Η επιστράτευση, ένα δημόσιο φωτογραφείο και η ψαραγορά...
Είμαστε σε καθεστώς Γενικής Επιστράτευσης, που φαίνεται ότι δεν πηγαίνει πολύ καλά πόσω μάλλον σε μια Θεσσαλονίκη διαλυμένη από τη φωτιά του Αυγούστου ’17. Χρειάζονται περισσότερες κινήσεις κι έτσι πρώτα ο Βασιλιάς Αλέξανδρος εκδίδει διάταγμα (23/11/17) για σύσταση «Ειδικών στρατιωτικών επιτροπών ελέγχου» προκειμένου να εξακριβωθούν οι «υπέχοντες στρατιωτικών υποχρεώσεων και η ηλικία των εγγεγραμμένων ή μη εν τοις μητρώοις αρρένων». Αναθέτει δε στον Υπουργό Στρατιωτικών την διευκρίνηση των λεπτομερειών.
Ο υπουργός Μιχαλακόπουλος εκδίδει το σχετικό διάταγμα στις 5/12/1917. Είναι όντως λεπτομερές, αναφέρει την έλλειψη μητρώου αρρένων «ιδίως εν Θεσσαλονίκη» και μεταξύ άλλων ορίζει επιτροπές ελέγχου ηλικίας που θα εκδίδουν πιστοποιητικά (με φωτογραφίες που θα φέρει μαζί του ο ενδιαφερόμενος με δικά του έξοδα). Κάτι σαν ταυτότητες, δηλαδή (και έτσι αποκαλούνται σε κάποια δημοσιεύματα, παρ’ όλο που ακόμα στην Ελλάδα δεν έχει αρχίσει η έκδοση ταυτοτήτων με τον τρόπο που τις ξέρουμε τώρα). Έναρξη εργασιών των επιτροπών στις 15/1/1918, λήξη τους στις 5/2/1918. Μετά, προβλέπεται μεθοδική καταδίωξη και σύλληψη όσων δεν έχουν το πιστοποιητικό.
Εντάξει, Ελλάδα ήμασταν και τότε, οι διορίες δεν τηρούνται… Στην εγκύκλιο που εξειδικεύει τη διαδικασία για την Θεσσαλονίκη επαναπροσδιορίζονται (και μετά φυσικά παίρνουν παρατάσεις), και ο διαγωνισμός για τα πιστοποιητικά προκηρύσσεται στις 27/1/18, το διάταγμα αρχίζει να δημοσιεύεται στις 3/2/18, και στις 24 Φεβρουαρίου ανακοινώνεται ότι επίκειται να λειτουργήσει Δημόσιο Φωτογραφείο. Με αφορμή το σημείο λειτουργίας του μπαίνει στο πλάνο και η ψαραγορά, που τόσο μας είχε ταλαιπωρήσει κατά καιρούς.
Ας τα δούμε πιο αναλυτικά.
Μάρα Νικοπούλου
Facebook:
https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid07SUYQSpNpyRB7mFyKBow3TJnQ6oVNm1CBNSudrYiSxQS1AHBXKLCEQ1xcQWcaTdzl
Αρχίζουμε ανάποδα, με την εικόνα της Λ. Νίκης μετά τη φωτιά του ’17 μεταξύ των τότε οδών Κισσάβου και Αγ. Νικολάου. Τρία εμβληματικά κτίρια μισοκατεστραμμένα (Ξενοδοχείο Σπλεντίτ, Κινηματογράφος Πατέ και Νέα Ισραηλιτική Λέσχη), κι άλλα τρία που έχουν καταρρεύσει (το διώροφο ανατολικά του Σπλέντιτ, η Ιχθυαγορά και ο Φούρνος Μαρούση). Σε κάποιο απ’ τα δύο τελευταία δεξιά κτίρια φαίνεται ότι εγκαταστάθηκε το Δημόσιο Φωτογραφείο που λειτούργησε προκειμένου να διευκολυνθεί η κατάρτιση μητρώου αρρένων.
[Πηγή φωτογραφίας: Α.Γερολυμπου, Το χρονικό της μεγάλης πυρκαγιάς]
Τα διατάγματα -και κατ’ επέκταση τα δημοσιεύματα- που οδήγησαν προς τη λειτουργία του:
Σε μαύρο πλαίσιο αποσπάσματα του αρχικού διατάγματος (5/12/1917) με κοκκινισμένο το σημείο περί φωτογραφιών και του κόστους τους.
Σε πράσινο, αποσπάσματα από την «εξειδίκευση» για τις ημερομηνίες της Θεσσαλονίκης και η πολύ αναλυτική περιγραφή προϋποθέσεων για τις φωτογραφίες, για τις οποίες οφείλουν να προνοήσουν να εφοδιαστούν. «Καλής ποιότητος», με bold και μεγαλύτερα γράμματα!!!
Περιέχονται όλα σε κοινό (τεράστιο) δημοσίευμα που γεμίζει σχεδόν μισή σελίδα και επαναλαμβάνεται 3/2/18, 5/2, 8/2, 10/2.
Τα περί φωτογραφιών όμως τα είχαμε διαβάσει και νωρίτερα…
Πρώτη εμφάνιση του θέματος στην «Μακεδονία» στις 23/1/1918. Δεν βάζουν ολόκληρη την εγκύκλιο παρά μόνο μια πιο «απαλή» σύνοψη, με σαφή διαφοροποίηση στο θέμα των φωτογραφιών («Εάν ιδία βουλήσει των πολιτών επικολληθεί η φωτογραφία του κατόχου, ταύτα [τα πιστοποιητικά] αποκτώσιν αναμφισβήτητον κύρος» -στο κόκκινο πλαίσιο]. Λες και οι πολίτες έχουν δικαίωμα επιλογής : χωρίς φωτό ή με φωτό και «αναμφισβήτητο κύρος».
Ωστόσο, σε επόμενη δημοσίευση με τον ίδιο τίτλο, στις 27/1, η παράγραφος έχει διορθωθεί.
Εδώ μόνον αποσπάσματα από τις δημοσιεύσεις αυτές.
Επόμενη εμφάνιση: η «Σπουδαιότατη προκήρυξις» μειοδοτικού διαγωνισμού για να προμηθευτούν τα έντυπα των πιστοποιητικών. Θα γίνει στις 30/1. Προς το τελευταία στιγμή, δηλαδή.
Όπως είδαμε παραπάνω, 5 ως 10 Φεβρουαρίου στην εφημερίδα μπαίνουν τα διατάγματα, όπου οι ημερομηνίες για την Θεσ/νίκη ορίζονται από τις 11/2 ως τις 8/3/18. Φαίνεται ότι το πρόβλημα των φωτογραφιών έγινε άμεσα αντιληπτό. Έτσι:
-Οι φωτογράφοι καλούνται στην Αστυνομία όπου τους ζητείται να μην χρεώνουν υπέρογκα ποσά και συμφωνούν να χρεώνουν 1 δραχμή για 2 φωτογραφίες (13/2/18)
-Κάτι δεν πάει καλά… Είτε δεν το τηρούν, είτε δεν επαρκούν. Κι έτσι στις 24/2 βγαίνει η «πληροφορία» ότι την επόμενη βδομάδα θα λειτουργήσει Δημόσιο Φωτογραφείο.
-Χωρίς να έχει βρεθεί στην «Μακεδονία» κάτι ενδιάμεσο που να ανακοινώνει επίσημα την έναρξη λειτουργίας (και τον τόπο), στις 24/3 – δηλαδή, έναν μήνα μετά κι ενώ ήδη τρέχουν οι διάφορες παρατάσεις- μαθαίνουμε ότι όσοι δεν γράφτηκαν ακόμα μπορούν να προμηθεύονται φωτογραφίες με 50 λεπτά από το Δημόσιο Φωτογραφείο στην Λ. Νίκης 19.
-Την ίδια μέρα έχουμε και μία «Δήλωση»: το Δημόσιο Φωτογραφείο βγάζει μόνον φωτό για τα πιστοποιητικά ταυτότητας…
-… Προφανώς επειδή οι φωτογράφοι της πόλης έχουν αντιδράσει, μιας και εκείνη τη μέρα επιτροπή του Σωματείου Φωτογράφων καταθέτει υπόμνημα για τα δικαιώματά του σε σχέση με το «κυβερνητικό» -όπως αναφέρεται εδώ- φωτογραφείο. Εμείς το μαθαίνουμε την επόμενη, στις 25/3.
Τα στοιχεία που έχουμε για τον εντοπισμό της θέσης του Δημόσιου Φωτογραφείου που, όπως έγραφε η ανακοίνωση παραπάνω, στεγάστηκε στην οδό Νίκης 19 προέρχονται όλα απ’ τις ανακοινώσεις για τους πλειστηριασμούς του Κτηματικού Γραφείου:
-Απρίλιος 1918: Ως Νίκης 17 αναφέρεται η παλιά ιχθυαγορά. Τμήμα της 48 τ.μ. βγαίνει για μονοετή ενοικίαση.
-1/6/1918. Απροσδιόριστα «τεμάχια» της παλιάς ιχθυαγοράς. Υποθέτουμε ότι επισκεύαζαν μικρά κομμάτια και τα έβγαζαν προς ενοικίαση.
-18/12/1919. Δεκαοχτώ μήνες μετά, η μονοετής ενοικίαση παύει και ο πλειστηριασμός πια αφορά κατεδάφιση και εκποίηση υλικών, κι αυτό το απόσπασμα μάς είχε βοηθήσει να τοποθετήσουμε την Ιχθυαγορά που άνοιξε το 1906 ακριβώς δίπλα, προς τα ανατολικά, απ’ τον κινηματογράφο Πατέ. Εδώ όμως ορίζεται ως ν. 15. (αντί για 17, που την έγραφαν το 1918).
Όπως και να έχει, το «19» του 1918, πρέπει είτε να τοποθετηθεί στον κατεστραμμένο Φούρνο του Μαρούση, είτε -στην περίπτωση που ο φούρνος ανήκε (ως νούμερο) στην παλιά ιχθυαγορά- σε κάποιο απ’ τα ισόγεια μαγαζιά του κτιρίου της Νέας Ισραηλιτικής Λέσχης που ήταν σε σαφώς καλύτερη κατάσταση μετά τη φωτιά.