Saloni.ca Archive

Το δεύτερο μέρος της ιστορίας του Feyziye / Φεϊζιέ, όπως διαγράφεται κυρίως μέσα από τα δημοσιεύματα της Journal de Salonique.

Από την Μάρα Νικοπούλου

Προχθές είχαμε δει το πρώτο μέρος της ιστορίας του σχολείου: https://archive.saloni.ca/1630 ενώ την θέση του ίδιου του κτιρίου την είχαμε εντοπίσει εδώ: https://archive.saloni.ca/1615

Facebook: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1044824099340556&id=204212503401724

Το κτίριο δεξιά. Σήμερα θα το βρίσκαμε στη μέση της Ολυμπιάδος, ανάμεσα Κ. Γκράτσιου και Δημ. Πολιορκητού Το 1904, η σημαντικότερη είδηση είναι αυτή της συνεργασίας των δυο σχολείων στη δημιουργία μίας κοινής Εμπορικής Σχολής: «Τα μαθήματα της κοινής Εμπορικής Σχολής Τερακί και Φεϊζιέ ετοιμάζονται να ξεκινήσουν. Οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να υποβάλλουν τα ενδεικτικά τους αλλά και πιστοποητικά εμβολιασμού. Η σχολή βρίσκεται στην οδό Ισλαχανέ, απέναντι από το Κασιμιέ. Δεκτοί γίνονται οι απόφοιτοι των δυο σχολείων, απόφοιτοι άλλων σχολείων, όσοι έχουν παρακολουθήσει κάποια μαθήματα και έχουν επαρκείς γνώσεις, γίνονται δεκτοί και ακροατές. Τέλος, δεδομένου ότι τα μαθήματα είναι 8-11 πμ, μπορούν να γίνουν δεκτοί και υπάλληλοι εμπορικών οίκων που επιθυμούν να τελειοποιήσουν τις γνώσεις τους στην τήρηση λογιστικών βιβλίων, αλλά και τις γνώσεις γαλλικών και γερμανικών» -αυτές ήταν οι σημαντικές γλώσσες για το εμπόριο της εποχής.

15/9/1904: Τα εγκαίνια έγιναν χτες. Μεταξύ των παρευρισκόμενων, ο βαλής, ο στρατάρχης, ο Τεβφίκ (που τώρα αναφέρεται ως επικεφαλής του γραφείου Αλληλογραφίας του βιλαετίου), και λοιποί παράγοντες της πόλης. Ο Τεβφίκ βγάζει λόγο, ο Φεχμί επίσης. Ευχαριστεί τον Σουλτάνο για τη γενναιόδωρη προσφορά 150 λιρών στη νέα σχολή (πού να’ξερε τι του επιφύλλασσαν ο Τζαβίντ και οι φίλοι του…). Προσεύχονται όλοι μαζί για την μακροημέρευσή του και αναχωρούν, ευχόμενοι ευημερία στο νέο ίδρυμα.

Λίγο νωρίτερα, τον Ιούλιο, είχαμε δει άλλη μια τελετή: Η τελετή απονομης θα λάβει χώρα στο προαύλιο του σχολείου. Το απόγευμα θα γίνει έκθεση με τα εργόχειρα των μαθητών και οι κυρίες μπορούν να την επισκεφτούν. Στο μεταξύ, αναζητούν διευθύντρια για το Θηλέων. Οι ενδιαφερόμενες μπορούν να απευθύνονται στο κατάστημα «Bon Marche» [Νεωτερισμοί, βαφτιστικά, δώρα γάμου, ιδιοκτησίας Αφών Ιπεκτσί, συγγενών του Τεβφίκ. Ο Ισμαήλ Ιπεκτσί ήταν μέλος της Σχολικής Επιτροπής από την αρχή, και επικεφαλής της τα τελευταία χρόνια της ζωής του -1932-1936- όταν τα σχολεία έχουν πια μεταφερθεί στην Κων/λη].

Τέλος, τον Δεκέμβριο 1904, η ανακοίνωση για την γιορτή επετείου ίδρυσης αναφέρει νούμερο: 21η. Όσο και να το υπολογίζω, αυτό δεν μου βγάζει το 1885 ως έτος ίδρυσης… Παρόλ’ αυτά, το ίδιο το FMV -το τωρινό ίδρυμα- αναφέρει ως έτος ίδρυσης το 1885. Ο Baer πάντως την τοποθετεί στο 1883-4, εμπιστευόμενος μάλλον κι αυτός την Journal de Salonique, που θα συνεχίσει και τα επόμενα χρόνια να «μετράει» τα γενέθλια με την ίδια αρχή, ακόμα και σε κείμενα που γράφουν άμεσα εμπλεκόμενοι με το Φεϊζιέ. Υπόθεση, προς διερεύνηση άλλοτε: τα δύο «αγνοούμενα» χρόνια αλλά και η θέση που αναφέρεται στη συνοικία Κατίπ Μουσλιχεντίν ίσως έχουν να κάνουν με τον Σεμσή Εφέντη, τα δικά του σχολεία και την πιθανή «απορρόφηση» κάποιου από αυτά από το Φεϊζιέ. Ή μάλλον, αρχικά την μετωνομασία του- όταν ο Σεμσή κυνηγήθηκε ή αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα για πολλοστή φορά. Δεν είναι απίθανο, το όνειρο για ίδρυση σχολείου των Καρακάς (εκφρασμένο πρώτα από τον Αβδουραχμάν Ζεκί, πατέρα του Τεβφίκ) να «κούμπωσε» πάνω στην ανάγκη του Σεμσή να συνεχίσει το εκπαιδευτικό του έργο. Τον Φεβρουάριο του 1905, στην στήλη «Περίπατοι και επισκέψεις», ασχολείται με το Φεϊζιέ σε δύο δημοσιεύματα δια χειρός Σαμ Λεβύ. Στο πρώτο -δεν το βάζουμε ολόκληρο- ο Λεβύ αφήνεται να αναπολήσει τα δικά του μαθητικά χρόνια στο νεοσύστατο τότε Ινταντιέ. Μόνον στο τέλος αναφέρεται στο θέμα του: πρώτα λέγοντας ότι τον σύστησαν σ’ έναν νεαρό Τούρκο συγγραφέα, τον Μεντχί εφέντη, κι εκείνος τους κάλεσε στο σχολείο του. «Στο Φεϊζιέ μάς σύστησαν σε πολλούς διδάσκοντες ανάμεσα στους οποίους ήταν ένας ηλικιωμένος με λευκή γενειάδα που μας τίμησε μ’ ένα χαμόγελο, ίσως να μας έτεινε και το χέρι, αν θυμάμαι καλά. Όλα αυτά τα σκέφτηκα περνώντας απ’ το παλιό Φεϊζ-Σιμπιάν στο Φεϊζιέ του σήμερα» καταλήγει ο Λεβύ στο πρώτο από τα δύο κείμενά του. Στην αρχή του δεύτερου απολογείται που αφέθηκε να ξεμακρύνει από το θέμα της επίσκεψης και ξεκινά: «Το παλιό Φεϊζ-Σιμπιάν βρισκόταν σε μια πολυσύχναστη γειτονιά και έβλεπε στον δρόμο με τη μεγαλύτερη κίνηση -δηλαδή τον πιο θορυβώδη. Την προσοχή των μαθητών, ίσως και των δασκάλων, πρέπει να αποσπούσαν όσα συνέβαιναν έξω και η εκπαίδευση επηρεαζόταν. Επίσης, το επίπεδό της ήταν το βασικό. Αλλάζοντας τόπο, άλλαξε και πρόγραμμα και τώρα καλύπτει την πρωτοβάθμια και μέρος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το κτίριο είναι πολύ μεγάλο, όπως ταιριάζει σ’ ένα ίδρυμα με πάνω από 350 μαθητές. Ίσως δεν είναι πολύ σύγχρονο, αλλά το διοικητικό συμβούλιο σκοπεύει να χτίσει κάτι που ν’ ανταποκρίνεται σ’ όλες τις ανάγκες της σύγχρονης υγιεινής». Από μαθήματα έχει λίγο απ’ όλα. Παρακολούθησε, για παράδειγμα, ένα μάθημα αγροτικής ιατρικής. Το έκανε ένας νεαρός φαρμακοποιός, απόφοιτος της Κων/λης, και έβλεπες ότι οι μαθητές ενδιαφέρονταν και καταλάβαιναν απόλυτα τους τεχνικούς όρους που άκουγαν. Το πρόγραμμα σπουδών είναι ένα συνονθύλευμα, αλλά αυτό ο Λεβύ το θεωρεί προτέρημα. Διδάσκονται επίσης βασικές αρχές δικαίου και πολιτικής οικονομίας, μαθηματικά κι ένα σωρό άλλα. Η ιδιωτική εκπαίδευση δεν έχει συγκεκριμένους κανόνες, στις κρατικές σχολές μπαίνεις με εξετάσεις. Εδώ τους δίνουν τα φόντα να περάσουν τις εξετάσεις και, παρότι οι περισσότεροι προορίζονται για το εμπόριο ή τη διοίκηση, δεν είναι κακό να γνωρίζουν δυο πράγματα παραπάνω για τη δημόσια υγεία, το δίκαιο και την πολιτική οικονομία. Είναι ευτύχημα που η διοίκηση τοποθέτησε στην διεύθυνση του σχολείου τον Τζαβίντ, που είχε ήδη διακριθεί στην Κωνσταντινούπολη, άρα γνώριζε τις ανάγκες των νέων και ξέρει να κινεί το ενδιαφέρον τους προς πολλές κατευθύνσεις. Το Φεϊζιέ έχει φτιάξει δύο αίθουσες οικοτροφείου [?] που λειτουργούν θαυμάσια. Εδώ το κείμενο είναι λίγο μπερδεμένο, γιατί αμέσως μετά αναφέρεται στην έστω κάπως εμπειρική εφαρμογή της μεθόδου του Φρέμπελ (=ο εμπνευστής των νηπιαγωγείων). Όπως και να ‘χει, ο Λεβύ χαίρεται που βλέπει παιδάκια 5-8 ετών να απαντάνε σε δύσκολες ερωτήσεις ικανών δασκάλων. Το Φεϊζιέ, χάρη στο καινοτόμο πνεύμα του διευθυντή του και στη διάθεση και την αφοσίωση των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του, θα βρεθεί στην κορυφή των μουσουλμανικών σχολείων της Θεσσαλονίκης, καταλήγει. 6/5/1905: Ζητείται καθηγήτρια γαλλικών για το θηλέων.

5/6/1905 Η εκδρομή οικονομικής ενίσχυσης -στη Βέροια, μιας και είναι «πολύ γραφική με ωραία θέα και εξαιρετική φυσική ομορφιά»- γίνεται υπό την αιγίδα του νέου βαλή Σερίφ Μεχμέτ Ραούφ πασά. Η εφημερίδα μετά θα έχει ρεπορτάζ από συνεργάτη της.

Τον Ιούλιο, στις 10/7, ανακοινώνονται δύο διαφορετικές τελετές για την Εμπορική Σχολή. Την Πέμπτη για την Τερακί, το Σάββατο για την Φεϊζιέ. Χωρίστηκαν πάλι ή απλώς διατηρούν έναν βαθμό αυτονομίας στην κοινή σχολή τους; Ασαφές. Όπως ασαφές παραμένει αν το δημοσίευμα της 17/7 αφορά την προαναφερθεία τελετή. Εδώ δεν γράφει για «Εμπορική Σχολή», γράφει σκέτο «Σχολή». Όπως και να ’χει, δεν τσιγγουνεύεται καθόλου τους επαίνους προς τους διδάσκοντες αλλά και την «διοικητική επιτροπή που, ως γνωστόν, αποτελείται από άτομα αφοσιωμένο στο έργο τους και πρόθυμα να κάνουν κάθε θυσία προκειμένου να προωθήσουν το ίδρυμα του οποίου η διεύθυνση τους έχει ανατεθεί».

Το πιο σημαντικό που βλέπουμε τον Ιούλιο του 1905, πάντως είναι η αγγελία για αναζήτηση καθηγητή και καθηγήτριας γαλλικών για το παράρτημα των Εξοχών. Πληροφορίες στο Μπον Μαρσέ -μάλλον διότι είμαστε πάλι σε περίοδο διακοπών. Πρώτη φορά συναντάμε κάτι για το παράρτημα Φεϊζιέ στις Εξοχές. Ούτε υπάρχει η παραμικρή πληροφορία (εδώ ή/και αργότερα) για τη θέση του, βαθμίδα κλπ. Συνδέεται όμως σίγουρα με το ότι οι ντονμέδες έχουν αρχίσει ν’ αφήνουν τις παλιές κλασικές τους γειτονιάς (Από Φιλίππου μέχρι Κασσάνδρου, για να το πούμε σχηματικά) και χτίζουν βίλες στα ανατολικά. Κι αυτό φυσικά ισχύει και για τους Καπαντζήδες (Γιαντικιάρ Τερακί) -την ύπαρξη Γιαντικιάρ στις Εξοχές την ξέρουμε από πολλά δημοσιεύματα και φωτογραφίες. Για να καταλάβουμε καλύτερα τη σχέση του Φεϊζιέ με τους Ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης, που εμφανίζεται στα δημοσιεύματα του 1906, ρίχνουμε μια ματιά πίσω, στο 1897: Τότε το Θηλέων παρουσίαζε έλλειμμα στον προϋπολογισμό του και για την ενίσχυσή του, η επιτροπή που βρισκόταν επικεφαλής οργάνωσε μια θεατρική παράσταση -για τις οικογένειες και μόνον. «Βγήκαν αμέσως στο δρόμο για να μαζέψουν ενισχύσεις από τους συμπατριώτες μας. Από τα πρώτα τους βήματα, συνάντησαν μεγάλη ανταπόκριση. Η μουσουλμανική κοινότητα συνέδραμε αυτόματα στα αιτήματα της επιτροπής. Η ισραηλίτικη κοινότητα ετοιμάζεται να κάνει το ίδιο. Ο κ. Κάρολος Αλλατίνι καλωσόρισε χτες με μεγάλη ευγένεια τους εκπροσώπους του Φεϊζ-Σιμπιάν που συγκινήθηκαν πολύ. Ελπίζουμε ότι και οι άλλοι, στους οποίους θα απευθυνθούν αυτή τη βδομάδα, θα σπεύσουν να συνδράμουν και να συμβάλλουν -καθένας στο μέτρο των δυνατοτήτων του- στην ευημερία ενός εκπαιδευτικού έργου που ωφελεί όλους» Ήδη από το 1897, λοιπόν, βλέπουμε ότι επιφανείς ισραηλίτες της Θεσσαλονίκης στηρίζουν με την συνδρομή τους το Φεϊζ-Σιμπιάν.

1906: Τον Ιανουάριο ανακοινώνεται ότι λίαν προσεχώς μια ερασιτεχνική θεατρική ομάδα θα ανεβάσει στα λαντίνο παράσταση για την οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου Αποφοίτων της Σχολής Φεϊζιέ «του οποίου σκοπός είναι να βοηθάει τους φτωχούς μαθητές των τουρκικών σχολείων» Εισιτήρια πωλούνται στο Βιβλιοπωλείο Ασσαέλ. Δεν ξέρω τι σημαίνει το τιτλάκι του δημοσιεύματος, όπως και των επόμενων σχετικών, Tesshil-i-Tahsil. Μάλλον το όνομα του συλλόγου, ίσως κάτι σαν «έρανος».

5/3/1906: «Η ‘Ισραηλίτικη Φιλοδραματική Εταιρεία’ ετοιμάζει για την επόμενη Τετάρτη θεατρική παράσταση για την οικονομική ενίσχυση του Tesshil-i-Tahsil, συλλόγου που σκοπό έχει να βοηθήσει τους φτωχούς μαθητές της Σχολής Φεϊζιέ» (Εδώ ο σκοπός συγκεκριμενοποιείται «της Σχολής Φεϊζιέ»). Υπό την αιγίδα του βαλή. Η απόδοση στα ισπανο-εβραϊκά έχει γίνει από τον Ελί Αρδίττι.

9/3/1906. Η παράσταση δόθηκε στο Eden με λαμπρή επιτυχία. Το πολυπληθές ακροατήριο χειροκροτούσε διαρκώς τους ερασιτέχνες ηθοποιούς. Χειροκρότησε επίσης θερμά τον Χισμέτ εφέντη, που έκανε την προσφώνηση στα τουρκικά, και τον Εμανουέλ Καράσσο -γνωστό για την ευγλωττία του. Φυσικά παίχτηκε το εμβατήριο του Σουλτάνου, φυσικά ακούστηκε το «να ζήσει ο πολυχρονεμένος μας σουλτάνος!» Ακολουθεί η κριτική για το έργο κατά το οποίο «πάνω από μία εκ των θεατών δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τα δάκρυά της στις τραγικές σκηνές». «Τα μέλη της Φιλοδραματικής αποκάλυψαν συγχρόνως το ταλέντο τους αλλά και τη γενναιοδωρία της ψυχής τους, καθώς αφιέρωσαν πολύ χρόνο προς όφελος του Συλλόγου Τεσχίλ-Τασίλ που σκοπό έχει να βοηθήσει τους φτωχούς μαθητές της Σχολής Φεϊζιέ», ξαναλέει. Ορίστε και μια έμμεση συμμετοχή της ελληνικής κοινότητας: Ο Σύνδεσμος Ερασιτεχνών [γραμμένο όπως προφέρεται στα ελληνικά] ως ένδειξη συναδελφικότητας προσέφερε στην Φιλοδραματική Εταιρεία μια εξαιρετική λύρα.

19/4/1906. Μέσω του διευθυντή της, του Τζαβίντ, το «Ταμείο Αλληλεγγύης» της Σχολής Φεϊζιέ στέλνει 20 γαλλικά φράγκα στις οικογένειες των νεκρών ανθρακωρύχων της «Καταστροφής των Ορυχείων» στη Γαλλία. [Πρόκειται για το πλέον πολύνεκρο ως τότε δυστύχημα σε ορυχεία -1099 νεκροί. Εξακολουθεί να είναι το δεύτερο σε νεκρούς παγκοσμίως] Η φετινή (1906) ημερήσια εκδρομή πηγαίνει στη Γευγελή και το ρεπορτάζ είναι τεράστιο. Το τραίνο είναι στολισμένο με πρασινάδες και οθωμανικές σημαίες. Συνοδεύουν παίζοντας μέλη της Μαντολινάτας της Ισραηλιτικής Φιλοδραματικής Εταιρείας. Φτάνοντας εκεί, τους υποδέχεται στον σταθμό ο Διοικητής και στην είσοδο της πόλης οι μαθητές των ελληνικών σχολείων. Μια ξανθούλα καλωσορίζει τους συμμαθητές της του Φεϊζιέ και προσφέρει ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα στον Τεβφίκ εφέντη [εδώ αναφέρεται ως πρόεδρος της σχολικής επιτροπής]. Στην κορδέλα γράφει «Αναμνηστικό από το ελληνικό σχολείο Γευγελή, 17 Μαϊου 1322». Τους καλωσορίζει επίσης ένας μαθητής στα τουρκικά κι όλοι μαζί προσεύχονται για μακροημέρευση του Σουλτάνου. Πριν πάνε στον Κήπο όπου θα περάσουν τη μέρα τους, επισκέπτονται τον τάφο του Εμίν Αλή μπέη που γλίτωσε τον τόπο από τον διαβόητο Καπετάν Γιουβάν. Η μαντολινάτα παίζει τον ύμνο του Σουλτάνου, κι άλλα παραδοσιακά «να ζήσει ο πολυχρονεμένος μας σουλτάνος» και μετά επισκέψεις υψηλά ιστάμενων και τσιμπούσι που γενναιόδωρα προσφέρει ο Διοικητής Εντχέμ πασάς στους μαθητές και την επιτροπή. Μετά, μαθητές και μαθήτριες του Φεϊζιέ απαγγέλλουν ποιήματα και εισπράττουν χειροκροτήματα από το πολυπληθές ακροατήριο, ενώ ο διευθυντής Τζαβίντ εισπράττει συγχαρητήρια. Προσφέρονται καφές και τσιγάρα σ’ όλους τους παρευρισκόμενους [φαντάζομαι ότι δεν εννοεί και τα πιτσιρίκια]. Ο Διοικητής επίσης έχει φροντίσει να φέρουν εκεί δροσερό και νόστιμο νερό από τη διάσημη πηγή Καρά Σινάν! Σεπτέμβριος 1906: «Σχολή Φεϊζιέ -Η επιτροπή της Σχολής Φεϊζιέ έδωσε μια λαμπρή απόδειξη των φιλελεύθερων απόψεών της εγγράφοντας στο σχολείο δωρεάν 5 ορφανά εβραιόπουλα. Τα παιδιά επιλέχθηκαν από τον εξοχότατο Αρχιραββίνο», γράφει η JdS, επιβεβαιώνοντας τις εξαιρετικές σχέσεις της σχολής με την εβραϊκή κοινότητα της πόλης.

Τον Δεκέμβριο 1906, γιορτάζεται η 22η επέτειος ίδρυσης της σχολής. Πέρα από το ίδιο θέμα με το έτος έναρξης που προκύπτει ξανά, κρατάμε ότι η γιορτή έγινε στην αυλή του Αρρένων. Ότι οΤεβφίκ εφέντης ως «επικεφαλής της Γραμματείας του βιλαετίου και ιδρυτή της Σχολής» αναγγέλλει σχέδια μεταρρύθμισης που θα κάνει η σχολική επιτροπή σε συμφωνία με την διεύθυνση της σχολής. Ότι το οικοτροφείο που, πριν δυο χρόνια είχε μόλις 5 μαθητές, τώρα έχει 90 και προέρχονται από κοντινά αλλά και μακρινά βιλαέτια. Και ότι μετά από απαγγελίες ποιημάτων, χορούς κλπ κλπ, επισκέφτηκαν το Οικοτροφείο (που προφανώς ήταν σε κοντινό κτίριο με το Αρρένων). Το θαύμασαν για την άνεση και τις σύγχρονες προδιαγραφές υγιεινής. Και φυσικά ο Διευθυντής Δημόσιας Εκπαίδευσης του βιλαετίου, Αμντουλάχ μπέη, έδωσε συγχαρητήρια στην διοικητική επιτροπή και στον διευθυντή Τζαβίντ μπέη. Υπογράφει πάλι ο Α. Τεβφίκ, που φαίνεται να έχει πάρει κατ’ αποκοπή τα ρεπορτάζ για την σχολή. Το 1907, ο Τζαβίντ παραμένει στη θέση του, όπως βλέπουμε από το ρεπορτάζ για τις σχολικές εξετάσεις. Στις εκδρομές όμως έχουμε μια αλλαγή: Φέτος θα νοικιάσουν πλεούμενο και θα πάνε «ανάμεσα στο Λιτόχωρο και την Κατερίνη». Το ρεπορτάζ (15/7/19070 αναφέρει το Κάστρο του Πλαταμώνα, αλλά το τοποθετεί μάλλον λίγο πιο δω από την κανονική του θέση. Όπως και να ‘χει, οι ψιλόξενοι κάτοικοι τούς προσφέρουν καμιά δεκαριά ψητά αρνιά. Στις 26/8/1907, έχουμε άλλη μια επιβεβαίωση της σχέσης που έχουν πλέον οι οικογένειες των ντονμέδων μεταξύ τους: Ο Μεχμέτ Καπαντζή αναλαμβάνει τα δίδακτρα 80 (!!!) μαθητών και μαθητριών του Φεϊζιέ, δίνοντας 3000 τουρκικές λίρες. Στα κοριτσάκια μάλιστα (κάπου 30) προσφέρει και μια ομοιόμορφη στολή, έτσι που να μην έχουν καμία αίσθηση κατωτερότητας απέναντι στις συμμαθήτριές τους. Στην τελετή απονομής, τον Οκτώβριο, έχουμε πάλι λόγους, απαγγελίες, συγχαρητήρια κλπ. Οι Τεβφίκ και Τζαβίντ παραμένουν καθένας στη θέση του. Μεταξύ των ποιημάτων, η εφημερίδα δημοσιεύει και το αφιερωμένο στον βαλή -γραμμένο πάλι από τον ‘πατριάρχη’ των καθηγητών γαλλικής, τον κ. Σεβαλιέ. Βάζουμε την εισαγωγή, όχι όμως και το τεράστιο ποίημα. Να πούμε όμως λίγα λόγια για τον περίφημο Ευγένιο Σεβαλιέ [με πηγή: https://journals.openedition.org/cdlm/12701] Ήρθε στη Θεσσαλονίκη στα 17 του, το 1867, και δεν ξαναγύρισε ποτέ στη Γαλλία. Πέθανε εδώ το 1933 και θάφτηκε στο καθολικό νεκροταφείο. Εργάστηκε αρχικά στην Αλιάνς και ίδρυσε ένα δικό του σχολείο -το Μακεδονικό Ινστιτούτο- το 1873. Συνδέθηκε με το Φεϊζιέ από την ίδρυσή του (η συγκεκριμένη πηγή την τοποθετεί στα 1884) μέχρι που τους Βαλκανικούς Πολέμους που το Φεϊζιέ μεταφέρθηκε στην Κων/λη. Τιμήθηκε με οθωμανικά αλλά και ελληνικά παράσημα (Γεωργίου Α’). Από τις διάφορες αναφορές της JdS, καταλαβαίνουμε ότι είχε «ειδικότητα», ας πούμε, να σκαρώνει διθυραμβικά στιχάκια για πρόσωπα και περιστάσεις, ανάλογα με τη δεδομένη στιγμή. Όπως είδαμε, είχε ήδη αφιερώσει στον βαλή Χασάν Φεχμί, έκανε το ίδιο για τον βαλή Μεχμέτ Σερίφ Ραούφ πασά, αλλά και για την «Νέα Τουρκία», όπως θα δούμε αργότερα. Η εκδρομή του 1908, είναι πάλι με τραίνο -αυτή τη φορά προς την Ξάνθη (εκτός κι αν υπήρχε κι άλλο Ντορμουσλού…). Toν Ιούλιο γίνεται το κίνημα των Νεότουρκων και οι αλλαγές είναι πολλές. 8/9/1908: «Τα σχολεία Τερακί και Φεϊζιέ άνοιξαν αυτές τις μέρες τις πόρτες τους. Όπως προστάζει η νέα κατάσταση της χώρας, στο πρόγραμμα σπουδών θα γίνουν σημαντικές αλλαγές που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της πόλης. Οι απόφοιτοι των δυο αυτών σχολείων θα λαμβάνουν απολυτήρια που θα τους ανοίγουν τις πόρτες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Θα επανέλθουμε»

Σχεδόν ένα μήνα μετά, μια ακόμα σημαντική ανακοίνωση: Μία ειδική επιτροπή της Ένωσης για την Διάδοση της τουρκικής γλώσσας θα βρίσκεται τα απογεύματα Τρίτης, Τετάρτης και Πέμπτης, 5-6.30 μμ., στην αίθουσα διεύθυνσης της Ταλμούδ Τορά Αγαδόλ ώστε: Α) να γράψει όσους επιθυμούν να παρακολουθήσουν τα απογευματινά τμήματα που θα ξεκινήσουν σύντομα Β) να προσλάβει καθηγητές για τα τμήματα αυτά Γ) να γράψει τους 250 μαθητές που θα παρακολουθήσουν τις τουρκικές σχολές Ινταντιέ, Τερακί και Φεϊζιέ με έξοδα της Ένωσης. Οι ενδιαφερόμενοι παρακαλούνται να προσέλθουν τις προαναφερθείσες ώρες».

Φυσικά, το Φεϊζιέ συμμετέχει στους εορτασμούς για το άνοιγμα της Βουλής τον Δεκέμβριο του 1908 -κι εμείς βλέπουμε ποια σχολεία θα παρελάσουν και με ποια σειρά.

Τέλος, από το ρεπορτάζ για τη δική του γιορτή -την 24η επέτειο από την ίδρυσή του- κρατάμε τα εξής: Ο Τεβφίκ στον λόγο του υπογράμμισε τα καλά της ελευθερίας, της ελευθερίας στην εκπαίδευση και την σημασία της εκπαίδευσης σε μια χώρα πραγματικά ελεύθερη». Θυμήθηκε επίσης «ότι ο Τζαβίντ μπέης, ο βουλευτής της πόλης μας είναι απόφοιτος της Σχολής Φεϊζιέ την οποία επίσης διηύθυνε με μεγάλη επιδεξιότητα». Πρώτη φορά -αλλά όχι τελευταία- αναφέρεται ως απόφοιτος του Φεϊζιέ Στην βικιπαίδεια και άλλες βιογραφίες του γράφει ότι φοίτησε στο σχολείο του Σεμσή, όπου και ο Κεμάλ. Το γνωστό πάλι θέμα με το μπλέξιμο γύρω από τα σχολεία αυτά. Ο Σεβαλιέ είπε «πόσο ευτυχισμένος είναι ως πρύτανης των γαλλικών σε μια χώρα που εδώ και καιρό αγαπάει και θαυμάζει και τώρα με τη διακήρυξη της ελευθερίας ανθεί». Και φυσικά, διάβασε συγκινημένος ένα ποίημά του με τίτλο ‘Η πατρίδα σώθηκε’. Ακολούθησαν κι άλλες απαγγελίες πατριωτικών κυρίως στίχων, και πριν την απονομή τίμησαν τον Σεβαλιέ και τον Σεμσή εφέντη, «τους δύο παλαιότερους καθηγητές, στους οποίους η νεολαία της Θεσσαλονίκης οφείλει την πνευματική της αφύπνιση». Περιέργως πώς, τα δημοσιεύματα του 1909 είναι πιο λίγα. Τον Φεβρουάριο, ο Νετζίμπ εφέντης, καθηγητής λογοτεχνίας στο Φεϊζιέ, οργανώνει «διάσκεψη» για την παλιά και την τωρινή κατάσταση των εκπαιδευτικών στη Θεσσαλονίκη. Θα μιλήσει επίσης ο Ισαάκ Μπετισιόν, καθηγητής στο ίδιο σχολείο, για την Ένωση και την αλληλεγγύη που πρέπει να υπάρχει μεταξύ των διδασκόντων. Τον Ιούλιο, φυσικά, το σχολείο συμμετέχει στον λαμπρό εορτασμό της επετείου του Κινήματος -παρελάσεις κλπ γνωστά (δεν τα βάζω ξανά). Τα σημαντικά είναι τον Δεκέμβριο: Με τιτλάκι «Ο Τζαβίντ μπέης στη Θεσσαλονίκη», η JdS αναγγέλλει: Η Σχολή Φεϊζιέ σε λίγο γιορτάζει την 25η επέτειο της ίδρυσής της. Ξέρουμε ότι το ίδρυμα αυτό, ένα από τα καλύτερα της Θεσσαλονίκης, χρωστάει τo κύρος του στον Τζαβίντ μπέη που, αφού υπήρξε μαθητής του Φεϊζιέ, έγινε μετά διευθυντής και αναμορφωτής του. Προσκεκλημένος ειδικά να παρευρεθεί στην Επέτειο, ο Τζαβίντ μπέης υποσχέθηκε να έρθει. Η τελετή θα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Είναι πιθανόν να συνοδεύσουν τον Τζαβίντ κάποιοι φίλοι και συνάδελφοί του, μεταξύ των οποίων ο Ταλαάτ μπέης, ο Ριζά Τεβφίκ και ο Καράσο εφέντης. Στις 12/12, η JdS επανέρχεται: Δυστυχώς, ο Τζαβίντ λόγω φόρτου εργασιών δεν θα καταφέρει να έρθει. Προφανώς δεν ήρθε και ο Ταλαάτ (με 10ετή θητεία πριν στη Θεσσαλονίκη, τότε Υπουργός Εσωτερικών και αργότερα βασικός εμπνευστής της Γενοκτονίας των Αρμενιών).Τα παραπολιτικά μίας επόμενης επίσκεψής του είχαμε δει εδώ https://archive.saloni.ca/403 Λίγες μέρες μετά, αντί για ρεπορτάζ, η εφημερίδα δημοσιεύει «σημειώσεις για το ιστορικό» του Φεϊζιέ. Τις ζήτησαν από τον Μεντχί, που πιθανότατα ήταν γιος του Τεβφίκ εφέντη. Ο Μεχντί κάνει έναν περίεργο και μεγάλο πρόλογο, σαν να μη θέλει να αναφερθεί σε κάτι: «Μου ζητήσατε το ιστορικό του Φεϊζιέ που χτες γιόρτασε την 25η επέτειό του με ασύγκριτη λαμπρότητα. Η αποστολή που μου επιστεφθήκατε είναι πολύ δύσκολη και πολύ αδιάκριτη. Για να κάνω ακριβές ιστορικό του Φεϊζιέ από την αρχή του, θα έπρεπε να ξεσηκώσω έναν κόσμο ιδεών, να σκαλίσω αναμνήσεις, να ψάξω σκονισμένα αρχεία και να αναλογιστώ πολλά και διαφορετικά πράγματα. Σε άλλη περίσταση, θα χαιρόμουν να κάνω την έρευνα που μου ζητάτε, να ξαναζωντανέψω ένα παρελθόν γεμάτο έντονα και ποικίλα συναισθήματα. Ωστόσο, ανακαλώντας αυτό το παρελθόν, θα έπρεπε, ως πιστός ιστοριογράφος, να αναφερθώ επίσης σε γεγονότα που ακόμα κι αν δεν είναι οδυνηρά (καθώς τίποτα παλιό δεν είναι οδυνηρό) φέρνουν σίγουρα μια πίκρα. Τι νόημα έχει, μετά από ένα τέταρτο του αιώνα, να πληγώνεις ανθρώπους ακόμα και άθελά σου; Και επίσης, ταιριάζει στις στήλες μια ενημερωτικής εφημερίδας μια ανασκόπηση 25 ετών σχολικής ζωής; Αυτά πρέπει να γίνονται σε αξιοσέβαστα περιοδικά που «ξετυλίγονται με ευσέβεια και σχεδόν ευλαβικές κινήσεις», όπως έλεγε η Σεβερίν. Γιατί λοιπόν να μιλήσουμε με λεπτομέρειες για όλα αυτά τα περασμένα; Στην αρχή, 25 χρόνια πριν, το Φεϊζιέ λεγόταν Φεϊζ-ι-Σιμπιάν. Μια μικρή ομάδα συμπολιτών θέλησε να ιδρύσει ένα σχολείο, στο πρότυπο του Τερεκί που είχε ήδη αρχίσει να αποδίσει καρπούς. Μια επιτροπή βάλθηκε να το πραγματοποιήσει και … ας ξεπεράσουμε τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια αποτυχημένων δοκιμών, ερευνών, συχνών αλλαγών διεύθυνσης και κατεύθυνσης. Όταν πια το Φεϊζ-ι-Σιμπιάν βρήκε τελικά τη φωνή τoυ, είχε επικεφαλής τον Αλί Σαϊμπ μπέη, που τώρα είναι διευθυντής της Σχολής Χαντικάι Σιμπιάν [σημ: το αρμένικο σχολείο]. Ένας άξιος άνδρας που προσέφερε πολλά στο Φεϊζ-ι-Σιμπιάν είναι ο εντιμότατος Σουκρί μπέης, τώρα διευθυντής της Δημόσιας Εκπαίδευσης και καθηγητής στο Αυτοκρατορικό Λύκειο [εννοεί το Ινταντιέ]. Ο Σουκρή μπέης, με την βοήθεια των συνεργατών του Αλί Σαϊμπ, Ναντίρ, Φαϊκ κ.λπ., κατάφερε να βάλει το σχολείο σε σταθερά θεμέλια. Οι εντιμότατοι Τεβφίκ μπέης και Ισκεντέρ εφέντης εργάστηκαν επίσης με θάρρος και καλή θέληση προς αυτόν τον σκοπό. Διεύθυνση, διδακτικό προσωπικό και διοίκηση, παρακινούμενοι από την ίδια επιθυμία, με μια ανάσα εργάστηκαν νυχθημερόν και τοποθέτησαν το Φεϊζ-ι-Σιμπιάν στο επίπεδο από το οποίο δεν επρόκειτο ποτέ να κατέβει. Αντίθετα, το σχολείο ευημερούσε ολοένα και παραπάνω» Από δω και πέρα, η εφημερίδα είναι κακοσκαναρισμένη, στο περίπου όμως λέει ότι ανέβηκαν επίπεδο και στις σπουδές. Από την στοιχειώδη εκπαίδευση που προσέφεραν αρχικά έφτασαν στο λύκειο. «Ποτέ τέτοιο ωραίο όνειρο δεν πραγματοποιήθηκε με τόση επιτυχία». Ο Τζαβίντ μπέης, επιστρέφοντας από την Κωνσταντινούπολη όπου είχε τελειώσει την Νομική, ανέλαβε να διευθύνει το σχολείο του οποίου υπήρξε λαμπρός μαθητής και αυτός είναι που ανέπτυξε καθοριστικά το Φεϊζιέ, με την υπομονή και την χάρη που τον διακρίνει. Συνέκρινε το πρόγραμμα σπουδών με αυτό αντίστοιχων σχολείων και έφερε τις απαιτούμενες αλλαγές. Αφού κάνει μια αναφορά στον Ουγκώ, ο Μεχντί θυμίζει ότι ο πρώτος που δίδαξε γαλλικά στον Τζαβίντ ήταν ο ισραηλίτης Κεμάλ Φρανσές «που είχε ιδιαίτερο ταλέντο στη μετάδοση της γνώσης του στους άλλους». Θυμίζει επίσης ότι τρεις από τους σημερινούς αξιωματούχους πέρασαν από τα θρανία του Φεϊζιέ. Ο ίδιος ο Τζαβίντ, νυν Υπουργός Οικονομικών, ο βουλευτής Σερρών Νταλτσέφ εφέντης [Haristo Daltcheff [αναφέρεται ως Βούλγαρος σοσιαλιστής], και ο βουλευτής του Μπαλικεσίρ Μουσταφά Αρίφ μπέης. «Ορίστε μερικά στοιχεία, έστω βιαστικά και ακατάστατα, για να ικανοποιηθεί η περιέργεια των αναγνωστών σας», καταλήγει ο Αχμέτ Μεντχί στην επιστολή του προς τον διευθυντή της JdS. Στο επόμενο φύλλο -19/12- η JdS απλώς ανακοινώνει ότι λόγω πληθώρας ύλης, το άρθρο του συνεργάτη της Aντ. Μπων για τη Σχολή Φεϊζιέ αναβάλλεται. Στις 21/12, η εφημερίδα είναι επίσης γεμάτη κι έτσι το ρεπορτάζ περιορίζεται: «Παρά την στενάχωρη απουσία του εντιμότατου Υπουργού Οικονομικών Τζαβίντ μπέη τον οποίο κράτησαν στην Κωνσταντινούπολη οι σημαντικές εργασίες του, ο εορτασμός της 25ης επετείου από την ίδρυση της Σχολής Φεϊζιέ έλαβε χώρα με την λαμπρότητα που ήδη αναφέραμε στην εφημερίδα [άσχετο που δεν το είχαν κάνει]. Εγώ σήμερα θέλω να μιλήσω μόνον για την πολύ μεγάλη χαρά που αισθάνθηκα ακούγοντας τους πολύ όμορφους στίχους που έγραψε ειδικά για την περίσταση ο κ. Ευγένιος Α. Σεβαλιέρ, με τίτλο ‘Η Νέα Τουρκία’. O Mπων παραθέτει μέρος τους (μεγάλο!), περιγράφει ό,τι παραλείπει και απολογείται που δεν χώρεσε ολόκληρο το ποίημα. Περιγραφή λοιπόν κι από μας, χωρίς ρίμα. Όχι με τη διάθεση να σχολιαστεί η ουσία τους (που δείχνει ότι δεν διαφέρει από τα πατριωτικά ποιήματα καμίας χώρας) αλλά ως ενδεικτικές για την ευκολία με την οποία ο καθηγητής -βασικά, το σχολείο κλπ- στρέφεται σαν ανεμοδείκτης… Πρώτα η εικόνα ενός γέρου Τούρκου δίπλα στην αιώνια γαλανή θάλασσα που σκύβει ανήμπορος το κεφάλι μπροστά στο «κακό στέμμα». Μετά γεννιέται μια αίσθηση νιότης, μια ώθηση, αγάπη, ελευθερία, και αυτή είναι η Νέα Τουρκία, γεμάτη περηφάνεια, τάξη, γόνιμη δουλειά, που ξυπνά από τον τρομερό της ύπνο. Μετά το ποιήμα τιμάει τους ήρωες της επανάστασης, και ο Μπων αναφέρει διάφορα ονόματα τους μεταξύ των οποίων τον «Τζαβίντ με την χρυσή καρδιά». Καταλήγει σε μια στροφή για την σημαία: Αυτή είν’ η σημαία που σας δίνει την Ελευθερία! Αυτή είν’ η σημαία που σας δίνει την Ισότητα! Αυτή είν’ η σημαία που δείχνει την αγάπη για την Πατρίδα! Ας τη χαιρετήσουμε λοιπόν, κι εσείς, Ευρωπαίοι, καλοδεχτείτε το εμβληματικό λάβαρο της Νέας Τουρκίας». Το 1910, έτσι κι αλλιώς, η εφημερίδα κλείνει τον Νοέμβριο και δεν προλαβαίνει την γιορτή της επετείου (εάν έγινε). Και πιο πριν όμως, τα δημοσιεύματα για το Φεϊζιέ είναι ελάχιστα. Aντίθετα, βλέπουμε το Κομιτάτο να στηρίζει ξαφνικά ιδιαίτερα πολύ το σχολείο Ριβζάι-Σιμπιάν (γράφεται επίσης ως Ρεβντάι, Ρεβζάι, Ραβζάι), που εμφανίζεται πρώτη φορά το 1903, στις Εξοχές. Παράρτημα; Αντίπαλον δέος; Αξίζει κάποτε να το ψάξουμε παραπάνω. Για την ώρα, περιοριζόμαστε στις αναφορές για το Φεϊζιέ. 9/10/1910: Μια ωραία γιορτή: «… Τα έσοδα από το κληροδότημα ενός γενναιόδωρου συμπολίτη μας, του Σελίμ Χουσνί μπέη, θα χρησιμοποιηθούν για να στείλουν στην Ευρώπη δύο νέους Θεσσαλονικείς ώστε να ολοκληρώσουν εκεί τις σπουδές τους». Επιλέχθηκαν δύο απόφοιτοι του Φεϊζιέ, ο Αμπντουραχμάν και ο Φουάντ, και θα φύγουν για την Γαλλία. Με αυτή την αφορμή, έγινε μια τελετή όπου παρέστησαν και μίλησαν ο Ρασίμ μπέης (Δημοτικός Σύμβουλος), ο Κιαζίμ Ναμί μπέης (επιθεωρητής δημόσιας εκπαίδευσης) εκ μέρους της κυβέρνησης, καθηγητές του σχολείου και μαθητές. Τον Νοέμβριο 1910, δύο αναγγελίες για την παράσταση που θα δώσει ο θίασος Νπουρχανεντίν & Ρεσάτ στο θέατρο Παρκ, για οικονομική ενίσχυση του Φεϊζιέ. Θα παίξουν «Αρσέν Λουπέν»! Έναν χρόνο αργότερα, το 1911, ο Μπουρχανεντίν Τεπσί που υπήρξε από τους σημαντικότερους ηθοποιούς της Τουρκίας της εποχής και είχε επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη από τη Γαλλία το 1908, θα ανεβάσει Ευρυπίδη και Σοφοκλή. Με την JdS να μην κυκλοφορεί πια, χάνουμε τα τελευταία χρόνια του Φεϊζιέ στην πόλη. Ωστόσο, όλες οι πηγές συμφωνούν ότι άρχισε να μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη (σταδιακά) από τους Βαλκανικούς Πολέμους. Οι δυο τελευταίες αναφορές που βρίσκουμε σε πηγές που «γράφτηκαν» εδώ είναι αυτές που είδαμε στα προηγούμενα δύο μέρη του αφιερώματος: α) τα κτηματολογικά στοιχεία με την τοποθέτηση του γνωστού κτιρίου της σχολής στο παλιό οικοδομικό τετράγωνο 447 [Μαντοπούλου& Χεκίμογλου] και β) ο κατάλογος που έφτιαξε η Μουφτεία Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917 [τον βλέπουμε όπως τον δημοσιεύει ο Β. Δημητριάδης στην Τοπογραφία).