή Αθηνών» (B.S.A.) και ανήκει στη συλλογή του Winifred Lamb. Χρονολογία: 1925 Κωδικός τεκμηρίου: LAM/3/1/9/4

Η φωτογραφία προέρχεται από τη «Βρετανική Σχολή Αθηνών» (B.S.A.) και ανήκει στη συλλογή του Winifred Lamb. Χρονολογία: 1925 Κωδικός τεκμηρίου: LAM/3/1/9/3

Στα όρια δύο πυρκαγιών, τριών συνοικιών και δυο αιώνων, με αφορμή μια γνωστή φωτογραφία, δημοσιευμένη αρκετές φορές (και σε διαφορετικές εκδοχές) σε άλλες ομάδες, που όμως έλειπε από τον χάρτη μας.

Μετά την πυρκαγιά του 1890 και πριν του 1917, στα ανατολικά όρια και των δύο, ο φωτογράφος βρίσκεται σε κτίριο της συνοικίας Κεμπίρ μαναστήρ (Νέας Παναγιάς), λίγο πιο δυτικά από την τότε Παλαιών Πατρών Γερμανού (νυν Μορκεντάου χαμηλά, Βύρωνος ψηλότερα), και βλέπει προς τα βόρεια. Ο πιο κοντινός μας μιναρές είναι αυτός του Καρα-Αλή, ψηλότερα αυτός του Ακτσέ Μεστζίτ -εκεί που είναι τώρα το Οκτάγωνο. Στην ανατολική γωνία Π.Π. Γερμανού με Καπανάτσα (τότε Τσιμισκή, τώρα Μητροπόλεως) υποψιαζόμαστε μια βρύση. Για την ώρα, δεν έχει εντοπιστεί άλλη φωτογραφία ή γραπτή πηγή που να την επιβεβαιώνει.

Ακολουθεί η τεκμηρίωση και μια γενικότερη «ξενάγηση» και σύνδεση με άλλες αναρτήσεις που αναφέρονται στην περιοχή.

Μάρα Νικοπούλου

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02Ee8wArzBXCw8fMfcmfPUNGEjyrg2dnH5DtvrMfxpkoDWrGej3dyPV8BYsA6H6TcUl

Σε απόσπασμα αεροφωτογραφίας πριν την φωτιά του 1917 [από Α. Γερόλυμπου, το Χρονικό της μεγάλης πυρκαγιάς] σημειώνονται με κίτρινο οι αριθμοί των παλιών Οικοδομικών Τετραγώνων και τα τζαμιά Καρα-αλή και Ακτσέ Μεστζίτ. Οι κόκκινοι αριθμοί δείχνουν την αντιστοιχία των κτιρίων. Μπλε η οδός Καπανάτσα (παλαιά Τσιμισκή, νυν Μητροπόλεως), πράσινη η τότε Π.Π. Γερμανού (νυν Μορκεντάου). Η μικρή οδός στα δεξιά, με κόκκινο, είναι η τότε Μωραϊτου και αντιστοιχεί με την τωρινή Λώρη Μαργαρίτη. Την συνέχεια της Π.Π. Γερμανού προς τα πάνω την είδαμε πρόσφατα σε ταύτιση του Στάθη Ασλανίδη, εδώ: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02BiJq5Urpo5snBS7tkGYCNaE8Ffx3HQbpwfPp5kFtifN6b4iW1VUvEuDrScn6SjRel Για τα συγκεκριμένα Ο.Τ. δεν έχουν βρεθεί στοιχεία για τις ιδιοκτησίες κατά το 1917. Και, δυστυχώς, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία ούτε για το Καρα-Αλή γιατί, όπως σημειώνει ο Δημητριάδης, το σχετικό φορολογικό κατάστιχο του 1906 είναι εν μέρει κατεστραμμένο. Ωστόσο, από τα παρακάτω στοιχεία γίνεται φανερό ότι το τζαμί αυτό το έφαγαν οι νέες χαράξεις των δρόμων και όχι οι φωτιές

Παρατηρώντας στους χάρτες την περιοχή, βλέπουμε ότι η έκταση του Καρά-Αλή περιορίστηκε σημαντικά μετά τη φωτιά του 1890. Αριστερά, στον χάρτη του Βερνιέσκι, βλέπουμε την έκταση που κάλυπτε το συγκρότημα του Καρά-Αλή πριν την φωτιά του 1890. Στον χάρτη του Σάλεμ, προτείνονται διάφορες αλλαγές στην περιοχή, μεταξύ των οποίων η Καπανάτσα (δηλ. η παλιά Τσιμισκή -νυν Μητροπόλεως) ισιώνει κάπως σε σχέση με την παραλία και δείχνει να τελειώνει στο Καρα-Αλή το οποίο έχει κι εδώ το ίδιο μέγεθος. Στον χάρτη του Δημητριάδη όμως (δεξιά), βλέπουμε ότι η έκταση του συγκροτήματος έχει μικρύνει κατά πολύ, καθώς η νέα ρυμοτομία ισιώνει μεν την Καπανάτσα (όπως την βλέπουμε στην πρόταση του χάρτη Σάλεμ), αλλά την προχωράει και πιο ανατολικά, τρώγοντας μέρος του οικοπέδου του τζαμιού. Με κόκκινο οι αριθμοί Οικ. Τετραγώνων που είδαμε και παραπάνω. Στον ίδιο χάρτη, οι διαφορετικές σκιάσεις μάς δείχνουν και τα όρια των συνοικιών μαζί με τον θρησκευτικό χαρακτηρισμό τους. Χωρίς σκίαση, είναι η συνοικία του Ακτσέ Μεστζίτ που χαρακτηρίζεται μουσουλμανική -εκεί ανήκει και το Καρα-Αλή. Ανατολικότερα και προς τα κάτω, η χριστιανική συνοικία Κεμπίρ Μαναστήρ (Νέας Παναγιάς). Δυτικά, με πιο έντονη σκίαση, η εβραϊκή συνοικία Caldirgoc. Κι ενώ οι δυο πρώτες, στο μεγαλύτερο μέρος τους γλιτώνουν και από τις δύο πυρκαγιές, η Καλντιργκότς καταστρέφεται και στις δύο. Ωστόσο, όπως καταλαβαίνουμε από όσα στοιχεία ιδιοκτησίας είναι διαθέσιμα, αλλά και άλλα δημοσιεύματα (αγγελίες, ειδήσεις κλπ), ο πληθυσμός στην ευρύτερη περιοχή ήταν σχετικά μεικτός. Και Ίσως αυτός να ήταν ένας λόγος που κομμάτι του οικοπέδου του Καρα-Αλή θυσιάστηκε για την χάραξη του δρόμου, μιας και πιθανόν ο μουσουλμανικός πληθυσμός είχε μειωθεί αρκετά και η συνοικία δεν χρειαζόταν πια δύο τζαμιά τέτοιου μεγέθους (όσον αφορά τα παρακολουθήματά τους, δηλαδή -μεντρεσέδες, τεκέδες κλπ).

Τα οικοδομικά τετράγωνα και οι οδοί Καπανάτσα (μπλε) και Π.Π. Γερμανού (πράσινο) σημειωμένα ξανά σε αποσπάσματα αεροφωτογραφιών πριν και μετά την πυρκαγιά των 1917. Στην αεροφωτογραφία με την καταστροφή, το κάδρο ανοίγει λίγο προς τα ανατολικά για να συμπεριλάβει και στην Νέα Παναγιά. Με αστεράκι αριστερά, επισημαίνεται και η συναγωγή Μπεθ Ελ ( που είχαμε δει στην ανάρτηση του Νίκανδρου Καστανιδη, εδώ: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid038ASxCQUzaoezEC84wqwVXV1LhERpz1dzby9Yogh6tZdVGWfEmynV9n2kp5UGCwxAl ). Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ως το 1917 είχαμε συναγωγή, τζαμί και εκκλησία σε τρία συνεχόμενα οικοδομικά τετράγωνα. Βλέπουμε επίσης ότι από αυτά μόνον η συναγωγή έπαθε ζημιά το ’17.

Η εικόνα της καταστροφής αλλά και της «γειτνίασης» από άλλη πλευρά σε απόσπασμα αεροφωτογραφίας [από την συλλογή Fairbank Papers -Cambridge University]. Η Ν. Παναγία, το συγκρότημα του Καρά-Αλή στο πράσινο τετράγωνο, και η συναγωγή με μόνο τους 4 εξωτερικούς τοίχους να έχουν σωθεί. Το πράσινο βέλος βρίσκεται επί της τότε Π.Π. Γερμανού και δείχνει την κατεύθυνση της αρχικής φωτογραφίας -το κομμάτι αυτό σήμερα αντιστοιχεί με την Μορκεντάου, που τελειώνει πια στο ύψος της γαλάζιας γραμμής=την οδό Καπανάτσα/Παλαιά Τσιμισκή.

Ευκαιρία να τοποθετήσουμε και το Καρά-Αλή λίγο καλύτερα από το κάπως αόριστο «περίπου στα Ηλύσια» που έχουμε συνηθίσει ως τώρα. Στην αεροφωτογραφία του 1938 (αριστερά), τα 2 βασικά κτίρια του τζαμιού έχουν εξαφανιστεί, κάτω από το κτίριο της Π.Μελά 14 και από τον ίδιο τον δρόμο. Η επισκευασμένη συναγωγή έχει πια αποκτήσει πρόσοψη στην Μητροπόλεως που φάρδυνε και «ίσιωσε» ακόμα παραπάνω σε σχέση με την παλιά χάραξη της Καπανάτσα, ανεβαίνοντας λίγο προς τα βόρεια. Δεξιά, βλέπουμε (έστω με μια μικρή απόκλιση) πώς διαγράφεται η σημερινή πόλη (από το gis του Δήμου Θεσ/νίκης) πάνω από την αεροφωτογραφία μετά τη φωτιά του ’17.

Ταξίδι στο 1969. Τότε που το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης ήταν γνωστό ως «Κρατικός Αερολιμένας Μίκρας». Σήμερα, δεκαετίες μετά και ύστερα από σημαντικές επεκτάσεις και έργα, το γνωρίζουμε πλέον ως Διεθνές Αεροδρόμιο «Μακεδονία».

Μπορείτε να θυμηθείτε περισσότερα για την ιστορία του αεροδρομίου στις προηγούμενες δημοσιεύσεις μας: [https://archive.saloni.ca/2377], [https://archive.saloni.ca/2913].

Πηγή φωτογραφίας: Ψηφιακό αποθετήριο του Πανεπιστημίου Βόρειου Τέξας (University North Texas Digital Library – UNT). [https://digital.library.unt.edu/]

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02VJLbjsEkicvLCLTvNUndVD8WKCnoTjoGBY6a9qsUEucEvFzAPVUAStwoiaQBGeRLl

Μια ασυνήθιστη λήψη την περίoδο της Κατοχής από τη «Μεσαία Πορτάρα» στην Ακρόπολη προς την Άνω Πόλη.

Σε αντίθεση με προηγούμενες λήψεις που έχουμε δει κατά καιρούς από την αντίστροφη κατεύθυνση, εδώ ο φακός εστιάζει στα τελευταία σπίτια της οδού Ακροπόλεως, ακριβώς στο σημείο που συναντά την Επταπυργίου.

Φωτογραφία του Hermann Hirchenhein.

Πηγή: Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο (Deutsches Historisches Museum-DHM) Κωδικός: DHM00722751 [https://objekt.db.dhm.de/] Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0RbdNq4Htjr7Cg8ya4tQ5RxWdowPaSdUVU8KuK31rSxPMsnvVngSFF5CuBFrnRxa9l

1. Φωτογραφία την περίοδο της Κατοχής.

Μια γυναίκα στέκεται στην άνοδο της οδού Σοφοκλέους λίγο πάνω από την Αγίου Δημητρίου.

Φωτογραφία του Hermann Hirchenhein.

Πηγή: Γερμανικό Ιστορικό Μουσείο (Deutsches Historisches Museum-DHM) Κωδικός: DHM00722943 [https://objekt.db.dhm.de/]

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02Ub41FfuqZSD1ohvyJXGsAwLSQpoJsYVnR8YddDq2DC4h3n66EW5MZTLynYb8q3Nil

Το ιταλικό δημοτικό σχολείο “Alessandro Manzoni” (Scuola popolare Manzoni) και η ιταλική Οικοκυρική Σχολή (Scuola di Economia Domestica) στην πλατεία Βαρδαρίου και οι εβραίοι μαθητές τους.

Τα σχολεία διέκοψαν την λειτουργία τους με την κήρυξη του πολέμου, αλλά επαναλειτούργησαν μετά την γερμανική κατάληψη της πόλης. Όπως είχαμε δει στο παρελθόν, ιταλικό σχολείο στην περιοχή του Βαρδάρη υπήρχε ήδη από παλιότερα, η “Societa cooperativa Operaia di Mutuo Soccorso” με πρόεδρο μάλιστα τον Αριγκόνι. (βλ. πληροφορίες και φωτογραφίες https://archive.saloni.ca/1898).

Το Alessandro Manzoni ήταν ένα λαϊκό σχολείο “για τα παιδιά των εβραϊκών φτωχογειτονιών της δυτικής πλευράς τα περισσότερα εκ των οποίων δεν κατέβαλλαν δίδακτρα αλλά τους παρεχόταν και γεύμα. Τα παιδιά των αστών φοιτούσαν στην ανατολική πλευρά της πόλης και αυτά των πενήτων στη δυτική” Βλ. Μπουρούτης, Ανδρέας «Τα ευρωπαϊκά σχολεία της Θεσσαλονίκης (1888-1943): Πολιτιστική και κοινωνική τομή σε πόλη της ύστερης Αυτοκρατορίας» Διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 2016, σ.333.

Ο Μπουρούτης αναφέρει ως έτος λειτουργίας αυτού του σχολείου το 1921, αν και όπως έδειξε η Μάρα Νικοπούλου ό.π. η cooperativa ιδρύθηκε το 1902. Το κτίριο, ή έστω ό,τι έχει απομείνει από αυτό σήμερα, φτιάχτηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο το 1933 από τους Ιταλούς στη θέση του παλιού Γερμανικού σχολείου (Από το αφιέρωμα στον Ελί Μοδιάνο https://archive.saloni.ca/207).

Όπως αναφέρει ο Μπουρούτης “η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτώντων εκεί ήταν εβραίοι, μέχρι το 1938 μάλιστα αναφέρονταν ως «ισραηλίτες» ή «εβραϊκού» θρησκεύματος. Από το 1938 η κατηγοριοποίηση των φοιτώντων αλλάζει και γίνεται πλέον επί τη βάσει αναγραφής της φυλής. Οι εβραίοι μαθητές αναφέρονταν ως «εβραϊκής φυλής» ενώ οι Ιταλοί καθολικοί ως «άριοι». Στην Θεσσαλονίκη δεν αντιμετωπίστηκε κάποιο ζήτημα εκδίωξης των εβραίων μαθητών, γιατί αποτελούσαν τη μεγάλη πλειοψηφία και μια τέτοια πράξη θα ήταν καταστροφική για τη λειτουργία των ιταλικών σχολείων. Όταν όμως ζητήθηκε από το ιταλικό κράτος να εκδιωχθούν οι εβραίοι καθηγητές από το προσωπικό, από τους Ιταλούς επίσημους στην πόλη επιχειρήθηκε να αναβληθεί η υπόθεση, αντιλαμβανόμενοι τις αρνητικές συνέπειες για το σχολείο.... Μετά την εκδίωξη και των εβραίων μαθητών ακολούθησε διαμαρτυρία εβραίων αλλά και χριστιανών μαθητών που εισήλθαν στο γραφείο του συλλόγου αποφοίτων και αποκαθήλωσαν τα πορτρέτα του βασιλιά και του Μουσολίνι. Ο διευθυντής του σχολείου αντικαταστάθηκε επειγόντως. Μπουρούτης ό.π. σσ.428-430

Κάποια πρόσθετα στοιχεία για τους μαθητές των Ιταλικών σχολείων στην πόλη: Στα ιταλικά σχολεία της Θεσσαλονίκης κατά το σχολικό έτος 1933 – 1934 φοιτούσαν 456 μαθητές εκ των οποίων οι 148 ήταν Έλληνες. Στην διατριβή της Φωτ. Καγιόγλου: «Ξένη προπαγάνδα, κουλτούρα, πολιτική στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου: το περιοδικό “Olimpo» Θεσσαλονίκη, 2014 σ.228

Σπύρος Αλευρόπουλος

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02LPLHkrHZahD5yDhNh5mjPhPGA5CCqcP77zVQPxAbdd56nreEUyeftFaNb9HsN7ZXl

Το σχολείο λίγο πριν τον πόλεμο

Η πίσω πλευρά της προηγούμενης φωτογραφίας. Δωρήθηκε στην διευθύντρια της Οικ. Σχολής Ida Zambaldi επ ευκαιρία της προαγωγής της ( ; ) το 1939 και βρέθηκε από τον Αλεξ. Σαββόπουλο

Ψάχνοντας το όνομα της Ida Zambaldi, εντοπίστηκε αυτό το αναγνωστικό σε ιταλική και ελληνική γλώσσα (Il Primo Libro D'Italiano Per Scuole Della Grecia) που την φέρει το 1942 να είναι διευθύντρια στο Γυμνάσιο Θηλέων στην Κέρκυρα (ίσως η προαγωγή της) https://palaio-biblio.gr/katastima/nees-paralabes/primolibrogrecia1942-detail.html?fbclid=IwY2xjawONDWxleHRuA2FlbQIxMABicmlkETF4Qk5ZVmVPd3h0VG02bEhoc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHhZkDAX-vEsccIBkil9KmHqVVCtq-n96v_mbTJI3tB19pVqb3ybR2wjIDH0T_aem_nv0DFqmrIal4zVduMWO74A&brid=QEuifpxkz5idr5NKtn-4Cg

Από μια παρουσίαση της Σχολής στην εφημερίδα ΦΩΣ τον Μάιο του 1938 σε άρθρο του Ν. Φαρδή, έχουμε και την εικόνα της διευθύντριας της Οικοκυρικής Σχολής

“Alessandro Manzoni” κατά την κατοχή, δεξιά

Ανήκε στο ιταλικό δημόσιο μέχρι την δεκαετία του '90 που πουλήθηκε στην Εθνική Τράπεζα, η οποία είχε αρχίσει την λειτουργία της στην περιοχή το 1960. Στο κτίριο λειτουργούσε ο φούρνος- ζαχαροπλαστείο του Τερκενλή ενώ στο ανώγειο είχε την έδρα της η Γενική Ασφάλεια

Η Εθνική Τράπεζα αριστερά και το καφενείο Ηλύσια, στη θέση του Τερκενλή. Το “ζαχαροπλαστείον” από πάνω έχει μείνει να θυμίζει την πρότερη χρήση

Τό 2003 πουλήθηκε στην εταιρία Ζησιάδης καί Σία. Το κέλυφος τού κτιρίου είναι διατηρητέο σύμφωνα μέ απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού από τό 2002. Φωτογραφία από το αφιέρωμα στον Ελί Μοδιάνο https://archive.saloni.ca/549

Η κατάστασή του σήμερα

Στα 2.055 m², η εταιρία Αzate, όπως ανακοίνωσε στην ιστοσελίδα της, σχεδιάζει να χτίσει πολυώροφο κτίριο συνολικού εμβαδού 8.700 m² με parking 60 θέσεων.. Διαβάστε περισσότερα εδώ: https://parallaximag.gr/thessaloniki-news/ethniki-trapeza-tis-plateias-vardariou-mia-mavri-trypa-pou-pagose-ton-chrono?fbclid=IwY2xjawONDdNleHRuA2FlbQIxMABicmlkETF4Qk5ZVmVPd3h0VG02bEhoc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHlMmaMYsoTTwPED2EdrU6IzdEVNoTS1rIv9w4Qi48DlCry8cCzSmj3m-d_y8_aem_25lAn-ddlc7DsomZj-376g&brid=A5cpIMaqseCx0bf9bt2axw

Μία πρόταση αποκατάστασης έχει κατατεθεί εδώ: https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fwww.archisearch.gr%2Farchitecture%2Fresearch-project-restoration-proposal-of-the-alessandro-manzoni-school-by-eli-modiano%2F%3Ffbclid%3DIwZXh0bgNhZW0CMTAAYnJpZBExeEJOWVZlT3d4dFRtNmxIaHNydGMGYXBwX2lkEDIyMjAzOTE3ODgyMDA4OTIAAR5RKb9B3JZfvHEbeQjPhmQ9wrYiFU8LLNySpmYjiVLgcKZmDqIZxHQQmU2n0Q_aem_f0r91mEJtDy9dV4chYcY9A%26brid%3DPJl7S7eM6QFz85sSN5uQHA&h=AT1Y5B33vLYZA7N4LJxRf5l248KFOhotQt99ODLETMjCg2JS64EjEx8PQbAc8KYfU7W7Bg1JIliDidBmhUqHL4VCtAzMRG9O7cMKZN5nsW5QWGHSUX4U0ECwoHkp-BuSTegmAkYut7MpmTE-&__tn__=-UK*F

Μιλώντας για τα ιταλικά σχολεία εδώ η κομματική ταυτότητα ενός ιταλού εκπαιδευτικού, του Carlo Masi στην Θεσσαλονίκη. Μάρτιος του 1930

P.N.F. Partito Nazionale Fascista Fascio (=σύνδεσμος) της Θεσσαλονίκης

Στο Φως το καλοκαίρι του 1938 μια ανακοίνωση-πρόσκληση για εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας από ενδιαφερόμενους αλβανούς μαθητές. Δωρεάν μαθήματα προκειμένου να ενταχθούν στο ιταλικό εκπαιδευτικό σύστημα της πόλης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0DNXWH8oEqWojCjEsv1BtMr1ATojwgT4UAKqHhbgTeXts79PCXZLh4zX5V7i6RdW5l

Φωτογραφίες από τη θάλασσα προς το παραλιακό μέτωπο της πόλης. Η λήψη τους τη δεκαετία του ΄30 σύμφωνα με την πηγή: https://www.rmg.co.uk/collections/ Βασιλικά Μουσεία Γκρίνουιτς (Royal Museums Greenwich)

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0ybysk1H1AfLGSd75cTHCRPNvsQqN9mSbnsAw72AAZvDJzYxqGrHP2JKBcdgz3pyVl