Πρωτοεμφανιζόμενη βρύση σε μια πολύ ενδιαφέρουσα, αν και δυστυχώς πολύ θολή, φωτογραφία από δημοπρασία του Delcampe. Με τα λίγα στοιχεία που μας δίνει, τολμάω μια θέση -ανοιχτή για διαφωνίες ή στοιχεία στήριξής της. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να αναζητηθεί στα καμένα.
Ο δρόμος είναι ανηφορικός. Ο τοίχος αριστερά φαίνεται να ανήκει σε σπίτι που η μια πλευρά του βγάζει στον δρόμο (δηλαδή μοιάζει να είναι τοίχος σπιτιού και όχι μάντρα). Δεξιά από την κρήνη υπάρχει ένα ακόμα κομμάτι τοίχου -σαν να ήταν ενσωματωμένη σε κάτι, και μετά από ένα μικρό κενό υπάρχει ‘δίρριχτη’, ας πούμε μάντρα. Παραπίσω άλλη μια μάντρα -κάθετη προς στον δρόμο- που οριοθετεί τον κήπο ενός σπιτιού με σαχνισί μπροστά (νότια) και μια ‘λοξάδα’ στη ανατολική πλευρά του. Αν και δεν βλέπουμε την στέγη του για να είμαστε σίγουροι ότι δεν έχει καεί, φαίνεται σε αρκετά καλή κατάσταση. Και αρκετά στοιχεία του θυμίζουν…
… αυτό, στην παλιά οδό Αντιγονιδών, οδός Μπουρμαλί Τζαμί κατά Δημητριάδη, περίπου εκεί που έσκαγε η Σελευκιδών (το οποίο παρεμπιπτόντως λείπει από τον χάρτη μας)
Σε μπλε τετράγωνο η λοξάδα του ορόφου σε σχέση με τον κάτω όροφο. Με μπλε επίσης η ‘δίρριχτη’ μάντρα. Σε κόκκινο, λεπτομέρειες στην γκρεμισμένη άκρη της μάντρας και με κίτρινη βούλα η μάντρα που χώριζε τον κήπο του σπιτιού
Σημειωμένα σε αποσπάσματα αεροφωτό πριν και μετά τη φωτιά [από Α.Γερόλυμπου, Το χρονικό της μεγάλης πυρκαγιάς] με μπλε το δίπατο σπίτι, με κίτρινο αυτό από το οποίο βλέπουμε μόνον την άκρη του, με πράσινο η προτεινόμενη θέση της κρήνης.
Το κόκκινο βέλος δείχνει την παλιά Αντιγονιδών -όριο της φωτιάς. Σ’ εκείνο το σημείο της ήταν επίσης όριο δύο συνοικιών, κατά Δημητριάδη. Της Yanik Monastir και της Gulmez-Oglou.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει κάποια ξεκάθαρη πληροφορία για κρήνη, μόνον μια αναφορά ότι στο «τέρμα του δρόμου Μπουρμαλί Τζαμί υπήρχε μια βρύση που την είχε κατασκευάσει κάποιος Αλι Πασά» (σελ.141). Ίσως εννοεί το τέρμα της Μπουρμαλί που ανήκει στην συνοικία Γιανίκ Μοναστήρ.
Δηλαδή το ‘σύνορο’ που μας ενδιαφέρει και όπου στον χάρτη του ο Δημητριάδης έχει ένα σημάδι.
1959- 60. Από τον Ευκλείδη με θέα την Παρασκευοπούλου, το Αρχαιολογικό Μουσείο, την Παιδαγωγική Ακαδημία, τα Α, Γ και Β΄( Πρώην οικία Χατιτζέ Σενιέ) ... Πρότυπα Δημοτικά σχολεία.
Εντυπωσιακή γιατί έπιασε την περιοχή σε περίοδο ριζικών αλλαγών. Σίγουρα υπάρχουν πολύ περισσότερα για ανακάλυψη ... από τους ΑγιαΤριαδιώτες. Κοντινή αεροφωτογραφία που ολοκληρωμένη την βλέπουμε για πρώτη φορά.
Ήμουν δεν ήμουν πέντε χρόνων .
Από τότε φαινόμουν τι λουλούδι θα γινόμουν .
Τα πάντα σκάλιζα , τα πάντα ανακάτωνα στα μουλωχτά χωρίς πολλές πολλές φασαρίες .
Έκανα πάντα αυτό που ήθελα κι ας φαινομενικά ήμουν ένα ήσυχο και υπάκουο παιδάκι .
Οι γειτονιές τότε ήταν άδειες από αυτοκίνητα που περνούσαν σπάνια στους σκονισμένους χωματόδρομους της Αγίας Τριάδας σηκώνοντας σύννεφα σκόνης ιδιαίτερα τα καλοκαίρια .
Έτσι η μητέρα μου δεν ανησυχούσε όπως κι όλες οι γειτόνισσες όταν μας άφηναν έξω στο δρόμο να παίξουμε . Που και που μόνο μας φώναζαν βγαίνοντας στην βαριά σιδερένια καγκελόπορτα της αυλής όταν τα πράγματα στο παιχνίδι αγρίευαν και άρχισαν να πέφτουν καρπαζιές και οι πετροπόλεμοι , που σήμερα το λένε μπούλινγκ .
– Γιωργάκη γρήγορα σπίτι ..
Κι ο Γιωργάκης η αφεντιά μου , γύριζε μαραμένος βλέποντας ότι έχανε την τελευταία φάση του πετροπόλεμου με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον , όταν άρχισαν να σπάνε τα κεφάλια από τις πέτρες που εκτοξευόταν από τα παιδιά της διπλανής γειτονιάς και το αίμα ξεραίνονταν ανάμεσα στα μαλλιά στα ξυρισμένα κεφάλια . Οι μαμάδες μάζευαν τους πληγωμένους πολεμιστές για να επουλώσουν τα τραύματά τους . Το πράσινο φωτιστικό οινόπνευμα κατ ´ ευθείαν στη πληγή , το τσούξιμο αφόρητο , τα ουρλιαχτά ακουγόταν μέχρι κάτω στην Βασιλέως Γεωργίου στον Απόλλωνα κι η μητέρα από πάνω να σου λέει πατώντας πιο δυνατά το χέρι με το βαμβάκι στη πληγή . -Καλά να πάθεις , πετροπόλεμο μούθελες …
Άλλες φορές χανόμουν στις διπλανές γειτονιές ακολουθώντας τους διάφορους επαγγελματίες μανάβηδες , ψαράδες , παπλωματάδες , γιαουρτάδες παρακολουθώντας τους πως ασκούσαν το επάγγελμά τους . Η διαβολεμένη περιέργειά μου μ ´ έκανε να ξεχνιέμαι και να χάνομαι . Πάντα όμως επέστρεφα έστω και καθυστερημένος , τρώγοντας παγωμένο το φαγητό κι ακούγοντας τα εξ ´ αμάξης από την ταλαίπωρη μητέρα μου . Μια φορά δεν τα κατάφερα ακολουθώντας ποιος ξέρει ποιόν από την Σπάρτης πέρασα την Ευζώνων , πέρασα τον γνώριμο σε μένα λάκκο , το πεδίο του Άρεως την Έκθεση την ΧΑΝΘ και μπήκα στην πόλη .
Περπατούσα χαζεύοντας τις βιτρίνες μαγεμένος από τα καλούδια που είχαν , κι έτσι σιγά σιγά έφτασα στην Τσιμισκή .
Δεν άφησα τίποτε απαρατήρητο .
Όλα τα πέρασα από κόσκινο , τον κόσμο που έτρεχε βιαστικός για τη δουλειά τους , τους αργόσχολους που χάζευαν ώρες στις βιτρίνες , τα ζαχαροπλαστεία με τις απίστευτες λιχουδιές τους και το θηρίο το τραμ που περνούσε πλάι μου χτυπώντας το δυνατά το καμπανάκι του όταν αναχωρούσε από τις στάσεις . Ξεχάστηκα μ΄ όλα αυτά τα όμορφα αλλά οι ώρες περνούσαν κι άρχισε η πείνα να με θερίζει .
Καιρός είναι είπα να επιστρέψω .
Αλλά πως ;
Είχα χαθεί , τίποτα γύρω δεν μου θύμιζε την γειτονιά μου την Αγία Τριάδα , ούτε κι έβλεπα γύρω μου κανένα γνωστό να με βοηθήσει .
Ήμουν και ντροπαλός , δεν τολμούσα να ζητήσω βοήθεια από ξένο . Άρχισα να περιπλανιέμαι στην αγορά αλλά άκρη δεν εύρισκα . Πήρε να σουρουπώνει κι εγώ ακόμη έψαχνα . Τα μαγαζιά έκλειναν ένα ένα , νύχτα πλέον κανονική . Με πήραν τα κλάματα …
Κάποιος περαστικός με είδε με λυπήθηκε , τι γύρευε ένα πεντάχρονο μόνο στην αγορά νυχτιάτικα , με ρώτησε τι συμβαίνει .
– Το και το του είπα .
– Που μένεις
Δεν θυμόμουν τίποτα , τάχα χαμένα , με πήρε απ ´ το χεράκι και με πήγε στο πλησιέστερο Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής το Α ´ , που τότε στεγαζόταν στην αρχή της οδού Πολωνίας σημερινής Σβόλου σ ´ ένα παλιό διώροφο κτίριο . Θυμάμαι ακόμη μέχρι σήμερα τις φαρδιές σκάλες καμία δεκαριά που σ ´ ανέβαζαν σε ένα φαρδύ προθάλαμο .
Δεξιά στο δωμάτιο ήταν το γραφείο του αξιωματικού υπηρεσίας , εκεί με πήγε ο καλός κύριος και με παρέδωσε . Εγώ πλέον δεν κρατιόμουν το κλάμα ήταν ασυγκράτητο , τα δάκρυα ποτάμια . Η Αστυνομία τότε ήταν στο μυαλό μου περίπου συνώνυμη με χώρο βασανιστηρίων . Είχα ακούσει τόσα πολλά για υπόγεια όπου έπεφτε το ξύλο της αρκούδας και περίμενα τη στιγμή κατουρημένος από φόβο πότε θα ερχόταν κι η δική μου η σειρά . Όμως απρόσμενα χωρίς να το φανταστώ ότι θα συνέβαινε , είδα γύρω μου στους χωροφύλακες μια διαφορετική συμπεριφορά . Έπεσαν όλοι επάνω μου προσπαθώντας να με παρηγορήσουν , να με κάνουν να σταματήσω να κλαίω , δεν ήταν δα και τίποτε μου έλεγαν , όπου νάταν θα ερχόταν οι δικοί μου να με πάρουν . Δεν κατάφεραν πολλά με τα λόγια , το κλάμα συνεχίζονταν . Εκείνο όμως που το σταμάτησε δια μαγείας , ήταν η φαεινή ιδέα ενός χωροφύλακα που είχε παιδάκι στην ηλικία μου και ήξερε το μυστικό . Κατέβηκε στο περίπτερο που ήταν στο πεζοδρόμιο κι αγόρασε σοκολάτες , καραμέλες και μου τάδωσε .
Το κλάμα ακαριαίως τέλος , η σοκολάτα έκανε το θαύμα της .
Σε λίγο έφτασαν κι οι γονείς μου αναστατωμένοι , όλη μέρα χαμένος είχαν τρελαθεί και με παρέλαβαν σφίγγοντάς με σφιχτά στην αγκαλιά τους .
Δεν τόλμησαν τότε να με μαλώσουν .
Η μητέρα μου όμως μου το φύλαγε , μετά μερικές μέρες όταν ηρέμησα μούριξε τις σχετικές .
Που να τολμήσω να ξαναδραπετεύω ...
Όμως το διαβολάκι που είχα μέσα μου δεν ησύχασε ,
το ξανάκανα και μάλιστα αρκετές φορές ,
δεν ξεχνιούνται εύκολα οι ‘’καλές ‘’ συνήθειες …
Mια ακόμα είδηση της Journal de Salonique για μια μικρή πυρκαγιά τον Μάρτιο του 1897 δεν θα είχε ιδιαίτερη αξία αν δεν αφορούσε το στούντιο ‘γνωστού’ μας φωτογράφου και δεν έδινε πληροφορίες και για άλλα θέματα με τα οποία έχουμε καταπιαστεί.
«Την νύχτα της Παρασκευής προς Σάββατο, μια πυρκαγιά κατέστρεψε το φωτογραφείο του Albert F. Baubin, που βρίσκεται στον Φραγκομαχαλά, πίσω από το Χάνι Λομπάρντο. Η ζημιά εκτιμάται στα 2400 φράγκα και καλύπτεται από την ασφαλιστική Hanseatischeμε αντιπρόσωπο τον κ. Τσαρλς Κάμπελ. Μια εφαπτόμενη μικρή οικία έπαθε ελαφρές ζημίες -αιτείται αποζημίωσης 30 λιρών από την ασφαλιστική Hambourg Bremen.»
Για τον Baubin ξέραμε ότι εγκαταστάθηκε αρχικά ‘απέναντι’ από το Λομπάρντο, εδώ βάζουν και τον προσδιορισμό «πίσω». Επίσης δεν ξέρουμε ως πότε ήταν εκεί -ίσως έφυγε εξαιτίας αυτής της φωτιάς. Περισσότερα για τον Baubin εδώ: https://www.facebook.com/photo/?fbid=332795073876799&set=pcb.332795977210042
«O πυροσβεστήρας που είναι τοποθετημένος στα καταστήματα Orosdi έπιασε δουλειά με τον πρώτο συναγερμό και απέτρεψε την εξάπλωση της καταστροφής σε όλον τον Φραγκομαχαλά. Κατέβρεξε με τους πίδακές του την εστία της φωτιάς κι έτσι σταμάτησε η επέκτασή της», προχωράει το ρεπορτάζ, και μας επιβεβαιώνει ότι το Orosdi προϋπήρχε του 1898. [Περισσότερα για το Ορόσντι εδώ: https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid02Ab73jvfyiMWwdnTedGrYLyupsJyv7ePsGEWE1uFUNqReVakngBoRz5isdnBh2CPzl]
Το άρθρο καταλήγει πιο θεωρητικά: «Κάποιες φορές, ένας πυροσβεστήρας μπορεί να σώσει μια ολόκληρη γειτονιά. Θα ήταν ευχής έργον αν οι ιδιοκτήτες κάθε σημαντικού κτιρίου τοποθετούσαν έναν στην ιδιοκτησία τους»
Μάρα Νικοπούλου
Ας σημειώσουμε ότι κυριολεκτικά το bouche a incendie είναι ο πυροσβεστικός κρουνός. Εδώ όμως μάλλον πρόκειται για κάποιο είδος φορητού πυροσβεστήρα της εποχής, καθώς αναφέρει ότι κατέβρεξε την εστία της φωτιάς (αρκετά μακριά από το Ορόσντι).
.Μια φωτογραφία από το παρελθόν αποκαλύπτει τα μυστικά της
Μια παλιά φωτογραφία σε λήψη του Joseph Pigassou, που για χρόνια παρέμενε ανώνυμη και αχαρτογράφητη, έρχεται στο φως χάρη σε μια δημοπρασία και ρίχνει φως σε μια άγνωστη γωνιά της πόλης. Η θολή εικόνα που απεικονίζει μια διασταύρωση, αποκαλύπτει πλέον την τοποθεσία της, τη γωνία της οδού Εγνατίας με Ναυμαχίας Λήμνου.
Περαιτέρω ανάλυση για την τεκμηρίωση, οι συγκρίσεις των φωτογραφιών που ακολουθούν και οι οποίες προσθέτουν ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ της χαμένης πόλης.
Οδός Εγνατία με Ναυμαχίας Λήμνου. Φωτογραφία σε λήψη του Joseph Pigassou
Η ανάρτηση της φωτογραφίας πριν μερικούς μήνες σε δημοπρασία (Delcampe) αποτελεί όντως μια συναρπαστική εξέλιξη, φέρνοντας εις πέρας μια δεκαετή αναζήτηση για την τοποθέτηση της αρχικής.
Η συσχέτιση με μια παλιά γνώριμη από το ύψος του ξενοδοχείου Grand Hotel τοποθετεί εν μέρει την αρχική φωτογραφία στην οδό Ναυμαχίας Λήμνου.
Όλες όμως μαζί αλληλοκαλύπτονται και συνθέτουν το παζλ. Τα στοιχεία που συσχετίζονται δεν εξαντλούνται στην παρούσα ανάρτηση.
Σήμερα, τμήμα της οδού Ελένης Σβορώνου παραμένει εκεί να μας θυμίζει την παλιά Ναυμαχίας Λήμνου. Λήψη από την Εγνατία.
Ο Προκόπης Τζημουρώτας του Νικολάου γεννήθηκε στα Γρεβενά. Πέρασε στο Τμήμα Μαθηματικών του παν. Θεσσαλονίκης το 1933.
Ολοκλήρωσε απρόσκοπτα τη φοίτησή του στο Τμήμα αυτό και πήρε πτυχίο με Καλώς, στις 7-2-1938. Δραστηριοποιήθηκε στην Ιδιωτική Εκπαίδευση της Θεσσαλονίκης, αρχικά με δικό του Φροντιστήριο από τις αρχές της δεκαετίας του 1940 και στη συνέχεια με δικό του Ιδιωτικό Γυμνάσιο (πιθανότατα σε συνεργασία
με τη φιλόλογο σύζυγό του Ναυσικά Χατζηαντωνίου) από τις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Η Μαρίκα Ευμορφιάδου, που συνεργάστηκε το 1941-42 με το φροντιστήριο του Τζημουρώτα, αποφοίτησε με άριστα από τη Φιλοσοφική Σχολή του Παν. Θεσσαλονίκης, το 1940-41. Το 1943 διορίστηκε καθηγήτρια Φιλολογίας στο Γ’ Γυμνάσιο Θηλέων της Θεσσαλονίκης.
Η θέση του Φροντιστηρίου του Π. Τζημουρώτα, υποδεικνύεται με βυσσινί βελάκι.
Η θέση του Ιδιωτικού Γυμνασίου του Π. Τζημουρώτα στην πολυκατοικία που υποδεικνύεται με κίτρινο βελάκι.
[Η φωτογραφία είναι των αρχών της δεκαετίας του 1950 κι αναρτήθηκε από τον κ. Γ. Σιδηρόπουλο, στις ΠΦΘ, στις 13-4-2019]
Ο Προκοπής Τζημουρώτας με μαθητές του στην ταράτσα της πολυκατοικίας όπου στεγαζόταν το Ιδιωτικό του Γυμνάσιο, πιθανότατα τη δεκαετία του 1960
Διαφήμιση του 1972, στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 το Γυμνάσιο Τζημουρώτα μεταφέρθηκε από την Αριστοτέλους 26 στην Εξαδακτύλου 10 (απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, Μετόχι της Μονής Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους). Εκεί διατηρήθηκε μέχρι το 1984, τη χρονιά που απεβίωσε ο Προκόπης Τζημουρώτας.
22 Ιουνίου του 1937. Ο Willy Pragher (1908-1992) στην Θεσσαλονίκη. Τράβηξε εδώ καμιά 20αριά φωτογραφίες. Ψηφιοποιήθηκαν άψογα από το Staatsarchiv Freiburg και παρέχονται ελεύθερα, κτήμα όλων μας πλέον.
Ακούγεται απίστευτο, αλλά η συλλογή του Pragher περιλαμβάνει περίπου ένα εκατομμύριο φωτογραφίες, διαφάνειες και αρνητικά. Καλύπτουν την περίοδο 1926 – 1992. Τα Κρατικά Αρχεία του Φράιμπουργκ διέθεσαν στο Διαδίκτυο μεγάλο αριθμό τους. Η ψηφιοποίηση τους άρχισε το 2009. “Ανακαλύφτηκαν” πριν λίγες μέρες από την Λίζα Κουτσάπλη. (Liza's Photographic Archive). Εδώ το σύνολο των λήψεων του στην πόλη. Κάποιες “ακυκλοφόρητες”. Τελευταία μια όμορφη φωτογραφία του Λιτόχωρου, νωρίτερα το 1937.