Saloni.ca Archive

Ομαδα ερευνας για την παλια Θεσσαλονικη

Η Ταβέρνα του «Βλάχου», ίσως ένα από τα πιο γραφικά στέκια της μεταπολεμικής Άνω Πόλης σήμερα δεν υπάρχει πια, όχι μόνο ως ταβέρνα, αλλά ούτε καν ως κτήριο. Το μόνο που υπάρχει είναι μια φωτογραφία του 1982, που ίσως να είναι και η μοναδική ή τουλάχιστον μία από τις λίγες που σώζονται, μαζί ενδεχομένως με κάποιες μνήμες πελατών. Στο Τσινάρι, την πιο όμορφη γωνιά της Άνω Πόλης, κοντά στην πλατεία με τον πλάτανο, την κρήνη και το ομώνυμο ιστορικό καφενείο, στην οδό Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, στον αριθμό 84 τότε, βρισκόταν η ταβέρνα του «Βλάχου» ή αλλιώς του Μανώλη από το όνομα του ιδιοκτήτη. Άνοιγες την πόρτα με τα τζαμάκια και τα κουρτινάκια στο κάτω μέρος και αντίκριζες ένα φουσκωμένο από τα χρόνια ταβάνι που κόντευε να πέσει πάνω στα τραπέζια. Η γοητεία του παλιού και οι μυρωδιές της κουζίνας σε μάγευαν. Το μενού φαινόταν πλούσιο, αλλά στην ουσία ήταν μόνο η μοσχαρίσια συκωταριά με το τηγανισμένο λάχανο, σβησμένο με λεμόνι. Μια συνταγή φερμένη από την Πόλη, ένα από τα πιο γκουρμέ πιάτα της εποχής, ιδανικό για ρετσίνα που την σερβίριζε ο πατέρας του Μανώλη, ο κυρ Βασίλης, ένας καλοκάγαθος, ηλικιωμένος, αδύνατος κύριος που την έφερνε σε αλουμινένια κατρούτσκια (καραφάκια). Στον δε Μανώλη, αν του ζητούσες κάτι άλλο εκτός από τη μοσχαρίσια συκωταριά, τότε σου αράδιαζε μια λίστα πιάτων με απίστευτη ταχύτητα που δεν προλάβαινες να συγκρατήσεις τίποτε και στην μοσχαρίσια συκωταριά κατέληγες πάλι. Καμιά φορά σου έφερνε αμελέτητα μ’ αυγά ή γλυκάδια και αν του ζητούσες τηγανιτές πατάτες, σου έλεγε «Άντε …..σου». Αν είχες καιρό να πας έλεγε «Έχω να σε δω από την ισπανική υποχώρηση» που μόνον ο ίδιος ήξερε ποια ήταν. Στα μεγάλα κέφια χτυπούσε μια κουδούνα που κρέμονταν πάνω από το ψυγείο και φώναζε «Παοκάρααα»! Πάντως τα καλύτερα μας γλέντια τα κάναμε εκεί: Σαββόπουλος, Doors, Αργύρης Μπακιρτζής, Παπάζογλου, Ρασούλης, Μαργαρίτα Μαγιοπούλα, συνοδεία πάντα με την κιθάρα του “Μήτσου”.

Πλάτων Κλεανθίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02g5S7x41cKEMK1bop4TWWP3VCPVEAR6RXgKgiEzWPCxmrUndfGBSxXpeEPfTJGRSVl

Η οδός Οιδίποδος στην Άνω Πόλη τον Νοέμβριο του 1915. Στο βάθος της ευθείας της ο μεντρεσές (ιεροδιδασκαλείο) και δεξιά δίπλα του ο μιναρές του βυζαντινού ναού της Αγίας Αικατερίνης, η οποία είχε μετατραπεί σε τζαμί κατά την οθωμανική περίοδο (βλ. και archive.saloni.ca/1593). Το τζαμί του Yakub Paşa βρισκόταν σύμφωνα με τον Β. Δημητριάδη στην συνοικία Yakub Pasa, πλάι στα τείχη ενώ η οδός Οιδίποδος ονομαζόταν Bakkal. Η Αγία Αικατερίνη μόλις και δεν συμπεριλαμβάνεται στην φωτογραφία, με τον φωτογραφικό φακό να είναι στραμμένος προς δυτικά. Η φωτογραφία είναι του Γάλλου υπολοχαγού Homolle και προέρχεται από τα γαλλικά αρχεία του www.pop.culture.gouv.fr

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02Ykc8qg6JxVhz4WinXN3P5YgMumrXdCpXWZdmhEurvouEo6XKBusxckWj7x3XapQkl

Η οδός Οιδίποδος στην Άνω Πόλη τον Νοέμβριο του 1915. Στην ευθεία της ο μεντρεσές (ιεροδιδασκαλείο) και δεξιά δίπλα του ο μιναρές της Αγίας Αικατερίνης, η οποία είχε μετατραπεί σε τζαμί κατά την οθωμανική περίοδο.

Η διασταύρωση των οδών Τσαμαδού και Οιδίποδος καθώς και της οδού Ηούς, με το κτήριο του μεντρεσέ στα αριστερά, μπροστά από την Αγία Αικατερίνη και τον μιναρέ (βλ. και archive.saloni.ca/413). Φωτογραφία του Νοεμβρίου 1915 του Jean Guiffrey από τα γαλλικά αρχεία του www.pop.culture.gouv.fr

H οδός Οιδίποδος σήμερα.

Η πρώτη πύλη που συναντά κάποιος ερχόμενος βόρεια του Δήμου Συκεών προς την πόλη είναι η μικρή “πορτάρα”, το παλαιό ρήγμα (Εσκί Ντελίκ). Τοπόσημο της πύλης, το καφενείο “Μακεδονικό” όπως πολλοί γνωρίζουν και για τους παλιούς της γειτονιάς ο “Όλυμπος” από το όνομα του ιδιοκτήτη. Περνώντας την πύλη, κατηφορίζοντας την οδό Παλαμίδου, συναντάμε την κάθετη οδό Επταπυργίου, τη λεωφόρο στο βόρειο άκρο των τειχών της άνω πόλης. Παρακάτω, την Ευδόξου και την Ηρακλείδου, δρόμοι και στενά της προσφυγιάς. Συνεχίζοντας την Παλαμίδου λίγα μέτρα παρακάτω και λίγο παραπάνω του αιώνα, ο δρόμος ανοίγει ένα μοναδικό πανόραμα της πόλης, ευκαιρία που δεν αφήνει αδιάφορο τον Γάλλο στρατιωτικό που μας προσφέρει μια φωτογραφική γεύση κάποιας άλλης εποχής.

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0fqJRUy759p97Pk31qvCtA6UhXaqeQ6GCxu1AH43QVoHmRV8bAeCxS1MV4UdWiSrbl

Ένα ακόμα βενζινάδικο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, για την συλλογή που είχαμε αρχίσει παλιότερα.

Εδώ βενζινάδικο στην Ερμού, κοντά στην Κ. Ντήλ, φωτογραφία του 1983. Σήμερα στην θέση του λειτουργεί υπόγειος χώρος στάθμευσης.

Η φωτογραφία του George Vellidis, ανάρτηση στις ΠΦΘ το 2019 https://www.facebook.com/groups/oldthessaloniki/posts/10155990169539599

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0YcopaLxheE69UfSKADnNEbvN8QDRANzpfEAwk8dKhZ8CrdwDKFvkptZfiAKLSTdPl

Με βάση τέσσερα τοπογραφικά του 1873, του 1899, του 1914 και του 1923 μπορούμε να δούμε τις διαδοχικές φάσεις του επιβατικού κτιρίου του σταθμού και με τη βοήθεια αυτών να τοποθετήσουμε, σε μια προσεγγιστική χρονολογική σειρά, φωτογραφίες του σταθμού. Ο κτίριο άρχισε να λειτουργεί το 1872 ή 1873, με απλή κάτοψη, ουσιαστικά ένα ορθογώνιο με μικρές προεξοχές στο κέντρο των μεγάλων πλευρών (τοπογραφικό 1873). Στο τοπογραφικό του 1899 φαίνεται ότι απέκτησε μια 1η προσθήκη προς τα δυτικά. Το 1914 υπάρχει μια επέκταση του κεντρικού τμήματος προς την πλατεία μπροστά από τον σταθμό. Τέλος, το 1923 η ανατολική πλευρά έχει μία ή δύο προσθήκες.

(Τα τρία παλιότερα τοπογραφικά είναι τη συλλογής Δ. Καρανταϊδη από το βιβλίο του Γ. Επαμεινώνδα “Θεσσαλονίκη 1863-1873” και αυτό του 1923 προέρχεται από το βιβλίο “Τα τραίνα στο βορειοελλαδικό χώρο” των Δ. Παπαδημητρίου, Χ. Καλεμκερή)

Θόδωρος Νάτσινας

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02xdfyPwx8dkN4Wyk3581WE555zEwEnRWFDHkMzLQ1GnvZ4BAy79pJtnunUXyfdVnLl

Το κτίριο επιβατών του σταθμού φαίνεται στην πάνω πλευρά της πλατείας του σταθμού, με χρώμα κοκκινο-καφέ στα τρία πρώτα σχέδια.

Δεν έχει βρεθεί φωτογραφία με την αρχική μορφή, του επιβατικού σταθμού. Εδώ διακρίνεται η 1η προσθήκη, δυτικά. Από την κάρτα προκύπτει ότι έχει προστεθεί πριν το 1901 ενώ από το τοπογραφικό πριν το 1899. Διακρίνεται ημισέληνος στον ανατολικό τοίχο του κτιρίου.

Εδώ η ημισέληνος είναι πιο έντονα εμφανής. Η φωτογραφία είναι από την ίδια περίοδο με την προηγούμενη. Σε ιστοσελίδα δημοπρασιών αναφέρθηκε ότι είναι από την περίοδο του πολέμου του 1897 (με επιφύλαξη).

Εδώ φαίνεται η 2η προσθήκη, προς την πλατεία. Χρονολογικά είναι μεταξύ του 1899 και του 1923, ίσως πιο κοντά στην αρχή του αιώνα. Δεν φαίνεται καθόλου ο ανατολικός τοίχος για να ξέρουμε αν είναι πριν ή μετά το 1912.

Εκτός από την 2η προσθήκη υπάρχει και μια 3η, μια πρόχειρη αποθήκη ανατολικά. Υποθέτω ότι είμαστε περίπου στην περίοδο του Α'ΠΠ.

Μετά την 2η και την 3η προσθήκη και 4η επέκταση της αποθήκης ανατολικά πριν το 1918 (η ημερομηνία φαίνεται σε άλλη κάρτα ως ημερομηνία αποστολής)

Μια από τις λίγες φωτογραφίες του σταθμού από άλλη γωνία – δυστυχώς δεν μας δίνει επιπλέον πληροφορίες, εκτός από την ημερομηνία.

Τέλος μία φωτογραφία όπου φαίνεται ότι οι επεκτάσεις στην ανατολική πλευρά έγιναν πιο σοβαρές ή, μήπως η φωτογραφία, έτσι όπως εμφανίζεται, είναι ανεστραμμένη;;;

Πλανόδιοι μανάβηδες στην πλατεία Πλατάνου, στα τέλη της δεκαετίας του 1910, με τον φακό στραμμένο βορειοδυτικά και την οδό Παπαρρηγοπούλου στα δεξιά μας. Με σημερινά δεδομένα θα βρισκόμασταν λίγο πριν από την διασταύρωση των οδών Παραρρηγοπούλου και Μαβίλη (βλ. και https://archive.saloni.ca/1161).

Η φωτογραφία προσφέρεται από γνωστό δημοπρατικό οίκο. Η σύγκριση με το σήμερα στην συνοδευτική φωτογραφία χωρίς περιττά σχόλια..

Αλέξανδρος Σαββόπουλος

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02xqgjWEyLko8uu5wog33QmhHDFqs8no2ESF3ZDvGc4xCZZNysuKRiCccGQ6LCicRyl

Μία ακόμη ψηφίδα, ένα ακόμη κομμάτι του παζλ της χαμένης πόλης συμπληρώνεται σήμερα. Η μικρή οδός Βάσσου, κάθετη στην παλιά Απ. Παύλου, λίγο πριν την Ροτόντα αποκαλύπτεται σε μια λήψη του 1958 (όπως αναφέρεται στην δημοπρασία από την οποία αντλήθηκε). Στο βάθος διακρίνεται τμήμα του τρούλου του Αγ. Παντελεήμονα.

Η πρώτη φωτογραφία, ο αναζητούμενος δρόμος, προέρχεται όπως είπαμε από δημοπρατικό οίκο της πόλης μας, η δεύτερη από το αρχείο Παπαδήμου-Φραγκιά, με φωτογράφο τον Δημ. Παπαδήμου και κωδικό τεκμηρίου DP24.01.168 αποθεμένη στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ). Η λήψη αυτή απέχει χρονικά ελάχιστα από την πρώτη. Τοποθετείται στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Στην τρίτη φωτογραφική συνένωση σημειώνονται τρία σημεία που επέτρεψαν την ταύτιση.

Στάθης Ασλανίδης

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0wvW3YmKG4ymnwPpjPmuAMiGUE1uuhfwnrRqv2BGY7cHzMcKttaRcwgkjTUNZLBpfl

Την οδό Παπαρέσκα κοντά στο Επταπύργιο την είχαμε δει, μαζί με την βρύση της εδώ: https://archive.saloni.ca/1833

Σήμερα βλέπουμε και άλλες φωτογραφίες από την μικρή αυτή ανηφορική οδό.

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid08rMkFWLTbeK7xM9PRbxFGadmhYbX2ttAmTEjMzk9WvRf6eVjkRzHMrJLXzKde3Acl

Η οδός Ποτίδαιας τον Φεβρουάριο του 1917, με τον φακό του Georges Daubourg στραμμένο προς τα ανατολικά, όπου διακρίνεται αχνά ο Πύργος του Τριγωνίου, στη βόρεια άκρη του ανατολικού τείχους. Την οδό Ποτίδαιας με τα χαρακτηριστικά σπιτάκια στην σειρά, την είχαμε δει από την αντίθετη φορά στην ανάρτηση https://archive.saloni.ca/2012

O Georges Daubourg κατετάγει εθελοντικά στον Γαλλικό Στρατό το 1914 σε ηλικία 31 χρονών, κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου. Υπηρέτησε μεταξύ άλλων στο Βαλκανικό μέτωπο και στην Θεσσαλονίκη τραβώντας μια σειρά ιδιαίτερα ενδιαφερουσών φωτογραφιών που αποτυπώνουν με μεγάλη λεπτομέρεια σκηνές και σημεία της πόλης (βλ. ιστότοπο http://14.18.en.orient.free.fr).

Αλέξανδρος Σαββόπουλος

Facebook: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid031WmH62hK3D1jdrBZgU9vKrk2vMbtGbRpj62PyBrbZBme5VPazMvHA4FpKCQGaUEtl

Η οδός Ποτίδαιας τον Φεβρουάριο του 1917, με τον φακό του Georges Daubourg στραμμένο προς τα ανατολικά, όπου διακρίνεται αχνά ο Πύργος του Τριγωνίου, στη βόρεια άκρη του ανατολικού τείχους.

Η οδός Ποτίδαιας το 1982. Φωτογραφία του Νίκου Γιαννακόπουλου από την ανάρτηση https://archive.saloni.ca/902

Η συσχέτιση και ταυτοποίηση των δύο φωτογραφιών της οδού Ποτίδαιας, η πρώτη με τον φακό στραμένο δυτικά προς την Μονή Βλατάδων.