Καθαριότητα με μάνικα
1916, συμμαχικά στρατά με θέα την πόλη. Η δημοσίευση κινδυνεύει να καταγγελθεί ως “άσεμνος” από σεμνότυφους οπαδούς πολιτικοθρησκευτικών απόψεων.
Ένα αρχοντικό στην Κασσάνδρου
Μόνον μετά τη φωτιά καταφέρνουμε να δούμε ολόκληρη την πρόσοψη αυτού του αρχοντικού, στην θολή αλλά ατμοσφαιρική φωτογραφία από πρόσφατη δημοπρασία του Delcampe που το δείχνει πλαισιωμένο από τους κουφάρια των δέντρων που υπήρχαν στο κατεστραμμένο από τη φωτιά μικρό νεκροταφείο δίπλα στο Σαατλί Τζαμί.
Με αυτήν ως αφορμή, ας κάνουμε μια ξεχωριστή ανάρτηση -συμμαζεύοντας τις άλλες γνωστές φωτογραφίες του και το τέλος του…
Μάρα Νικοπούλου
Το ίδιο το σπίτι, τότε βρισκόταν στη βορειοανατολική γωνία Κασσάνδρου με Μεγ. Αλεξάνδρου. Δίπλα του, στα αριστερά, ένα ακόμα δέντρο που υψώνεται στη μέση του δρόμου -διάσημο από μια φωτογραφία που θα ξαναδούμε παρακάτω.
Σήμερα, κομμάτι του οικοπέδου του έχει φαγωθεί από τη διαπλάτυνση της Κασσάνδρου και στο άλλο βρίσκεται η πολυκατοικία της Κασσάνδρου 33, στη γωνία με Παύλου Νιρβάνα -το μόνο κομμάτι της παλιάς χάραξης της Μεγ. Αλεξάνδρου που απέμεινε στα ψηλά.
Πηγή :Delcampe, Item n° #1724343328
Δεκαετίες αργότερα, ένα μέρος της πρόσοψης και η ανατολική του πλευρά, στη φάση της κατεδάφισης, σε φωτογραφία που αναρτήθηκε από την κα Xenia Pavlidou στις ΠΦΘ. Σημειώνουμε το μοτίβο στα κάγκελα μιας και το έχουμε ξαναδεί στην περιοχή
Πίσω στις καλές μέρες, πριν τη φωτιά: Το ένα από τα δέντρα της αρχικής φωτό και το ‘μισό’ σπίτι, τραβηγμένα από την είσοδο του Σαατλί, στη φωτογραφία που τεκμηριώνει την αναγνώριση της αρχικής.
Από την αντίθετη πλευρά, η γωνία του κτιρίου με το ‘ριγέ’ μοτίβο στο ισόγειο και τα διακοσμητικά γύρω από τα παράθυρα, και τα δύο δέντρα της αρχικής φωτό.
Πάλι μέσα από τον περίβολο του νεκροταφείου του Σαατλί, ως φόντο πίσω από τους τάφους.
Η βόρεια και η δυτική του όψη τραβηγμένη από ψηλότερα στην Μεγ. Αλεξάνδρου (στην Παύλου Νιρβάνα πια). Διακρίνεται το δέντρο στη μέση του δρόμου αλλά και τα δέντρα της αρχικής.
H βόρεια και η δυτική του όψη ξανά, όταν η φωτιά έκαιγε τα διαγωνίως απέναντι σπίτια στην Κασσάνδρου.
Η οδός Βενιζέλου στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Μιναρέδες μετά την πυρκαγιά
Από τις ελάχιστες απεικονίσεις της Θεσσαλονικης, όπου συνυπάρχουν μιναρεδες με την νέα πόλη μετά την πυρκαγιά. Η οδός Βενιζέλου στις αρχές της δεκαετίας του 1920.
Οθόνη θερινού κινηματογράφου στο Καραβάν Σεράι, το Ερμείον υπό κατασκευή. Από το ebay
Βαγγέλης Καβάλας
Συναγωγή Μπεθ Σαούλ
Η είσοδος της στο ύψος της οδού Βασ. Όλγας 55. Ο κύριος όγκος της στην αρχή της οδού Σααδή Λεβή.
Το 1895 στην περιοχή μεταξύ Αγίας Τριάδας και Ανάληψης η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων ήταν Εβραίοι. Η έλλειψη λατρευτικού χώρου στις “Εξοχές” αντιμετωπίστηκε με αίτημα στον Σουλτάνο για ανέγερση Συναγωγής. Ο Σαμουήλ Σαούλ Μοδιάνο παραχώρησε οικόπεδο 500 μέτρων μέσα στο κτήμα του. Ενώ τα αρχικά σχέδια υπογράφει ο Ξενοφών Παιονίδης, τελικά το έργο ανατέθηκε στον Vitaliano Poseli. Άδεια ανέγερσης δόθηκε με αυτοκρατορικό φιρμάνι το 1895. Το 1898 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος. Η σύζυγος του Σαούλ Μοδιάνο, Φακίμα κατέβαλε το σύνολο των 1200 λιρών για την ολοκλήρωση του έργου. Ονομάστηκε Σαούλ, αφιέρωμα στον σύζυγο της. Ολοκληρώθηκε ένα χρόνο μετά, το 1899.
Μετά την καταστροφή όλων των συναγωγών στο κέντρο της πόλης (πυρκαγιά 1917), η Μπεθ Σαούλ λειτούργησε σαν η βασική κοινοτική συναγωγή. Ανατινάχθηκε από τους Γερμανούς το 1943 μετά την αποχώρηση του τελευταίου συρμού των 45.000 εκτοπισμένων για τα κρεματόρια της Πολωνίας. Μια ναζιστική κτηνωδία. Νωρίτερα την είχαν αποψιλώσει από ό,τι πολύτιμο, όπως άλλωστε έκαναν και με τα σπίτια των εκτοπισμένων. Νέοι συρμοί τραίνων ξεκινούσαν για την Γερμανία αυτήν την φορά με την προίκα των ναζί από το μεγάλο πλιάτσικο. Όλοι αυτοί οι λήσταρχοι έγιναν αποδεκτοί σαν φυσιολογικοί πολίτες μετά τον πόλεμο. Τα τιμαλφή στους γερμανούς, οι ιδιοκτησίες στους ντόπιους συνεργάτες και παρατρεχάμενους. Καμία κάθαρση, εδώ κι εκεί. Συγκάλυψη.
Έναυσμα για την ανάρτηση πήρα από πρωτοεμφανιζόμενο φιλμ επικαίρων του ΑΠΠ. Στην οικία Σεφιγιέ Τελτζή, μετέπειτα Αθηνοδώρου, Βασ. Όλγας 38, γωνία με Κάκκαβου, Νοέμβριο του 1918, οι σύμμαχοι γιορτάζουν τα επινίκια του πολέμου. Από την είσοδο της οικίας Τελτζή απέναντι ορατή η συναγωγή αλλά και τα σπίτια στην είσοδο της. Αριστερά κατάστημα κάποιου Σαρφατή μάλλον “Υποδηματοπωλείο”. Δεξιά της εισόδου μια κανονική διόροφη οικοδομή με μπαλκόνια. Τα βλέπουμε για πρώτη φορά.
Είναι πολύ λίγες οι φωτογραφίες της βάρβαρα ανατιναγμένης συναγωγής. Συγκέντρωσα και κάποιες παλιότερες για να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα.
Δαυίδ Μπράβος Facebook: https://web.facebook.com/thessalonikilostcity/posts/pfbid032sHLQxT8BYxy9qazYvbpG3WUaeRxgHruexZgnA7xDAKEawReEGi2L1q7rjM9NhEil
Στην οικία Σεφιγιέ Τελτζή, μετέπειτα Αθηνοδώρου, Βασ. Όλγας 38, γωνία με Κάκκαβου, Νοέμβριο του 1918, οι σύμμαχοι γιορτάζουν τα επινίκια του πολέμου. Από την είσοδο της οικίας Τελτζή απέναντι ορατή η Συναγωγή.
Μπεθ Σαούλ. Ενώ τα αρχικά σχέδια υπογράφει ο Ξενοφών Παιονίδης, τελικά το έργο ανατέθηκε στον Vitaliano Poseli. Άδεια ανέγερσης δόθηκε με αυτοκρατορικό φιρμάνι το 1895. Το 1898 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος. Ολοκληρώθηκε ένα χρόνο μετά, το 1899.
Οίκημα στην είσοδο της Μπεθ Σαούλ. Αριστερά κατάστημα Σαρφατή, μάλλον “Υποδηματοπωλείον”. Το βλέπουμε γιά πρώτη φορά
Ο διάδρομος από την Βασ. Όλγας 55 προς την Συναγωγή.
Η δεξιά πλευρά της Συναγωγής.
Αριστερά της εισόδου κατάστημα Σαρφατή. Δεξιά μια διώροφη οικοδομή με μπαλκόνια. Τα βλέπουμε για πρώτη φορά.
Βουβάλια στην Βασ. Όλγας.
Η είσοδος της Συναγωγής στην Βασ. Όλγας.
Το κτήμα Μοδιάνο, από τη Βίλα Ίντα στην Καλλιδοπούλου μέχρι την συναγωγή Μπεθ Σαούλ.
Ναζί. 1941-42.
Μια ακόμα ναζιστική κτηνωδία. Στό βάθος δεξιά η οικία Σααδή Λεβή στην ομώνυμη οδό.
Σήμερα ...
Παλιότερα πάλι από την οικία Σεφιγιέ Τελτζή, μετέπειτα Αθηνοδώρου.
Οικία Σεφιγιέ Τελτζή, μετέπειτα Αθηνοδώρου. Βασ. Όλγας 38, γωνία με Κάκκαβου.
Εγνατιας 31, η αγορά Κολόμβου
Το κτιριακό συγκρότημα “αγορά Κολόμβου” επί της Εγνατίας 31 που εκτείνεται μέχρι την Πτολεμαίων σε οικόπεδο 1600 περίπου τ.μ. κατασκευάστηκε το 1932 από τον μηχανικό Ζακ Μοσσέ και περιλαμβάνει 60 καταστήματα (70 όταν πρωτολειτούργησε) με συνολικό εμβαδόν 950 τ.μ. ενώ έχει και υπόγειο 1370 τ.μ. Στην όψη επί της Εγνατίας υπάρχει οικοδομή 4 ορόφων ενώ η αγορά εκτείνεται μέχρι την Πτολεμαίων με 2 διαδρόμους και στην στέγη φέρει γυάλινη στέγαση για τον αερισμό και τον φωτισμό των χώρων. Κάποια στιγμή στις αρχές του 2000 άνοιξαν χώροι νυχτερινής διασκέδασης στο εσωτερικό αλλά δεν μακροημέρευσαν. Ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς η Αγορά Κολόμβου ανήκει εξ αδιαιρέτου στην Μακεδονική ΑΕ (κατά 57%) και σε είκοσι πέντε διαφορετικούς ιδιώτες (https://citymagthess.gr/long-reads/article/meta-ti-modiano-ti/) 'Αλλες πηγές πληροφοριών: https://thessarchitecture.wordpress.com/2015/02/27/%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B1-%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CF%85/ https://makedoniki-properties.gr/property/%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AC-%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CF%85/
Σπύρος Αλευρόπουλος
φωτ. Νίκος Γκάγιας
https://parallaximag.gr/epikairotita/eikones-egkataleleimmeni-stoa-epi-tis-egnatias-nea-parakmi
Τον Ιούλιο του 1932 είναι σχεδόν έτοιμη η αγορά.
Στέγη από μπετόν με ανοίγματα 16 μέτρων και ύψος 11 μέτρων (δεν υπάρχουν ούτε στην Αθήνα). Στα υπόγεια θα εγκατασταθούν ψυγεία. Γερμανικά χημικά άοσμα ουρητήρια.
14/8/1932 τα εγκαίνια της αγοράς
Πριν την πυρκαγιά και μετά.
Πριν το 1932. Αριστερά φαίνεται ο κενός χώρος του οικοπέδου όπου κτίστηκε η αγορά. Αμέσως δεξιότερα, σήμερα Εγνατίας 33, μια οικοδομή, πιθανόν γραφεία, ίσως να έχει σχέση με τα καπνά. Πριν τον πόλεμο αντικαταστάθηκε και αυτή.
Η αγορά στο κέντρο και δεξιότερα η μεσοπολεμική οικοδομή στο 33
Ο Αντώνης Παπαδόπουλος οπτικός στην στοά για 50 χρόνια θυμάται
“Η στοά, όταν ήρθα, το '70, είχε κουρεία, κρεοπώλη, μανάβη, πρατήριο σιγαρέτων, καφεκοπτείο, φούρνο, δύο μπουτίκ, κορνίζες, διάφορα καταστήματα. Είχε και ένα μαγαζί σαν εστιατόριο, κάνανε φασολάδες. Όλα τα μαγαζιά ήταν μικρά, καμιά πενηνταριά. Από το '75 και μετά μπήκανε και πολλοί χρυσοχόοι.
Τελευταία μπήκαν και οι γουναράδες. Μετά τους γουναράδες μπήκαν άλλα δύο μαγαζιά. Το απέναντι έγινε μπαράκι. Ως οπτικός ήμουν ο μοναδικός. Η στοά άρχισε να αδειάζει επί Σημίτη. Τελευταία, εδώ και 4-5 χρόνια, μείναμε μόνο δύο, εγώ και ο χρυσοχόος δίπλα.” Από άρθρο του Γιώργου Ψωμιάδη Φωτο: Δημήτρης Τσίπας (https://www.lifo.gr/now/greece/oi-emporoi-poy-antexan-ston-hrono-krybontai-stis-istorikes-stoes-tis-thessalonikis)
Φωτο: Σοφία Λαμπρινοπούλου
https://parallaximag.gr/thessaloniki-news/stoa-kolomvou-mia-stoa-fantasma
Φωτο: Δημήτρης Τσίπας
(https://www.lifo.gr/now/greece/oi-emporoi-poy-antexan-ston-hrono-krybontai-stis-istorikes-stoes-tis-thessalonikis)
Τα Εβραϊκά Νεκροταφεία. 1916
Η οδός Καβακίων, ένα υπέροχο σπίτι και τα προβλήματα του χάρτη
Αναφερόμενη άλλοτε ως ‘Καβάκια’ και άλλοτε ως ‘Καβακίων’, η τελευταία οδός πριν το ρέμα που μετά επιχωματώθηκε και έγινε η Πατριάρχου Κύριλλου, είχε στην νότια άκρη της ένα σπίτι εφάμιλλο με την περίφημη βίλα Πετρίδη. Μπροστά του βρισκόταν ένα από τα γεφυράκια που ένωναν την Αναγεννήσεως με την (Παλαιού) Σταθμού.
Μάρα Νικοπούλου
Στην κάρτα σημειώνεται ως «μια νέα γειτονιά στo προάστιο του Βαρδάρη», αλλά αυτό δεν πρέπει να μας μπερδέψει με τον Συνοικισμό Χιρς με τον οποίο συνόρευε χωρίς όμως να είναι μέρος του. Και τα δύο σπίτια της αρχής της, που εδώ τα βλέπουμε τραβηγμένα από απέναντι -την οδό Σταθμού-, επέζησαν για πολλές δεκαετίες, αλλά τελικά δεν γλίτωσαν..
Σε απόσπασμα της φωτό από την συλλογή Albarel που είδαμε τις προάλλες (https://archive.saloni.ca/2411), οι κάτοικοι του σπιτιού έχουν βγει να παρακολουθήσουν την πομπή. Χωρίς να είναι σίγουρο, μου φαίνεται ότι οι κυρίες στο υπέροχο στρογγυλό μπαλκονάκι είναι ντυμένες με την παραδοσιακή εβραϊκή φορεσιά.
Στην νότια και την ανατολική πλευρά (ίσως και στην δυτική, αλλά δεν φαίνεται καθαρά) υπήρχε ένα περίεργο διακοσμητικό που δεν θυμάμαι να έχουμε ξαναδεί αλλού. Αν ήταν μόνο ένα, θα υπέθετα ότι ήταν κάποιο παράξενο, περίτεχνο αλεξικέραυνο, αλλά δεν νομίζω να είναι αυτή η περίπτωση.
Δεκαετίες αργότερα, με εμφανή τα σημάδια της εγκατάλειψης, και τα δυο γωνιακά σπίτια υπήρχαν ακόμα, όπως βλέπουμε σε φωτογραφία που ανέβασε ο Dimitris Aggidis στις ΠΦΘ. Το γεφυράκι υπήρχε επίσης.
Στην αεροφωτογραφία του 1944, όταν πια ο Συνοικισμός Χιρς έχει ισοπεδωθεί, σημειώνεται η Καβακίων, το αρχοντικό της γωνίας της και το κτίριο του ΟΣΕ που μεταφέρθηκε (το είδαμε τις προάλλες).
Και το αντίστοιχο απόσπασμα απ’ τον χάρτη του 1919 -με ένα βασικό πρόβλημα: η Καβακίων ‘δεν υπάρχει’, και στην θέση της σημειώνεται η οδός Φιντίου, ενώ ο δρόμος που ξέρουμε σήμερα ως Φιντίου (εδώ με μπλε) σημειώνεται ως Σειρήνων, το όνομα που είχε από την Μοναστηρίου καιπάνω. Ίσως πρόκειται για λάθος, δικαιολογημένο καθώς η επιτροπή που σχεδίασε την εικόνα της πόλης πριν τη φωτιά του 1917 είχε να φέρει εις πέρας ένα τιτάνιο έργο. Ίσως πάλι, το Καβάκια/Καβακίων επικράτησε αυτού που είχαν βάλει αρχικά και τους έκανε να μεταφέρουν τη Φιντίου λίγο πιο ανατολικά…. Όπως και να ‘χει, στους οδηγούς του Μεσοπολέμου, δίνονται λεπτομέρειες για την θέση των δρόμων και έτσι ξέρουμε ότι η τότε Καβακίων/Καβάκια αντιστοιχεί με την σημερινή.
Όπως και να ‘χει, στους οδηγούς του Μεσοπολέμου, δίνονται λεπτομέρειες για την θέση των δρόμων και έτσι ξέρουμε ότι η τότε Καβακίων/Καβάκια αντιστοιχεί με την σημερινή. Καλύτερο παράδειγμα, ο ‘Μέγας Οδηγός Θεσσαλονίκης και Περιχώρων’ του 1932 (από ανάρτηση του κ. Μπασαγιάννη), απ’ όπου αντιγράφουμε πώς προσδιορίζονται οι διάφορες κάθετοι στην Αναγεννήσεως, και οι δύο παράλληλοί της που εμφανίζονται στον προηγούμενο χάρτη.
Το λοξό κομμάτι που ξέρουμε τώρα ως Αναγεννήσεως, από την Δάμωνος ως την Γιαννιτσών, δεν σημειώνεται με όνομα στον παλιό χάρτη, ούτε ορίζεται με κάποιον τρόπο στους οδηγούς. Μένει να δούμε πότε ονομάστηκε έτσι.
Η Υφανέτ
Κατηφορίζοντας την προηγούμενη Κυριακή ημέρα εκλογών την Ομήρου , το βλέμμα μου έπεσε σ ένα πανύψηλο σοβαντισμένο μαντρότοιχο . Στη διασταύρωση με την Περδίκα , ο σοβάς μισοφαγωμένος από τα χρόνια αποκάλυπτε τα κόκκινα μασίφ τούβλα του που ήταν χτισμένος . Στην γωνία η παλιά διπλή σιδερένια πόρτα κι ανάμεσα από φυλλωσιές , συρματοπλέγματα , αφίσες και κακόγουστα γράφιτις , διάβασα ψηλά σε ημικύκλιο με μεταλλικά γράμματα την λέξη ΦΑΜΠΡΙΚΑ * ΥΦΑΝΕ , προφανώς έλειπε το Τ . Είδα το γνώριμο παλιό εγκαταλειμμένο για χρόνια εργοστάσιο υφαντουργίας την περίφημη ΥΦΑΝΕΤ , που κυριαρχούσε στην πόλη , όταν ακόμη υπήρχε βιομηχανία , που με τα χρόνια κόντευα να ξεχάσω . Θύμησες παιδικές ανακατεμένες με νοσταλγία με κυρίευσαν αμέσως . Πόσος κόσμος , άνδρες και γυναίκες για χρόνια δούλευαν εδώ μέσα . Όλη η γειτονιά κι όλη η Θεσσαλονίκη , είχε κάποιον δικό της , που πολλές φορές σε 3 βάρδιες έβγαζαν τα προς το ζειν εργαζόμενοι εκεί σκληρά . Οικογένειες στήθηκαν , παιδιά μεγάλωσαν , μορφώθηκαν , σ αυτό εδώ το εργοστάσιο . Η μοίρα σκληρή , αδυσώπητη κι η άθλια εξέλιξη των πραγμάτων στη χώρα μας , το έβγαλε εκτός .
Η μνήμη μου ακόμη πιο σκληρή συνδύασε αμέσως την ΥΦΑΝΕΤ με το περίφημο 2ο Αστυνομικό Τμήμα Θεσσαλονίκης και το Παράρτημα Εθνικής Ασφάλειας που στεγαζόταν εκεί δίπλα στην απέναντι γωνιά . ´Ενα όμορφο διώροφο με αυλή και κήπο , περιφραγμένο με σιδερένια κάγκελα , δεν προϊδέασε του τι υπήρχε εκεί μέσα . Περνούσαμε τρέμοντας από έξω ακόμη και παιδιά , ξέροντας τι σε περίμενε αν από κάποιο λόγο ακόμη και χαζό βρισκόσουν εκεί μέσα . Δεν θέλω να συνεχίσω γιατί θα αναγκαστώ να πω θλιβερά πράγματα κι ας πάνε στη λήθη καλύτερα όλα αυτά . Μεσημέριασε κι από το πολύ χάζι στην παλιά γειτονιά έχασα την ώρα μου κι έπρεπε να βιαστώ να πάω να ψηφίσω στο Γυμνάσιο στην Ομήρου 2-4 στο παλιό Ρωσικό Νοσοκομείο , κτίσμα των αρχών του 20ου αιώνα.
Εκεί είδα για πρώτη φορά το φως του ήλιου , την περίοδο που ήταν το Δημοτικό Μαιευτήριο της πόλης μας . Μπήκα στην αυλή από το πλάι και είδα το επιβλητικό κτίριο . Αριστερά και πίσω του την αίθουσα που γεννήθηκα, που το μικρό της παράθυρο έβλεπε από ψηλά πίσω , εκεί που σήμερα περνάει η κεντρικότερη λεωφόρος , της πόλης η Νέα Εγνατία . Τότε ήταν ακόμα μια αδιαμόρφωτη χωμάτινη αλάνα , από όπου ο πατέρας μου πατώντας σ ένα ξύλινο κασόνι , σήκωνε ψηλά ένα καλάθι με όλα τα καλούδια που μπορούσε να βρει την δύσκολη εκείνη εποχή . Τα έφερνε στην μεγάλη του αγάπη τη λεχώνα μητέρα μου , με όλα όσα χρειαζόταν αυτή και όλες οι άλλες γυναίκες της αίθουσας ακόμη και οι νοσοκόμες . Ο πατέρας μου γαλαντόμος όπως ήταν , δεν άφηνε κανένα χωρίς να ευχαριστήσει για την περιποίηση που πρόσφεραν στην μητέρα μου , που έφερε στον κόσμο τον διάδοχό του τον σκληρό εκείνο Ιούνιο , στην καρδιά της πιο απάνθρωπης κατοχής που γνώρισε η χώρα μας . Αντιπροσώπευα γι αυτόν ό,τι πιο ωραίο πιο αγνό είχε , την ελπίδα για το μέλλον.
Αμέσως όμως μετά η μοίρα χτύπησε ανελέητα το δίμετρο όμορφο παλληκάρι με τα γαλανά μάτια και την χρυσή καρδιά . Πήρε πρώτα μαζί της στα τέσσερά της την μικρή Ροδούλα του , από την συνηθισμένη αρρώστια που θέριζε τα μικρά παιδιά την αβιταμίνωση και τελειωτικά και τον ίδιο αμέσως μετά , πάνω στο άνθος της ηλικίας του …
Γιώργος Κωτσίδης
Το Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ
Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ. 1884-1917. Εγνατίας 59 το 1917. Πέρασε ιδιαίτερες μέρες δόξας. Θα το τοποθετούσαμε στην Αντιγονιδών στον όγκο που καλύπτει το Ξενοδοχείο Mandrino και το πεζοδρόμιο μπροστά του. Η είσοδος του “πατούσε” ελαφρά την σημερινή Εγνατία. Εγνατίας 29 & Αντιγονιδών 2 η σημερινή του διεύθυνση.
Μετά την σύνδεση του σιδηροδρόμου αρχικά με το Βελιγράδι (1879) και την Βιέννη (1888) το κύκλωμα παραστάσεων που περιόδευε Ευρώπη και Ανατολή έγινε προσβάσιμο. Οι θιασάρχες επιβιβάζουν τους ηθοποιούς στο τραίνο, φορτώνουν τα σκηνικά και σε λίγες ώρες φτάνουν στον προορισμό τους. Ποιοτικές μετακλήσεις από Γαλλία – Ιταλία – Γερμανία – Αυστροουγγαρία – Ισπανία – Ελλάδα που νωρίτερα είχαν απολαύσει Παριζιάνοι, Μιλανέζοι, Βιεννέζοι, κάνουν πλέον σταθερά την εμφάνιση τους στο EDEN, ένα κομψό θέατρο 1200 θέσεων, με αξιοπρεπείς εγκαταστάσεις.
Όπερα, θέατρο, οπερέτα, βωντεβίλλ, κομεντί φρανσέζ, συναυλίες κλασσικής, μίμοι και ακροβάτες, πυγμαχία, ελληνικό μελόδραμα, επιθεώρηση, τραγωδία, χοροί και κοινωνικές εκδηλώσεις. Συντονισμός παραστάσεων σε σχέση με τις πρεμιέρες τους στο εξωτερικό. . Λειτουργούσε όλα αυτά τα 33 χρόνια, με πλήρες πρόγραμμα όλη την χειμερινή περίοδο (τέλη Αυγούστου-Μάιο).
Ανταγωνισμό είχε αρχικά μόνο από το θέατρο Jupiter (1890), στην Λεωφόρο Νίκης. Πριν το 1890 στον χώρο του παραλιακού Jupiter υπήρχε το Γαλλικό Θέατρο το οποίο κάηκε στην τότε μεγάλη πυρκαγιά. Μετά το 1905 το Jupiter ονομαζόταν και Όμιλος Φιλομούσων. Αργότερα με ριζικές τροποποιήσεις μετατράπηκε στο Ωδείον-ODEON, μέχρι την πυρκαγιά του 1917.
Το EDEN λειτούργησε και σαν κινηματογράφος από το 1910. Με τον πλήρη εξηλεκτρισμό της επιχείρησης, απέκτησε και τα τότε τελευταίας τεχνολογίας μηχανήματα προβολής. Ο καλλιτεχνικός του διευθυντής Elie Noah φρόντιζε για την ποιότητα των θεατρικών και κινηματογραφικών παραστάσεων με πάθος, ευαισθησία, γνώση και τις σωστές διεθνείς διασυνδέσεις. Τα κινηματογραφικά έργα ήταν διαλεγμένα με αυστηρή επιμέλεια από τις σοβαρότερες τότε εταιρείες διανομής. Ένας αρτ κινηματογράφος της εποχής.
Αυτό ήταν το μοναδικό θέατρο στην Εγνατία μέχρι το κτίσιμο του ξενοδοχείου GRAND HOTEL (1900) που συμπεριλάμβανε θερινή αίθουσα θεάτρου. Στην θέση του “Αττικόν” -όπως λάθος αναφέρει ο Τομανάς- δεν υπήρχε πριν την πυρκαγιά κινηματοθέατρο. Νωρίτερα στην “περίκλειστο” πόλη λειτουργούσε το Ιταλικό Θέατρο με ελάχιστες παραστάσεις τον χρόνο. Ήταν ένα ερείπιο ήδη το 1877. Η τοποθεσία του κάτω από την Φράγκων στο ύψος της Οθωμανικής Τράπεζας (σήμερα Ωδείο), στην οδό Βεροίας.
Ο Γκαρμπολάς στις εφημερίδες του σπάνια δίνει πληροφορίες για ξένους θιάσους. Προωθεί τα εθνικιστικά του και έτσι χωράει μόνον το ελληνικό μελόδραμα. Αντίθετα η Journal de Salonique, του Σααδή Λεβή και του γιού του Σαμ, καταγράφει τα πολιτιστικά με λεπτομέρεια και με κριτική αποτίμηση. Οι αναφορές της Journal στο EDEN και τον Elie Noah είναι καθημερινές και συχνά διθυραμβικές. Ευμενή κριτική δίνει σε καλές παραστάσεις από όπου κι αν προέρχονται. Το Θέατρο Λ. Πύργου, ο διευθυντής του Ρώμπαπας, ο Όμιλος Φιλομούσων είναι η επόμενη γενιά θεάτρου που εξιτάρει την εφημερίδα.
Το κοινό στη Θεσσαλονίκη σύντομα απέκτησε κριτήριο και έγινε υποψιασμένο μουσικά και θεατρικά. Είχε άποψη για το ανέβασμα των παραστάσεων και έτρεφε μεγάλο σεβασμό σε συγγραφείς συνθέτες και ηθοποιούς. Έμαθε να περιφρονεί τις αρπαχτές και τα μπουλούκια. Ο κόσμος τραγουδά διάφορες άριες στην καθημερινότητά του. Ένα συνεχώς αυξανόμενο κοινό άρχισε να τραγουδάει στους δρόμους όπερα τα βράδια σαν ένα είδος ραδιόφωνου της εποχής.
Η επίδραση του EDEN ήταν τεράστια. Την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, οι αίθουσες παραστάσεων θα αυξηθούν κατακόρυφα. Οι περισσότερες θα δημιουργηθούν στην Νίκης και την Χαμιδιέ (Εθν. Αμύνης). Το θέατρο και ο πολυχώρος του κήπου του Λευκού Πύργου πλέον πρωταγωνιστούν. Ολύμπια, Σκέιτιγκ και Αλάμπρα – Παλλάς – Ωδείο – Πατέ ακολουθούν. Οι θαμώνες πολλαπλασιάστηκαν. Η Θεσσαλονίκη έγινε απαραίτητος σταθμός όλων των θιάσων που περιόδευαν, ένα θεατρικό-οπερετικό στέκι.
Η θέση του θεάτρου ήταν κεντραρισμένη σε ευθεία με την δεξιά πλευρά της Οθωμανικής Τράπεζας. Το κτήριο υπάρχει και σήμερα, φιλοξενεί το Ωδείο στην Φράγκων με Λ. Σοφού. Αυτό κάνει τον ακριβή εντοπισμό εύκολη υπόθεση. Στο τέλος σημειώνω σε παλιά και νέα αεροφωτογραφια που ακριβώς θα το βλέπαμε σήμερα. Εγνατίας 29 & Αντιγονιδών 2.
Δαυίδ Μπράβος
Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ. 1884-1917. Εγνατίας 59 το 1917.
Θέατρο EDEN ή ΕΔΕΜ. 1884-1917. Εγνατίας 59 το 1917. Μετά την πυρκαγιά.
Από το ξενοδοχείο EGYPT σημειωμένος ο όγκος του EDEN.
Διαφήμιση του 1917. Εγνατίας 59.
Ο καλλιτεχνικός του διευθυντής Elie Noah. και η σκηνή του EDEN. 1200 θέσεις.
Παραστάσεις του 1910.
Αφίσες της εποχής.
1909, παραστάσεις του Παρισινού Θεάτρου.
1910, συναυλία κλασσικής μουσικής.
1911, αγώνες πάλης.
1912 Νοέμβριος. “Εθνικαί παραστάσεις”
1910 κινηματογραφικές προβολές.
Η θέση του θεάτρου ήταν κεντραρισμένη σε ευθεία με την δεξιά πλευρά της Οθωμανικής Τράπεζας. Το κτήριο υπάρχει και σήμερα, φιλοξενεί το Ωδείο στην Φράγκων με Λ. Σοφού. Αυτό κάνει τον ακριβή εντοπισμό εύκολη υπόθεση. Αεροφωτογραφία του 1916
Η θέση του θεάτρου ήταν κεντραρισμένη σε ευθεία με την δεξιά πλευρά της Οθωμανικής Τράπεζας. Το κτήριο υπάρχει και σήμερα, φιλοξενεί το Ωδείο στην Φράγκων με Λ. Σοφού. Αυτό κάνει τον ακριβή εντοπισμό εύκολη υπόθεση. Σημερινή αεροφωτογραφία με την θέση του στην Εγνατία.
Πάνω στον παλιό χάρτη.
Το COVENT GARDEN της Θεσσαλονίκης. Πριν ή μετά από παραστάσεις στο EDEN καφεδάκι και ποτά στο γειτονικό EGYPT HOTEL. Socializing.
Κατοχικά Τιτάνια στην Τσιμισκή
Κατοχική φωτογραφία του κινηματογράφου Τιτάνια στην Τσιμισκή 48. Επεισοδιακή ανέγερση του κινηματογράφου με εναντίωση του υπερσυντηρητικού περιβάλλοντος της πόλης, Σχετικά βλέπε εδώ: https://archive.saloni.ca/330. Εγκαίνια 20 Οκτωβρίου του 1935, γκρέμισμα το 1972 για να κτιστεί ο Φωκάς.
Τελευταία προβολή του κινηματογράφου τον Ιούνιο του 1972. Μετά ο Φωκάς.