Τραμ και σκαλομαρία
Εποχή Μετρό Και μια και γιορτάζουμε δόξη και τιμή την είσοδό μας στην νέα εποχή , την εποχή του Μετρό , εγώ αμετανόητα ρομαντικός του παλιού και ταυτόχρονα λάτρης της σύγχρονης τεχνολογίας , θα θυμίσω μια παλιά μου ανάρτηση για το τραμ που περνούσε μόλις 50 μέτρα από το δωμάτιο που κοιμόμουν . Αργά τα βράδια μ΄ αποχαιρετούσε κουδουνίζοντας διπλά πηγαίνοντας για το Ντεπό για την νυχτερινή του ανάπαυση και το πρωί χαράματα με ξυπνούσε με το διπλό κουδούνισμά του που σήμαινε αναχώρηση από τη στάση Αγίας Τριάδας για το κέντρο της Σαλονίκης μας κουβαλώντας τους αγουροξυπνημένους εργαζόμενους πηγαίνοντάς τους στη δουλειά τους
ΤΡΑΜ ΚΑΙ ΣΚΑΛΟΜΑΡΙΑ Μέρες πριν απάντησα σε φίλο σε μια ανάρτηση της όμορφης αυτής φωτογραφίας της Anny Anima γιατί στην διασταύρωση της Εγνατία με Αγίας Σοφίας οι γραμμές του τραμ ήταν στο ίδιο επίπεδο με τους πλαϊνούς δρόμους κι όχι επάνω σε αναβαθμισμένο επίπεδο όπως φαίνεται σε πολλές άλλες φωτογραφίες στην Εγνατία . Η απάντηση μου έλεγε ότι στις διασταυρώσεις με μεγάλους δρόμους το σκαλί διακοπτόταν και ομαλά προσαρμοζόταν στο επίπεδο των πλαϊνών δρόμων .
Από τότε σιγοψιθυρίζω άθελά μου 'τον τελευταίο στίχο του Σαββόπουλου από το αριστούργημά του ‘’Γεννήθηκα στη Σαλονίκη ‘’ ''Αν τον ρωτήσετε που βρήκε δεκανίκι πώς λογαριάζει να βρει την άκρη δηλαδή θα αποκριθεί: Γεννήθηκα στη Σαλονίκη και ξέρω απ’ έξω την διαδρομή.'' Και πράγματι όταν το καλοσκέφτηκα διαπίστωσα ότι γνώριζα απ’ έξω κι ανακατωτά όλη τη διαδρομή του τραμ κι όλες τις διαδρομές της πόλης μου όπου κυκλοφορούσα σχεδόν πάντα με τα πόδια , ποιος είχε τότε αυτοκίνητο . Όταν τις έχεις κάνει εκατοντάδες φορές μετά τα πόδια πάνε μόνα τους . Είπα φτάνει ας σταματήσω ας μη γράψω τίποτε άλλο για την φωτογραφία , εδώ που τα λέμε τα υπόλοιπα ποιόν να ενδιαφέρουν τα υπόλοιπα που μούρχονται στο μυαλό .
Όμως κάτι μ΄ έτρωγε , το ξανασκέφτηκα καλύτερα . Γιατί να μη γράψω για το τι συνέβη στο σημείο αυτό και το θυμάμαι τόσο έντονα . Ποιος θα με κακοχαρακτηρίσει πλέον για το αμάρτημά μου μετά από τόσα χρόνια . Και έγκλημα νάχα κάνει θα είχε παραγραφεί μετά τόσες δεκαετίες . Αυτό το λέω γιατί η σκαλομαρία στα τραμ ήταν περίπου ένα έγκλημα καθοσιώσεως τότε και οι γονείς και το σχολείο το απαγόρευαν αυστηρά . Ο σκαλομαρτζής ήταν περίπου συνώνυμο με το αλήτης . Το ‘57 λοιπόν ο “εθνάρχης” μας με το σύνθημα έργα όχι λόγια ξεπάτωσε τα γραφικά και χρήσιμα τραμ της πόλης μας . Με το γνωστό στόμφο του εξήγγειλε στους ανήσυχους Θεσσαλονικείς ότι στη θέση των απηρχαιωμένων και θορυβωδών τραμ , θα έβαζε άμεσα σύγχρονα λεωφορεία τρόλεϊ παρόμοια με της Αθήνας . Αν μετά 57 χρόνια τα είδε κανείς να μου πει πού είναι να πάω να τα δω κι εγώ . Μερικούς μήνες λοιπόν πριν , μαθητής των πρώτων τάξεων του Γυμνασίου απολάμβανα την σκαλομαρία μου μαζί με την παλιοπαρέα στο τραμ της γραμμής Χαριλάου – Πλατεία Ι. Μεταξα . Είχαμε ανέβει από την γειτονιά μας την Αγία Τριάδα , διασχίσαμε την Κωνσταντινουπόλεως , την Λεωφόρο Στρατού και μετά την Εγνατία μέχρι το Βαρδάρι , στην Πλατεία Ιωάννου Μεταξά . Εκεί ήταν το τέρμα , ο κόσμος κατέβαινε κατεβήκαμε και μεις και για να περάσει η ώρα μας πήγαμε δίπλα στο Πάνθεον και χαζεύαμε τις προθήκες με τις φωτογραφίες των έργων που παίζονταν . Το Πάνθεον τότε έπαιζε συνήθως δύο έργα ένα καουμπόικο και μια περιπέτεια ή κωμωδία και είχε πλούσιο πρόγραμμα όπως το χαρακτήριζαν ενδιάμεσα με μίκυ μάους επίκαιρα και μερικές σκηνές από τα έργα της Δευτέρας που τότε γινόταν η αλλαγή του προγράμματος . Το τραμ έκανε τον γύρο της πλατείας και μπήκε από την αντίθετη πλευρά στην στάση της αφετηρίας περίπου δίπλα στο Πάνθεον για το δρομολόγιο της επιστροφής προς Χαριλάου . Μετά λίγη αναμονή ο σταθμάρχης μέσα από το κουβούκλιό του σφύριζε με την σφυρίχτρα στην ακριβή ώρα του δρομολογίου , ο εισπράκτορας έδινε το τελικό ΟΚ κοιτώντας έξω στις εισόδους και εξόδους κρεμασμένος στο χερούλι και ο τραμβαγιέρης έβαζε μπρος το τραμ γυρνώντας μια ορειχάλκινη μανιβέλα ελευθερώνοντας τα φρένα και χτυπώντας το χαρακτηριστικό καμπανάκι με το πόδι δυο φορές και ξεκινούσε σιγά σιγά . Τότε ήταν η κρίσιμη στιγμή για μας τους σκαλομαρτζήδες που την είχαμε στημένη να σαλτάρουμε τρέχοντας πίσω από το τραμ να το προλάβουμε να σκαλώσουμε πατώντας στον πίσω προφυλαχτήρα που ήταν κυκλικός και χωρούσε με λίγη καλή θέληση 4-5 παιδιά και την γλώσσα που συνέδεε το πίσω βαγόνι όταν το τραμ έσερνε και δεύτερο βαγόνι . Αυτό απαιτούσε μια επιδεξιότητα αξιοσημείωτη που δεν ήταν εύκολο να την αποκτήσει ο καθένας γιατί ο κίνδυνος ατυχήματος ήταν άμεσος . Κρατιόμασταν με τα χέρια από το πίσω μεσαίο στρόγγυλο φανάρι και από κάτι μικρές προεξοχές και τον κρίκο που έδενε ο εισπράχτορας το σκοινί που κρεμούσε τον μακαρά . Ο εισπράκτορας είχε πάντα το νου του να μη υπάρχουν σκαλομαρτζήδες αλλά μετά από αρκετά χουνέρια που του έκαναν όταν τους έδιωχνε , αυτοί για εκδίκηση τραβούσαν το σχοινί κι έβγαζαν τον μακαρά από την θέση του και ακινητοποιούσαν το τραμ που έπαιρνε ηλεκτρικό ρεύμα για την κίνησή του από το πάνω χοντρό καλώδιο με τον μακαρά . Έτσι προκειμένου να έχει τον μπελά να τον ξαναβάζει στην θέση του που απαιτούσε κόπο και μια κάποια δεξιοτεχνία και καθυστερούσε το δρομολόγιο , έκανε τα στραβά μάτια και οι σκαλομαρτζήδες εξασφάλιζαν την ανοχή του . Έτσι η βόλτα μας γινόταν χωρίς φόβο και άγχος . Θυμάμαι ότι το προπονητήριό μας στην σκαλομαρία ήταν μεταξύ των στάσεων Παρασκευοπούλου και Κυβελείων. Η διαδρομή αυτή ήταν εντελώς επίπεδη και οι στάσεις είχαν μεταξύ τους μεγαλύτερη απόσταση από τις άλλες . Επίσης στις στάσεις Αγίας Τριάδας και Παρασκευοπούλου στην Κωνσταντινουπόλεως άδειαζε σχεδόν το τραμ και είχαμε άνεση με λιγότερους επιβάτες να κάνουμε τις “προπονήσεις” μας , οδηγούμενοι πάντα από τους παλιότερους και εμπειρότερους σκαλομαρτζηδες στο ανέβασμα και κυρίως στο κατέβασμα εν κινήσει, που απαιτούσε ιδιαίτερη επιδεξιότητα γιατί έπρεπε να γείρεις προς τα πίσω το σώμα, ώστε με την αδράνεια να μη παρασυρθείς κι ανατραπείς … Κατάλληλα εκπαιδευμένος κι εγώ απολάμβανα την διαδρομή Βαρδάρι , Αντιγονιδών , Βενιζέλου , Αριστοτέλους . Πλησιάζοντας την Αγίας Σοφίας κάτι συνέβη που με τρόμαξε, είχε και μια λακκούβα μεταξύ δύο ραγών στο ένωμά τους το τραμ αναπήδησε , αναπήδησα κι εγώ και παραπάτησα στον προφυλακτήρα που πατούσα . Δεν ήθελα πολύ γλίστρησε το παπούτσι μου και βρέθηκα με τα γόνατα να σέρνονται στο καλτερίμι και το σακάκι μου να είναι σκαλωμένο σε κάτι καρφιά που είχαν τοποθετήσει στις προφυλακτήρες για να δυσκολεύουν τους σκαλομαρτζήδες , που τελικά μάλλον τους βοηθούσαν να σκαλώνουν καλλίτερα . Σύρθηκα για αρκετά μέτρα τα αίματα άρχισαν να τρέχουν από τα γόνατά μου ο πόνος αφόρητος , το τραμ συνέχιζε γιατί δεν το πήρε χαμπάρι ο τραμβαγιέρης να σταματήσει . Η παρέα άρχισε να τσιρίζει για στοπ αλλά στην φασαρία δεν ακούστηκαν . Ευτυχώς κάποια στιγμή η μεγάλη πίεση έσκισε το σακάκι μου κι απελευθερώθηκα αλλά έγινε κάτι ακόμα πιο χειρότερο και επικίνδυνο, έπεσα κάτω στον δρόμο . Ο κίνδυνος ήταν άμεσος αν κατά τύχη ερχόταν από πίσω κανένα αυτοκίνητο . Ευτυχώς ήμουν τυχερός δεν περνούσε τίποτε εκείνη τη στιγμή , τότε τα αυτοκίνητα ήταν ελάχιστα , αν γινόταν κάτι ανάλογο σήμερα δεν γλύτωνα την παράσυρση από άλλο αυτοκίνητο . Η παλιοπαρέα με το γνωστό σκαλομαρτζήδικο τρόπο εγκατέλειψε το τραμ και έτρεξε να με βοηθήσει . Εγώ είχα τρομοκρατηθεί από τον φόβο και τον πόνο . Πήγαμε στο διπλανό Φαρμακείο του Πεντζίκη και μας έβαλαν λίγο οινόπνευμα και λίγο επίδεσμο . Όταν γύρισα στο σπίτι η μάνα μου όσο κι αν την φορτώσαμε με ψέματα εγώ κι παρέα για το τι πραγματικά συνέβη κατάλαβε , αλλά ήταν τέτοιος ο τρόμος μου και το τραύμα σοβαρό , την γλύτωσα φτηνά και δεν με μάλωσε πολύ . Μετά αυτό το γεγονός πώς να ξεχάσω την διασταύρωση της Εγνατία και Αγίας Σοφίας με το γεγονός που μου συνέβη λίγους μήνες πριν ξηλώσουν τα πανέμορφα τραμ οι φωστήρες αντιπρόσωποι του έθνους μας , στερώντας από την Θεσσαλονίκη το τραμ της , που θάπρεπε να το συντηρήσουν και να εκσυγχρονίσουν και να το έχουμε να το χαιρόμαστε σήμερα , όπως τόσες άλλες μεγαλουπόλεις σ΄ όλο τον κόσμο ….
Γιώργος Κωτσίδης