Ομαδα ερευνας για την παλια Θεσσαλονικη
Σπάνιες λήψεις από τον μιναρέ του Hamza Bey προς τη θάλασσα μετά την πυρκαγιά του 1917, αχρονολόγητες. Κάποια κτήρια έχουν διορθωθεί προσωρινά για τη διευκόλυνση της εμπορικής κίνησης. Η αγορά περιμένει την εφαρμογή του νέου σχεδίου πόλεως που όμως θα αργήσει μερικά χρόνια ακόμα.
Πηγή: https://servimg.com/view/19943622/257#
Πηγή: https://servimg.com/view/19943622/258#
Μπροστά ο αραμπατζής με το άλογο να σέρνει το κάρο του και πίσω το λεωφορείο 28 των Συκεών να στρίβει στην γωνία των οδών Κλαυδιανού και Προνοίας, γύρω στις αρχές του 1980. Ο συγκεκριμένος αραμπατζής πρέπει να έμενε στις Συκιές σε παράπηγμα στην γωνία των οδών Οδ. Φωκά και Ναούσης. Η φωτογραφία με τίτλο «Ο καθένας το δρόμο του…» περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η Θεσσαλονίκη που χάνεται» που εκδόθηκε το 1982 από την Τράπεζα Continental.
Αλέξανδρος Σαββόπουλος
Το βιβλίο έχει εκδοθεί το 1982 και όσο για τα τείχη η λήψη της φωτογραφίας λίγο ξεγελάει. Το ίδιο σημείο σε φωτογραφία του 2019 από το google.
Η ΣΑΤΡΑΠΙΣΣΑ ΤΟΥ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ
Μέρες γιορτινές και τους ανθρώπους της ηλικίας μου οι αναμνήσεις δεν τους αφήνουν στην ησυχία τους . Τι μια θυμάμαι το ένα την άλλη το άλλο και μετά ακολουθούν σειρά ατελείωτη γεγονότων του παρελθόντος που δεν έχουν σταματημό . Θα μου πείτε τι σχέση έχουν όλα αυτά με τον τίτλο . Κι όμως έχουν , ακούγοντας σήμερα τυχαία το υπέροχο ρεμπέτικο του Τσιτσάνη με τον Βαμβακάρη τσίμπησα τον δεύτερο στίχο που ήταν αυτός που ήταν γραμμένος σαν τίτλος στο 45 ρι δισκάκι του 1948 κι όχι αυτός που τελικά επικράτησε και είχε αργότερα κι αδελφάκι με την Μαρίζα Κωχ . Αραμπάς περνά ... ‘’ Αραμπάς περνά σκόνη γίνεται σήκωσε το φουστανάκι σου να μη σκονίζεται …’’ Όμως εγώ μ αυτό το τραγούδι λάτρεψα τον Τσιτσάνη τα τραγούδια του και τα ρεμπέτικα ... Η ΣΑΤΡΑΠΙΣΣΑ ‘'Αραμπάς περνά κι η σατράπισσα που αγάπησα είναι μέσα αγκαλιάζεται κι ούτε νοιάζεται η μπαμπέσα …'’ Η μικρή ιστορία της σατράπισσας για μένα είχε σχέση με την αγάπη μου με τα ηλεκτρονικά και την τεχνολογία . Ήμουν ακόμη μαθητής Γυμνασίου και ο πρώτος μου ξάδερφος μεγαλύτερος μου κατά τρία χρόνια που είχε κι αυτός κλίση παρόμοια γράφτηκε στο μονοετές τμήμα ραδιοτεχνιτών του Ευκλείδη που τότε ακόμη το κύρος του , δεν είχε καμία σχέση με την μετέπειτα εξέλιξή του . Το ραδιόφωνο τότε είχε ραγδαία διάδοση με λυχνίες φυσικά και οι ανάγκες για τεχνικούς για συντήρησή τους , γιατί είχαν συχνότατες βλάβες , τεράστιες . Σ΄ ένα χρόνο έπαιρνες το πτυχίο σου και αμέσως άνοιγες ένα κατάστημα , επισκευές ραδιοφώνων , κι έκανες χρυσές δουλειές . Μέναμε στο ίδιο σπίτι κι εγώ τον έβλεπα να κατασκευάζει πάνω σε μια ξύλινη τάβλα ένα ραδιόφωνο σε ανάπτυγμα με τα κυκλώματά του , τις βάσεις των λυχνιών , τους μεταβλητούς πυκνωτές , μετασχηματιστές , αντιστάσεις , πυκνωτές κλπ εξαρτήματα . Πριν το ολοκληρώσει κατασκεύασε τον απλούστερο ραδιοφωνικό δέκτη που μπορούσε να γίνει , με ένα κομματάκι γαληνίτη μεγέθους φασολιού μια πετρούλα δηλαδή σαν στερεό σφουγγαράκι . Μια καρφίτσα , ένα μονό ακουστικάκι κρυσταλλικό , ένα κομματάκι συρματάκι και το ραδιόφωνο ήταν έτοιμο . Η καρφίτσα ακουμπούσε επάνω στον γαληνίτη δεμένη με το συρματάκι και το ακουστικάκι προσαρμοσμένο επάνω της με την καρφίτσα έξυνε την πετρούλα του γαληνίτη και ω του θαύματος από το ακουστικάκι ακουγόταν μουσική ενός από του δύο ραδιοφωνικούς σταθμούς που υπήρχαν στην πόλη του Ε.Ι.Ρ. ( Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας ) η της ΥΕΝΕΔ ( Υπηρεσίας Ενημερώσεως Ενόπλων Δυνάμεων ) . Αν ήσουν τυχερός τα βράδια που ανέβαινε η διάδοση ξύνοντας την πετρούλα περισσότερο , άκουγες και κανένα ξένο σταθμό και τότε η ευτυχία σου ήταν απερίγραπτη . Με το τέλος της χρονιάς ο ξάδελφος τέλειωσε το ραδιόφωνο και εγώ ενθουσιάστηκα περισσότερο απ αυτόν . Κόλλησα κι εγώ την τρέλα και που μ΄ έχανες που μ΄ έβρισκες στην στοά των ηλεκτρονικών στην Βασ. Ηρακλείου ήμουν με κολλημένη τη μύτη στα τζάμια των βιτρινών , βλέποντας τα διάφορα εξαρτήματα που αγοράζοντάς τα θα μ΄ έβαζαν κι εμένα στον υπέροχο κόσμο των ηλεκτρονικών κατασκευών . Έτσι σκάλισε σκάλισε με πολλή προσπάθεια και με πολύ διάβασμα σε ότι κυκλοφορούσε τότε , κατασκεύασα κι εγώ ένα μικρό ραδιοφωνάκι γαληνίτη κι μετά μετέτρεψα το ραδιόφωνο της οικογένειας , μια και χαρτζιλίκι δεν υπήρχε για νέα κατασκευή , σε ένα πομποδέκτη μεσαίων κυμάτων . Μ΄ ένα μεταγωγό διακόπτη το ραδιόφωνο γινόταν πομπός . Ήταν τότε η Άνοιξη των ερασιτεχνικών πειρατικών μικρών ραδιοπομπών μεσαίων κυμάτων . Ψάχνοντας την συχνότητα βρήκα πολλούς σαν και μένα , μ΄ένα από τους καλύτερους γνωριστήκαμε εξ αιτίας της Σατράπισσας . Με ένα παμπάλαιο πικ άπ έπαιζε από το πρωί μέχρι το βράδυ τον μοναδικό δίσκο που είχε Την Σατράπισσα . Εγώ δεν είχα ούτε πικ άπ μόνο μικρόφωνο . Έμενε μακριά στην Ν. Κρήνη πήγαινα στο σπίτι του , ήταν πολύ προχωρημένος έπαιρνε μαθήματα άνευ διδασκάλου δι αλληλογραφίας και τον εκτιμούσα ιδιαίτερα . Πολλά βραδιά πήγαινα σπίτι του και ξενυχτούσαμε κι έπαιρνα το τελευταίο υπηρεσιακό όπως λεγότανε λεωφορείο από Ν. Κρήνη – Αγία Τριάδα . Όταν καμιά φορά το έχανα μούδινε ένα ερειπωμένο ποδήλατο με κόντρα που είχε και πήγαινα σπίτι μ΄ αυτό . Στο δρόμο σταματούσα που και που άνοιγα ένα μικρό ραδιοφωνάκι που είχα μαζί και έβλεπα πως ακούγεται ο πομπός του στην διαδρομή , την άλλη μέρα έπρεπε να δώσω πλήρες ραπόρτο . ΤΙ άκουγα σ όλη τη διαδρομή , μα φυσικά την σατράπισσα που ήταν το μοναδικό του δισκάκι το σήμα κατατεθέν του . Όταν τον συναντώ τελευταία χαμογελώντας τον φωνάζω – Γειά σου Σατράπισσα … κι εκείνος ανταποδίδει το χαμόγελο ... Αυτός κι ο λόγος που σήμερα θυμήθηκα όλα αυτά και κυρίως την υπέροχη σατράπισσα ..
Γιώργος Κωτσίδης Η σατράπισσα (αραμπάς περνά) – M. Βαμβακάρης,Σ.Καλφοπούλου, Β.Τσιτσάνης 1948
YOUTUBE.COM
Τα στιγμιότυπα από την στοά Ριάδη-Διαμαντοπούλου (Βασιλέως Ηρακλείου 28) τα δανειστήκαμε από το μικρό οδοιπορικό της Αναστασίας Χριστοφορίδου από το youtube εδώ:
Τα φοιτητικά χρόνια της Μαρίας Μαρκέτου-Πυλαρινού (καθηγήτρια Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης από το 1947 μέχρι το 1968 και η πρώτη Ελληνίδα που ανέβηκε όλες τις βαθμίδες της πανεπιστημιακής ιεραρχίας, μέχρι κοσμητόρισσα της Φυσικομαθηματικής Σχολής του ΑΠΘ, το 1958)
Νίκανδρος Καστανίδης
Η Μαρία Μαρκέτου-Πυλαρινού, την περίοδο της θητείας της στο Παν. Θεσσαλονίκης
Η Μαρία Μαρκέτου τον πρώτο χρόνο της
φοιτητικής της ζωής, 1920-1921
[Η φωτογραφία είναι από το” Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ”]
Η βαθμολογία της στις πτυχιακές εξετάσεις,
στις 29-1-1925.
[Από το “Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ”]
Η αίτηση της για την υποβολή της διδακτορικής
διατριβής, στις 29-3-1928
[Από το “Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ”]
Η εισηγητική έκθεση (1η σελ.) της
διατριβής της από τον καθ. Δ. Χόνδρου,
επιβλέποντα της εν λόγω διατριβής
[Από το “Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ”]
Η εισηγητική έκθεση (2η σελ.) της
διατριβής της από τον καθ. Δ. Χόνδρου,
επιβλέποντα της εν λόγω διατριβής.
[Από το “Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ”]
Η εισηγητική έκθεση (3η σελ.) της
διατριβής της από τον καθ. Δ. Χόνδρου,
επιβλέποντα της εν λόγω διατριβής
[Από το “Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ”]
Η προμετωπίδα της διατριβής της
[Από το “Ιστορικό Αρχείο ΕΚΠΑ”]
Ο καθηγητής Φυσικής του Παν. της Αθήνας Δημήτριος Χόνδρος (1882-1952), το 1930
Η άνοδος της οδού Βενιζέλου μετά την διασταύρωσή της με την οδό Μητροπόλεως, χαραγμένη με το νέο ρυμοτομικό σχέδιο του Ερνέστ Εμπράρ. Το μέγαρο Μπουρλά-Λεβή δεύτερο στα αριστερά, με σκαλωσιές υπό κατασκευή, γεγονός που επιτρέπει την χρονολόγηση της φωτογραφίας γύρω στο 1926. Μετά από αυτό διακρίνεται στα αριστερά το κτίριο όπου στεγάζεται σήμερα το Πλαίσιο στην γωνία με την οδό Αγ. Μηνά.
Από ανάρτηση της Χ. Φραγκούδη στην ιστοσελίδα Thessarchitecture (βλ. https://tinyurl.com/472eebbt) μαθαίνουμε για το μέγαρο Μπουρλά-Λεβή ότι: «Σχεδιάστηκε το 1925 σε σχέδια των Ζαχαριάδη-Κοκορόπουλου και κατασκευάστηκε από την ελληνική εταιρεία ΕΡΕΚΑ ΑΕ τα χρόνια 1926 και 1927. Ιδιοκτήτης ήταν πιθανότατα ο Ισαάκ Μπουρλά του Δαβίδ (σε αίτηση με ημερομηνία 6 Απριλίου 1925 -από την οποία πληροφορούμαστε ότι ήδη είχε εκδοθεί άδεια οικοδομής- αναφέρονται ως ιδιοκτήτες οι: Δημήτριος Κ. Χονδροδήμος, Σολομών Μ. Ουζιέλ, Ευανθία Κ. Χονδροδήμου, Σαμουήλ Μπουρλά Δαυΐδ και ο Μ. Ουζιέλ ως πληρεξούσιος των Ιωσήφ Χαζάν και Πέτρου Λεβή. Πέντε μήνες αργότερα, σε σειρά εγκεκριμένων σχεδίων, εμφανίζονται ως ιδιοκτήτες οι Σ. Μπουρλά και Π. Λεβής, γαμπρός του Κ. Χοντροδήμου), υφασματέμπορος, με έδρα στην οδό Τραπέζης 4 (σημερινή Συγγρού)». Το μέγαρο Μπουρλά-Λεβή ήταν ανέκαθεν επαγγελματικό κτήριο με εμπορικά καταστήματα και χώρους γραφείων και παραδόθηκε στους χρήστες το 1928. Μέχρι και σήμερα στεγάζει γραφεία, επιχειρήσεις και χώρους διασκέδασης. Χαρακτηρίστηκε διατηρητέο κτίριο με Προεδρικό Διάταγμα στις 28/11/1983. Η φωτογραφία προσφέρεται από γνωστό δημοπρατικό οίκο.
Αλέξανδρος Σαββόπουλος
Στο δεύτερο δεξιά μέγαρο διακρίνονται οι ταμπέλες των καταστημάτων ΑΓΚΟΠ και Χατζημιχάλη στον 2ο όροφο.
Σχόλιο από τον Πλάτωνα Κλεανθίδη: Δεξιά πρώτο: Βενιζέλου 10 & Μητροπόλεως, Μέγαρο Ζενίθ (Μέγαρο Λ. Μποτόν-Σακιτούδη) Ζάκ Μωσσέ 1924 Δεξιά δεύτερο: Βενιζέλου 12 & Μητροπόλεως, Μέγαρο Δρακούλη (Ι. Βαρουξάκης, 1921), Δεξιά τρίτο: Βενιζέλου 14, Μέγαρο Ασλανιάν, Πιέτρο Αρριγκόνι, 1923-25, Για Καλή τους και καλή μας τύχη σώζονται όλα!
Η αντίθετη άποψη της Βενιζέλου στην κάθοδο την ίδια περίπου εποχή. Δεξιά κατά σειρά το μέγαρο Κόφφα, το μέγαρο Μπουρλά-Λεβή και το ξενοδοχείο Ριτζ, γωνία με Μητροπόλεως. Βλ. περισσότερα στο https://archive.saloni.ca/1516
Την εορταστική μεσοπολεμική Καμάρα με αφορμή τα περσινά Χριστούγεννα την είχαμε δει εδώ: https://archive.saloni.ca/1897 Από αυτήν την στολισμένη με λαμπιόνια Καμάρα διαθέτουμε και άλλες λήψεις. Δύο του Λυκίδη και τέσσερις του ερασιτέχνη φωτογράφου Γιώργου Βαφιαδάκη από τα αρχεία του ΕΛΙΑ, που μας επιτρέπουν και την χρονολόγηση της εορταστικής αυτής όψης. 1926 και κατά πάσα πιθανότητα με αφορμή την Α Διεθνή Έκθεση.
Από καρτ ποστάλ του Λυκίδη
Ο Γιώργος Βαφιαδάκης γεννήθηκε στην Σμύρνη το 1890 και έρχεται στην Αθήνα μετά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922. Το αρχείο του δωρήθηκε από συγγενείς του στο ΕΛΙΑ. Πέθανε το 1978.
Αρ. τεκμηρίου L305.004
Αρ. τεκμηρίου L305.002
Αρ. τεκμηρίου L305.001
Αρ. τεκμηρίου L305.003
Μια έβδομη φωτογραφία αυτής της Καμάρας, αγνώστου φωτογράφου, προέρχεται από δημοπρασία.
Χριστούγεννα του 1917 κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, με μοίρασμα δώρων δίπλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, σε κτήριο του 3ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου, το οποίο βρισκόταν πίσω από το συγκρότημα κτηρίων της Μονής Λαζαριστών στο Ζέιτενλικ στην περιοχή της Σταυρούπολης. Φωτογραφία του Paul Dubray από τα ψηφιακά αρχεία του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού (https://www.pop.culture.gouv.fr/).
Καλά Χριστούγεννα με υγεία και ότι άλλο επιθυμείτε, σε σας και τις οικογένειές σας!
Χριστούγεννα του 1917 κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, με μοίρασμα δώρων από την νοσόκομα δίπλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, σε κτήριο του 3ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου, το οποίο βρισκόταν πίσω από το συγκρότημα κτηρίων της Μονής Λαζαριστών στο Ζέιτενλικ στην περιοχή της Σταυρούπολης.
Μια πανοραμική άποψη του χώρου του 3ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου. Φωτογραφία και αυτή του Paul Dubray από τα ψηφιακά αρχεία του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού (https://www.pop.culture.gouv.fr/). Η φωτογραφία τραβήχτηκε από το ερημωμένο σήμερα κτήριο της γυναικείας Μονής του Ελέους στην Σταυρούπολη. Διακρίνονται στο βάθος δεξιά τα κτήρια του Στρατοπέδου Παύλου Μελά με το οθωμανικό τέμενος του Λεμπέτ και τον χαρακτηριστικό μιναρέ επί της οδού Λαγκαδά καθώς και στα αριστερά, λίγο… See more
Ο στρατιωτικός γιατρός Dupie στους χώρους που κινούνταν ο Pigassou. Ίσως και συνάδελφός του στο στρατιωτικό νοσοκομείο HT4 . Από το εκτεταμένο αφιέρωμά μας στην Θεσσαλονίκη του Joseph Pigassou οι φωτογραφίες που δείχνουν τον χώρο βρίσκονται κυρίως στις αναρτήσεις: https://archive.saloni.ca/1217 https://archive.saloni.ca/1046 https://archive.saloni.ca/1045 αλλά και λίγο ανατολικότερα, κοντά στον μύλο Αλλατίνη εδώ: https://archive.saloni.ca/1211
Η οδός Ισμήνης, η θέα της, μερικά ακόμα στοιχεία και ένα αναπάντητο ως τώρα ερώτημα που θα δούμε στο τέλος.
Μάρα Νικοπούλου
Από τα τείχη στη δυτική άκρη της Ισμήνης κοιτάζοντας προς το τζαμί Τσιναρλί και τον Προφήτη Ηλία, ο φακός του άγνωστου φωτογράφου του Α’ΠΠ απαθανατίζει και τον θόλο του λουτρού που είδαμε τις προάλλες από την άλλη πλευρά.
Παραπίσω από το λουτρό, η δυτική πλευρά της Οικίας Καβάκογλου, όπως έμεινε γνωστό το μεγάλο σπίτι στον αριθμό 4 (για τον αριθμό θα μιλήσουμε παρακάτω). Σχεδόν τέρμα δεξιά μια στήλη καπνού. Μπορεί ο φακός να έπιασε τυχαία κάποια φωτιά.
Ξαναβάζω εδώ μια φωτογραφία που είχαμε δει τον Μάρτιο του 2020 [η ανάλυσή της εδώ; https://www.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid0HxW4yVMMuqSdP1UXjt8EdSBGQPuyPm7cGYvgHiqLkWJzYXgHczyxB5BdotamMHFhl] που δείχνει παρόμοια θέα προς τα κάτω, από λίγο πιο ανατολικά, με τον άγνωστο φωτογράφο να είναι ανεβασμένος στα τείχη…
Μόνο που τα τείχη πίσω απ’ την οδό Ισμήνης ήταν ετοιμόρροπα, και σε άρθρο της Μακεδονίας (22/6/1920) διαβάζουμε ότι ήδη από τότε υπήρχε γνωμάτευση μηχανικών για την επικινδυνότητά τους, αλλά δεν υπήρχε κονδύλι για να κατεδαφιστούν.
Τον Αύγουστο του 1929 το θέμα παραμένει ανοιχτό, ενώ μαθαίνουμε πως ενδιάμεσα (το 1925) κάποιο κομμάτι τους έπεσε σκοτώνοντας ανθρώπους.
Άσχετα από τα τείχη μάλλον, τον Ιανουάριο 1927 δυο παραπήγματα κατέρρευσαν εξαιτίας μιας σφοδρής καταιγίδας και οι πρόσφυγες κάτοικοί τους «κατέφυγαν εις Χαρμάνκιοϊ».
Να σημειώσουμε τους τρεις διαφορετικούς τρόπους γραφής – Ντελήκ/Ντελίκ/Τελήκ- αλλά και ότι σ’ αυτό του 1927, η Ισμήνης τοποθετείται κατά λάθος κοντά στο Εσκί αντί για το Γενί Ντελίκ.
Στον πίνακα που παρατίθεται, παίρνουμε μια ιδέα για τα σπίτια της οδού Ισμήνης που έβγαιναν σε δημοπρασία από την Εθνική Τράπεζα, τα ποσά που ζητούνταν και πώς αυτά έπεφταν με την πάροδο του χρόνου.
Η μία από τις καταχωρήσεις αφορά ενοικίαση δωματίου σε οικία του αριθμού 6.
Γενικά για τα νούμερα του δρόμου δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι σε τι ακριβώς αντιστοιχούν -ακόμα και σήμερα η αρίθμηση εκεί είναι σπαζοκεφαλιά.
Θα σταθούμε όμως λίγο παραπάνω στο «6» που στις δημοπρασίες πώλησης το βλέπουμε ως 6-8 και έχει ιδιαίτερα μεγάλο εμβαδόν.
Από το διάγραμμα της μόνης χρήσιμης πράξης τακτοποίησης που υπάρχει στο πόρταλ του Δήμου (πράξη 6226/1991) βλέπουμε ότι τo Ισμήνης 6-8 αφορά το σπίτι που ονομάζουμε Οικία Καβάκογλου και -λανθασμένα- το αριθμούσαμε ως 4. Και στο ίδιο το διάγραμμα αναφέρεται λάθος αριθμός (5), αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για το ίδιο οικόπεδο που εδώ υπολογίζεται στα 610 τετραγωνικά. Δεν υπάρχει άλλο οικόπεδο στην Ισμήνης που να ξεπερνά έστω τα 250 τετραγωνικά.
Το εντυπωσιακό σπίτι εξέχει αναγνωρίσιμο και μας ‘προσανατολίζει’ σε παλιές πανοραμικές. Εδώ στα 1875, του Zepdji και στα 1889-90 των Schultz & Barnsley. Πίσω του, και προχωρώντας προς την δυτική Ισμήνης, οι πολεμίστρες στέκουν επίσης εντυπωσιακές.
Στην σύγχρονη, το νεοπαραδοσιακό που το αντικατέστησε σημειώνεται με πράσινη βούλα. Οι πολεμίστρες προς τα δυτικά έχουν εξαφανιστεί -σε μερικά σημεία στη θέση τους έχουν σκαρφαλώσει μερικά ‘καστρόπληκτα’.
Επί ιδιοκτησίας ‘Καβάκογλου’, δηλαδή τα τελευταία χρόνια της ζωής του, έχουμε δύο κοντινές φωτό. Ας τις ξαναδούμε για να υπάρχουν συγκεντρωμένες. Αν θυμάμαι καλά, στην λεζάντα της φωτό από το «Θεσσαλονίκη 2300 χρόνια» πρέπει να οφείλουμε και την λανθασμένη αρίθμηση του κτιρίου στο ν. 4. Στην έγχρωμη το σπίτι έχει ήδη γκρεμιστεί σχεδόν ολόκληρο, σε πρώτο πλάνο όμως διακρίνεται ακόμα η ιδιωτική βρύση χωρίς την γούρνα της πια που ίσως μεταφέρθηκε κάπου αλλού.
Σε μια παλιά ανάρτηση της φωτό του 1966 [Κostas Mauromatis, 29/11/2011, ΠΦΘ], ο κ. Tsountas Christos σε σχόλιό του είχε αναφέρει ότι στο σπίτι στεγαζόταν Δημοτικό Σχολείο.
Και πράγματι: σε ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 1932 στη Μακεδονία, βλέπουμε ότι λειτουργούσε ήδη ως Δημοτικό Σχολείο Τσινάρ. Με δεδομένο ότι τον Απρίλιο 1930, όπως είδαμε παραπάνω, το κτίριο ήταν ακόμη προς πώληση, ίσως ήταν η πρώτη σχολική χρονιά που λειτούργησε.
Και πιθανόν γι’ αυτό, τον Οκτώβριο του 1931, συμπεριέλαβαν την Ισμήνης στην εγκατάσταση ηλεκτρικών λαμπτήρων.
Αν την είχαν συνδέσει και έτρεχε, η βρύση τότε θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη.
Ο δρόμος πάντως απέκτησε κεντρικό υπόνομο μετά τον Απρίλιο 1965, σύμφωνα με την ανακοίνωση Δημοσίων Έργων στην Μακεδονία.
Για το τέλος, επιστροφή στον 19ο αιώνα με μια πληροφορία που αφήνει ερωτηματικά. Στον Ρυμοτομικό χάρτη της Θεσσαλονίκης που υπογράφει ο μηχανικός του Δήμου, Αχ. Καμπανάκης και χρονολογείται γύρω στο 1877 αν θυμάμαι καλά-πάντως πριν το 1881, όπως είχε αποδειχτεί – ακριβώς στο σημείο που βλέπουμε το αρχοντικό, σημειώνεται ο αριθμός 86, που στο ίντεξ του χάρτη σημειώνεται ως Σχολή Ινταντιέ. Η γνωστή μας Ινταντιέ (η «Παλιά Φιλοσοφική») χτίστηκε αργότερα, το 1887. Υπήρχε κάποιος πρόδρομος που στεγαζόταν στην Ισμήνης ή ήταν απλώς ένα λάθος του χάρτη; Η αλήθεια είναι ότι στο ίντεξ του εντοπίζονται κάποια άλλα λάθη -άγνωστο αν ήταν λάθη του αρχικού ή κάποιας αντιγραφής του που έφτασε στις μέρες μας. [Από το https://arachne.uni-koeln.de]
Στον χάρτη του Βερνιέσκι δεν σημειώνεται, ούτε στου Β. Δημητριάδη. Ο τελευταίος όμως στο κεφάλαιο για τα σχολεία αναφέρει: «Ένα άλλο σχολείο, του Μehmed Pasa, βρισκόταν σε άγνωστο σημείο της πόλης». Δεν κάνει την σύνδεση με την οδό Μεχμέτ Πασά που ο ίδιος μας λέει ότι είναι η Ισμήνης. Για το σχολείο αυτό παραπέμπει σε εργασία του A.S. Unver (1972).
Θα ήταν ενδιαφέρον να βρεθεί αν η πηγή του Unver ήταν ο ίδιος χάρτης ή είχε στοιχεία και από αλλού. Το σίγουρο είναι ότι, ακόμα και αν η αναφορά στο ίντεξ είναι λανθασμένη, υπήρχε κάποιο λόγος που το περίφημο σπίτι σημειώθηκε με τέτοια ακρίβεια στο Plan de Salonique.
Το «Καφέ-Ουζερί Τσινάρι», ένα τελευταίο δείγμα τυπικού καφενείου της οθωμανικής περιόδου στην Άνω Πόλη, παρά το γεγονός ότι από την ασπρόμαυρη φωτογραφία μου το 1982 άλλαξαν πολλά, εκείνο παραμένει το ίδιο ονειρικό. Το Τσινάρι (πλάτανος) είναι μια συνοικία στην Άνω Πόλη Θεσσαλονίκης, πάνω από το Διοικητήριο, με κύριο πυρήνα μια μικρή πλατεία, άνοιγμα μάλλον, πάνω στη διασταύρωση δύο δρόμων, Αλεξ. Παπαδοπούλου και Κλειούς. Η πλατειούλα χαρακτηρίζεται από την μια πλευρά από μια κρήνη με σκάφη, τμήμα μιας ρωμαϊκής μαρμάρινης σαρκοφάγου σε δεύτερη χρήση και ακριβώς από την απέναντι πλευρά, ένα παραδοσιακό πρώην καφενείο, το «Καφέ-Ουζερί Τσινάρι», τελευταίο δείγμα τυπικού καφενείου της οθωμανικής περιόδου στην Άνω Πόλη με χαρακτηριστική τζαμωτή γωνία, κεραμίδια, παραδοσιακά πλακάκια, την ξυλόσομπα για τα κρύα και το μπαλκονάκι για τις ζέστες. Αρχικά, το καφενείο λειτούργησε περίπου το 1885, από έναν οθωμανό τον Κιοσσέ. Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, το 1923 ο Κιοσσές έφυγε και το καφενείο ανέλαβε κάποιος Έλληνας από την Σμύρνη σερβιρίζοντας ούζο και σμυρνέικους μεζέδες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, λειτουργεί ως ουζερί-ταβέρνα με την χαρακτηριστική επιγραφή πάντα ίδια «Καφέ-Ουζερί Τσινάρι» με μικρασιάτικους ουζομεζέδες, ντολμαδάκια χειροποίητα, τζιεροσαρμάδες, σμυρνέικες συνταγές, όλα μαγειρεμένα με σπιτική φροντίδα.
Πλάτων Κλεανθίδης